Agla Manbayag​—Sakey a Mundon Andian na Bakal!

NEN Disyembre 24, 1914, sakey a sundalon kalangweran a taga Britanya a manngaran na Jim Prince so binmeltang ed panbabakalan pian mitongtong ed sakey a sundalon Aleman: “Siak so sakey a Saxon. Sika balet so sakey ya Anglo-Saxon. Akin a manlalaban tayo?” so intepet na Aleman ed sikato. Pigaran taon ed saginonor, impatua nen Prince: “Agko nin siansia amta so ebat na satan a tepet?”

Diad loob na sakey ya ekstraordinaryon simba nen 1914, saray sundalo na Britanya tan Alemanya so nankakasakey, a nanggalaw na soccer, tan nansasalatan ni ingen na regalo ed Krismas. Siempre, saman ya intunday-panpapaltogan so aliwan opisyal. Aglabay na saray heneral a naamtaan na saray trupa ra a say “kabusol” et aliwan sakey a makapataktakot ya ayep a singa ireretrato na propaganda ed bakal. Si Albert Moren a sakey a sundalon taga Britanya et nankuan ed saginonor: “No say intunday-panpapaltogan so linmampas ni na sakey simba, mairap a tuloy so pangigapo lamet na bakal.”

Saman a boluntaryon intunday-panpapaltogan so mangisusuheri a panpipirawatan na anggan dakel ed nipasal a sundalo so deen imbes a say bakal. Maslak a sundalon akaamta ed saray katatakotan ed guerra so miabobon ed Español a diparan: “Abuloyan a mibakal imay agto amta no antoy bakal.” Peteg, a say sankamundoan a surbey ya agawa ed limog na inkalapagan et mangiparungtal a baleg a kabiangan so manlabay na deen nen say bakal. Balet panon a sayan sankatalbaan a pilalek para’d deen so napagmaliw a mundon andiay-bakal?

Sakbay a naandi so bakal, nepeg a napasimbalo iray awawey. Say konstitusyon na UN Educational, Scientific, and Cultural Organization so nankuan: “Lapud saray bakal so ongagapo’d kanonotan na totoo, manlapu met ed kanonotan na totoo so panangidepensa na kareenan.” Ingen say kaplesan-agew a sosyedad, a kasmak so agpanagmatalek tan gulaan, so ompapalalo, ag-ondereen.

Anggaman kuan, say Dios a mismo so angisipan a nasabi panaon et say kareenan so nipaslep ed kanonotan na totoon onkiling ed inkatunong. Diad panamegley nen propeta ton Isaias, inkuanto: “Et mangokom [so Dios] et leet na saray nacion, tan mangigeter a nipaakar ed dakerakel a baley; et pitpiten da naani so saray kampilan da a pagmaliwen da a dingding na lokoy, tan saray gayang da a komkompay; say nacion ag naani mangitagey na kampilan a sumpa ed nacion, ag ira met la manaral na bakal ed angan kapigan.”​—Isaias 2:4.

Panangiyalibansa na Deen na Nonot

Kasin nagawa itan a makatantandan pananguman ed panag-isip? Kasin onsabi panaon a naaralan na totoon salimbengan so deen imbes ya idalangirang so bakal? Kunsideraen so alimbawa nen Wolfgang Kusserow. Nen 1942 sayan mantaon a 20 ya Aleman so pinututay ulo na saray Nazi lapud ‘ag manaral na bakal.’ Akin a pinili to so ompatey? Diad sakey a nisulat a balikas to, inaon toray Makasulatan a prinsipyon singa say, “Aroen mo so kaparam a too onong ed sikan dili” tan, “Saray amin a mangala na kampilan ompatey ira naani ed kampilan.” (Mateo 22:39; 26:52) Kayari to et indanet ton intepet: “Kasin amin na saya so impaisulat na Manamalsa tayo para’d kakiewan?”

Say salita na Dios, a nikurit ed Biblia, so “mabiskeg” tan anagdag ed sayan kalangweran a Tasi nen Jehova pian gemtanen so kareenan, antokaman iray pansumpalan. (Hebreos 4:12; 1 Pedro 3:11) Balet aliwa lambengat a si Wolfgang Kusserow so nangemtan na kareenan. Diad libron The Nazi Persecution of the Churches 1933-45, imbinsabinsa nen J. S. Conway iray opisyal ya archive na Nazi a mamaneknek a saray Tasi nen Jehova bilang sakey a grupon angipulisay a mangala na saray armas. Unong a sinalambit nen Conway, say ontan a makpel a talindeg so mankabaliksan ed panpirma ra na dilin ipapatey da.

Itutultuloy na Tastasi nen Jehova natan so pangegemtan ed kareenan, antokaman so rasa odino nasyonalidad da. Akin? Lapud naaaralan da manlapud Biblia a saray tuan ariripen na Dios et kaukolan dan pitpiten iray kampilan da a pagmaliwen a lokuy. Si Alejandro, sakey a kalangweran a lakin taga Argentina ya inmalis ed Israel nen 1987, so personal a makatasi ed sayan katuaan.

Taloran taon a nanayam si Alejandro ed sakey a kibbutz legan a maneeskuela ed unibersidad tan mantatrabaho ed nanduruman hotel tan restawran. Legan na sayan panaon, ginapoan ton basaen so Biblia tan aanapen to so gagala na bilay. Manuna ed amin, panpipirawatan to so pakanengneng ed sakey a mundo no iner a saray totoo so makapangayaga ed kareenan tan inkahustisya. Si Alejandro​—sakey a Judio—​so mankikimey a kaiba iray Judio tan saray Arabo balet mas labay ton anggapoy lalabien to ed dinanman a dapag.

Nen 1990 sakey a kaaron manaaral na Biblia ed saray Tasi nen Jehova so angimbita ed si Alejandro ed sakey-agew ya asamblea ed Haifa. Nikelawan ed impakaimaton to a 600 a Judio tan Arabo a malikeliket ya akilimog ed asamblea, naisip to, ‘Saya so suston paraan a panbilay na totoo.’ Diad loob na anem bulan, sikaton mismo so nagmaliw a Tasi tan natan et itatalaga to so maslak a panaon to ed panangipulong na mensahe na Biblia a kareenan.

No Panon ya Itarok na Dios so Deen

Anggaman makatenyeg irayan alimbawa, aliwan onia so kaslakan a kipapasen na bengabengatla diad mundo natan. Anggaman say kaplesan a sistema so mangigagalang ed kareenan, saya so manasalog ed saray bini na bakal. Kaliktan mo ta so manayam ed kalyen saray manaayam ditan so mangusar na 7 ya anggad 16 porsiento na saray nalmoan da ed pangaliw na saray armas tan saray panalimbeng ed saray abung da? Diad tua et ontan so gagawaen na nasyones diad panamegley na pangagastos para’d militar diad agano niran taon. Agpankelawan, ipaparungtal na propesiya nen Isaias a say katooan diad interamenti so agbalot mamipitpit ed saray kampilan da a pagmaliwen a lukoy ya anggad ‘mangigeter [so Dios] nipaakar ed dakerakel a baley.’ Panon ton gawaen iya?

Say manunan paraan diad pangiyuksoy na bengabengatla et say Panarian nen Jehova a Dios. Impasakbay nen propeta Daniel a ‘say Dios na tawen mamaalagey naani a sakey a panarian ya angan kapigan ag naani naderal.’ Sayan Panarian, iyarum to et “buybuyaken to naani tan opoten to naani so saraya ya amin a panarian [saray minumundon gobierno], et sikato so mansiansia lawas.” (Daniel 2:44) Sarayan salita so mangipaparungtal a say Panarian na Dios so mabiskeg a mangiletneg na pakayari to ed amin a dalin. Diad pangekal na saray ketegan ed nasyonal, say Panarian so mamaandi ed saray panlalaslasan. Niarum ni, lapud saray uuleyan to so magmaliw a “nibangat ira ed Jehova,” say kareenan so “baleg naani.” (Isaias 54:13) Agpankelawan ya imbaga nen Jesus ed sikatayo ya ipikasi ed Dios: “Onsabi komon so panarian mo”!​—Mateo 6:10.

Pangekal ed Saray Relihyoson Babeng

Ekalen met na Dios iray relihyoson babeng para’d kareenan. Say relihyon so sengegan na sankabayagan ya armadon panlalabanan ed awaran​—saray Krusada, odino “Masanton Bakabakal,” ya inggapo nen Papa Urban II nen 1095 K.P.a Diad sayan siglo tayo saray klero so prominenti diad panasagyat tan panatalo na popular a pananuporta para’d bakabakal, anggan saramay bakal ya interamenti para’d sekular a sengegan.

Diad panutukoy ed betang na nominal iran Kristianon relihyon legan na Guerra Mundial I, say manag-awaran a si Paul Johnson so nansulat: “Ag-ayarian na saray klero, tan lapud ag-ira inmabuloy, ya unaen so Kristianon pananisia nen say dilin nasyon. Maslak so amili ed dilin magmainomay a kurang tan impareho so Inkakristiano ed patriotismo. Saray Kristianon sundalo na amin a denominasyon so pinaseseg a manpapateyan diad ngaran na Manangilaban da.”

Mas baleg so agawaan na relihyon ed panangiparngat na bakal nen say panamaaligwas na kareenan. Diad tua, ireretrato na Biblia so palson relihyon bilang sakey a “balangkantis” a mikakalugoran ed saray manuley na mundo. (Apocalipsis 17:1, 2) Iyaabawag na Dios a sikato so manunan responsabli ed panangipaagos na dala na amin na saramay pinatey ed dalin. (Apocalipsis 18:24) Kanian, ekalen nen Jehova iyan babeng para’d kareenan a maminpinsan.​—Apocalipsis 18:4, 5, 8.

Anggan ed kaandipat na saratan a sengegan ya elemento a singa say pulitika tan palson relihyon, say deen so agbalot magmaliw a maligen no ag-ekalen so sankabalgan a managsugsog ed amin​—si Satanas a Diablo. Satan so pinal a kimey a gawaen na Panarian na Dios ed programa ton mangitarok na sigpot a kareenan ed dalin. Say libron Apocalipsis ed Biblia so mangisasalaysay a si Satanas so ‘naerel’ tan ‘nabalor’ tan ‘nibantak . . . ed kaaralman’ ta pian “ag to la tilaan so saray naciones.”​—Apocalipsis 20:2, 3, 10.

Say sipan na Biblia nipaakar ed anggaan na bakal so aliwan sakey a mansiansian kugip. Say oksuyan nen Jehova a Dios para’d kareenan so niletneg la. Say Panarian to so niletneg la ed Katawenan tan akaparaan a manggawa ed kaaruman iran pananukatan pian mamaseguro ed sankagloboan a kareenan. Kaleganan to, minilyon a Tastasi nen Jehova, a manusuporta ed sayan mangatatawen a gobierno, so akaaral a manbilay ed kareenan.

Malinew, sirin, walaan tayo na makatunongan iran rason a sisiaen a saray bakal so naekal. Magmaong ni, makapanilalo tayo ed agew ya asingsingger la sano patundaen nen Jehova so bakal ed ando lan ando. (Salmo 46:9) Seguroen ton agla manbayag et wala so sakey a mundon andian na bakal.

[Saray paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 7]

Makapambilay ka ed sakey a balon mundon andian na bakal