Si Jehova so Manuuley La—Diad Panamegley na Teokrasya
“Si Jehova man-ari lawas.”—SALMO 146:10.
1, 2. (a) Akin a sinmaew iray sagpot na too ed pananguley? (b) Anto labat so peteg a matalonan porma na gobierno?
NANLAPULAD panaon nen Nimrod, sinali na totoo so nanduruman paraan na panuley ed sosyedad na too. Walaray inkadiktador, monarkya, oligarkya, tan nambabangil a pormay demokrasya. Amin na saraya so inabuloyan nen Jehova. On lapud say Dios so ultimon Lapuan na amin a pakauley, diad sakey a kanonotan et impasen toray nanduruman manuley ed relatibon posisyon da. (Roma 13:1) Anggaman kuan, amin iray sagpot na too nipaakar ed gobierno so sinmaew. Anggapoy toon manuley ya akapawala na manbayag, mansiansia, walaay inkahustisyan sosyedad. Naynay a, “sakey a too walaan na pakayari ed sananey pian kaugsan to.”—Eclesiastes 8:9.
2 Kasin saya so nepeg a manurpresa ed sikatayo? Siempre andi! Say ag-ayadyarin too so agginagalan manguley ed inkasikaton dili. “Say dalan na too angapo ed sikato lanlamang; aliwa ya wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to.” (Jeremias 10:23) Satan no akin, diad interon awaran na katooan, saksakey a pormay gobierno so talagan matalona. Dinan? Say teokrasya ed silong nen Jehova a Dios. Diad Biblikon Griego, say “teokrasya” et kabaliksan to so uley [kraʹtos] na Dios [the·osʹ]. Wala ta ni so magmaong a gobierno nen say gobierno nen Jehova a Dios a mismo?—Salmo 146:10.
3. Antoray pigaran inmunan alimbawa na teokrasyan niwala ed dalin?
3 Nanuley so teokrasya ed antikey a panaon ed Eden, anggad impanrebelde di Adan tan Eva ed si Jehova. (Genesis 3:1-6, 23) Diad panaon nen Abraham, ompatnag a wala so teokrasya ed syudad na Salem, dingan nen Melquisedec bilang arin-saserdote. (Genesis 14:18-20; Hebreos 7:1-3) Anggaman ontan, say inmunan nasyonal a teokrasya ed silong nen Jehova a Dios so niletneg ed kalawakan na Sinai ed koma-16 a siglo K.K.P. Panon ya agawa itan? Tan panon a nipakurang itan a teokratikon gobierno?
Niyanak so Teokrasya
4. Panon ya inletneg nen Jehova so teokratikon nasyon na Israel?
4 Nen 1513 K.K.P., inliktar nen Jehova iray Israelita manlapud inkaaripen ed Ehipto tan dineral so onlulusob iran armada nen Paraon ed Ambalangan Dayat. Insan To intonton iray Israelita ed Palandey Sinai. Sanen sikaray nankampamento ed alusadsar na palandey, imbaga na Dios ed sikara diad panamegley nen Moises: “Anengneng yo no anto so ginawak ed saray Egipcios, tan no panon so impangawit ko ed sikayo ed tapew na saray payapayak na aguila, tan inala ta kayo dia ed siak. Natan sirin, no tuloken yo so voces ko a tuatua, tan ememan yo so sipanan ko, sikayo ed satan so pablien ko a pinagka-kayamanan ko a manona nen saray amin a totoo.” Inmebat iray Israelita: “Amin a sinalita nen Jehova gawaen mi.” (Exodo 19:4, 5, 8) Agawa so sakey a sipanan, tan say teokratikon nasyon na Israel so niyanak.—Deuteronomio 26:18, 19.
5. Panon a nibaga a si Jehova so nanuley ed Israel?
5 Anggaman ontan, diad anton paraan a say Israel so inuleyan nen Jehova, ya agnanengneng na atooan a mata? (Exodo 33:20) Diad paraan a saray ganggan tan inkasaserdote na nasyon so initer nen Jehova. Saramay tinmulok ed saray ganggan tan nandayew unong ed madibinon niganggan iran oksuyan so nanlingkor ed say Baleg a Teokrata, si Jehova. Niarum ni, say atagey a saserdote so awalaan na say Urim tan Tummim, a pangiiteran nen Jehova na say panangiwanwan ed panaon na emerhensya. (Exodo 28:29, 30) Nagkalalo ni, saray kualipikadon mamasiken so manangilaman nen Jehova ed teokrasya tan nanasikaso ed panangiyaplika na Ganggan na Dios. No kunsideraen tayo so rekord na pigara ed sarayan lalaki, natalosan tayon tuloy no panon so nepeg a pampasakup na totoo ed uley na Dios.
Pakauley ed Silong na Teokrasya
6. Akin a sakey ya anggat para’d totoo a mamenben na pakauley ed sakey a teokrasya, tan anton nengneng na totoo so nakaukolan para’d sayan responsabilidad?
6 Saramay walaay pakauley ed Israel so awalaan na baleg a pribilihyo, balet mankakaukolan itan na sagpot tan determinasyon pian sikaray mansiansian asimbang. Kaukolan a sikaray manalwar a say dilin kinon da so agbalot magmaliw a lalon importanti nen say panangiyalangon ed ngaran nen Jehova. Say impuyan a salita ya “aliwa ya wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to” so tua ed saray Israelita unong a satan so tua ed arum a katooan. Onaligwas lambengat so Israel sano nanonotan na saray mamasiken a say Israel so sakey a teokrasya tan nepeg dan gawaen so linawa nen Jehova, aliwan say dili ran linawa. Kayarin tuloy na inkiletneg na Israel, maabig so impaneskribe na katulangan-a-laki nen Moises, si Jetro, no anton nengneng na lalaki so nepeg a pagmaliwan da, salanti, “lalaki ya walaan na pakayari, saray lalaki a takotan da so Dios, lalaki na katuaan, a gugulaen da so kaaguman.”—Exodo 18:21.
7. Diad antoran paraan a si Moises so sakey a maabig ya alimbawan amenben na pakauley ed silong nen Jehova a Dios?
7 Say inmunan angagamil na atagey a pakauley ed Israel et si Moises. Sikato so sakey a maabig ya alimbawa na teokratikon pakauley. Tua ya aminsan et niparungtal so atooan a kakapuyan. Anggaman ontan, si Moises so lawas sinmaral ed si Jehova. Sanen linmesa iray tepet ya agni aresolbi, sikato so kinmerew na panangiwanwan nen Jehova. (Ipareng so Numeros 15:32-36.) Panon a nilabanan nen Moises so pakasagyat ed pangusar ed atagey a posisyon to para’d dilin kigloriaan to? Bueno, anggaman inwanwan to so nasyon na minilyon, sikato so “maoyamon toloy ed saray amin a lalaki ya wala ed tapew na dalin.” (Numeros 12:3) Anggapo so personal iran ambisyon to noagta sikato so sinononot nipaakar ed kigloriaan na Dios. (Exodo 32:7-14) Tan si Moises so walaan na mabiskeg a pananisia. Diad panutukoy nipaakar ed sikato sakbay a sikatoy nagmaliw a lider na nasyon, inkuan nen apostol Pablo: “[Sikato so] nansiansia a singa to nengnengnengen so ag nanengneng.” (Hebreos 11:27) Malinew, agbalot nilingwanan nen Moises a si Jehova so peteg a Manuley na nasyon. (Salmo 90:1, 2) Agaylan maabig ya alimbawa itan ed sikatayo natan!
8. Anton ganggan so inter nen Jehova ed si Josue, tan akin a makatantanda iya?
8 Sanen say panangasikaso ed Israel so apaneknekan a masyadon ambelat la para’d si Moises, inkalbo nen Jehova so espiritu to ed 70 a mamasiken pian mitulongan ed sikato diad panangukom ed nasyon. (Numeros 11:16-25) Diad saginonor iran taon kada syudad et nawalaan na saray mamasiken to. (Ipareng so Deuteronomio 19:12; 22:15-18; 25:7-9.) Kayari impatey nen Moises, ginawa nen Jehova si Josue bilang lider na nasyon. Naisip tayo a diad panamegley na sayan pribilihyo, a dakel so kimey nen Josue. Anggaman kuan, imbaga nen Jehova ed sikato a wala so sakey a bengatlan agton balot sasaewen: “Sayan libro na gangan ag onarawi ed sangim, no ag ingen sikato so omamengen mo ed agew tan labi, pian naimatonan mo a gawaen so unong na amin a nisulat ed sikato.” (Josue 1:8) Imanoen ya anggaman si Josue so awalaan na masulok ya 40 a taon ed serbisyo, kaukolan ton mantultuloy a basaen so Ganggan. Kaukolan tayo met a basaen so Biblia tan represkoan iray kanonotan tayo nipaakar ed saray ganggan tan prinsipyo nen Jehova—kaunonganman so kabayag na serbisyo tayo odino kaunonganman karakel so pribilihyo tayo.—Salmo 119:111, 112.
9. Anto so agawa ed Israel legan na panaon na saray ukom?
9 Si Josue so sinublayan na nantutumbokan ya ukom. Makapaermen, legan na panaon da mabetbet a “ginawa ra [na Israelita] so mauges ed pakanengneng nen Jehova.” (Uko-ukom 2:11) Nipaakar ed panaon na saray ukom, ibabaga na rekord: “Diad saraman ya agew angapo so ari ed Israel. Balang too ginawa to so maptek dia ed saray dili’n mata to.” (Uko-ukom 21:25) Balang sakey so nandesisyon a bukor to nipaakar ed kondukta tan panagdayew, tan ipapanengneng na awaran a dakel ya Israelita so nanggawa na mauges a panagdesisyon. Sikaray naplag ed panagtalintao tan no maminsan et nanggawa na makapataktakot iran krimen. (Uko-ukom 19:25-30) Anggaman ontan, saray arum so angipanengneng na uliran a pananisia.—Hebreos 11:32-38.
10. Panon a sigpot ya anguman so gobierno na Israel legan na panaon nen Samuel, tan anto so sengegan na saya?
10 Legan na panaon na kaunoran ya ukom, si Samuel, say gobierno na Israel so agulo. Naimpluensyaan na kaliberliber a kabusol a nasyones, amin et uuleyan na arari, inkatunongan na saray Israelita a kaukolan da met so sakey ya ari. Alingwanan dan walaan lara na sakey ya Ari, a say gobierno da et sakey a teokrasya. Imbaga nen Jehova ed si Samuel: “Ag da ka pinugas, no ag ingen siak so pinugas da pian agak manari ed sikara.” (1 Samuel 8:7) Ipapanonot na say alimbawa ra ed sikatayo ya agaylay inomay so pakabalang na espiritual a panmoria tayo tan naimpluensyaan na mundon walad kaliberliber tayo.—Ipareng so 1 Corinto 2:14-16.
11. (a) Anggaman ed pananguman na gobierno, panon a nibaga a say Israel so nantultuloy a sakey a teokrasya ed silong na arari? (b) Anton ganggan so inter nen Jehova ed arari na Israel, tan ed anton gagala?
11 Anggaman kuan, inmabuloy si Jehova ed kerew na saray Israelita tan pinili to so inmunan duaran arari, si Saul tan si David. Nantultuloy a nagmaliw a teokrasya so Israel, ya inuleyan nen Jehova. Ta pian saya so natandaan na arari to, naobliga so balang sakey ed sikara a manggawa na dili ton kopya na Ganggan tan basaen itan ya inagew-agew, “pian naaral to so ontakot ed kinen Jehova a Dios to, pian agamilen to so amin a sasalitaen na saya a panamatontonan, tan saray uliran, pian gawaen to ra; pian ag onkinon so puso to ed saray agagi to.” (Deuteronomio 17:19, 20) On, pinilalek nen Jehova a saramay walaan na pakauley ed teokrasya to so kaukolan ya agmangitandoro na inkasikara tan saray kiwas da so kaukolan a mangidalangirang ed Ganggan to.
12. Anton rekord na katooran so ginawa nen Arin David?
12 Si Arin David so walaan na matalonggaring a pananisia ed si Jehova, tan akisipanan so Dios ed sikato a sikato so magmaliw ya ama na linya na arari ed ando lan ando. (2 Samuel 7:16; 1 Arari 9:5; Salmo 89:29) Say sipapaabeban panagpasakup nen David ed si Jehova so makanan aligen. Inkuanto: “Say ari mangayaga ed biskeg mo, O Jehova; tan dia ed panangilaban mo alay kinabalgan na pangayaga to!” (Salmo 21:1) Anggaman no maminsan et si David so sinmaew lapud silalaman a kaleteyan, kaslakan a sikatoy nanmatalek ed biskeg nen Jehova, aliwan diad dilin biskeg to.
Agteokratiko Iran Gawa tan Awawey
13, 14. Antoray pigaran agteokratikon kiwas na saray sinmublay ed si David?
13 Aliwan amin a pangulo na Israelita so singa si Moises tan David. Dakel so angipanengneng na baleg ya agpanagrespeto para’d teokratikon oksuyan, ya angiyabuloy ni ingen na palson panagdayew ed Israel. Anggan arum ed saray matoor a manuley so kinmiwas ed paraan ya agmateokratiko no maminsan. Makapaermen a tuloy so agawa ed si Solomon, ya inikdan na baleg a kakabatan tan aligwas. (1 Arari 4:25, 29) Ingen, diad impangibaliwala ed ganggan nen Jehova, sikatoy angasawa na dakel tan inabuloyan to so panagtalintao diad Israel. Mapatnag a tuloy, say uley nen Solomon so mairap ed saginonor iran taon to.—Deuteronomio 17:14-17; 1 Arari 11:1-8; 12:4.
14 Say ilalak nen Solomon a si Reheboam so nidunget ed kerew a palemewen to so awit na saray uuleyan to. Imbes a maoyamon arapen so situasyon, sipapasang ton impilit so pakauley to—tan abalang so 10 ed saray 12 a tribu. (2 Awaran 10:4-17) Say inmunan ari na nisian a samploran-tribun panarian et si Jeroboam. Diad gunaet pian say panarian to so aglan balot mikasakey ed agi ton biin nasyon, sikato so angiletneg na panagdayew ed kilaw a baka. Ompatnag a saya so matudion mapulitikan kundang, balet angipanengneng itan na direktan agpanangikuenta ed teokrasya. (1 Arari 12:26-30) Diad saginonor, diad sampot na andukey ya impanbilay na matoor a serbisyo, inabuloyan nen Arin Asa a namantsaan so rekord to lapud kinon. Minaltrato to so propetan linma’d sikaton mangiter na simbawan nanlapud si Jehova. (2 Awaran 16:7-11) On, anggan saray abayag la so mankakaukolan na simbawa no maminsan.
Say Anggaan na Sakey a Teokrasya
15. Sanen wadiad dalin si Jesus, panon a sinmaew iray pangulon Judio bilang manuley a pakauley diad sakey a teokrasya?
15 Sanen wadiad dalin si Jesu-Kristo, say Israel so siansian walad teokrasya. Balet makapaermen, ta dakel ed responsabli iran mamasiken so agsinononot ed espiritual. Maseguron sikaray sinmaew a mamayubo ed impanengneng nen Moises a kaoyamoan. Inturo nen Jesus so espiritual ya inkabulok da sanen inkuanto: “Saray escribas tan saray Fariseos manyorong ira ed yorongan nen Moises: Amin a bengabengatla ya antokaman ya ibaga ra naani ed sikayo, gawaen yo tan imanoen yo. Ingen ag kayo mangawa na onong ed saray gawá ra; ta ibaga ra, et ag da gawaen.”—Mateo 23:2, 3.
16. Panon ya impanengneng na saray inmunan-siglon pangulo na Judio ya anggapoy respeto ra ed teokrasya?
16 Kayari impangipalima ed si Jesus ed si Pontio Pilato, impanengneng na saray Judion papangulo no kaunongan lay kaarawi ra ed teokratikon panagpasakup. Inusisa nen Pilato si Jesus tan inkuan ton sikato so anggapoy kasalanan. Kayarin impaway si Jesus pian iyarap ed saray Judio, kuan nen Pilato: “Nia, so Ari yo!” Sanen pinirawat na saray Judio so ipatey nen Jesus, tinmepet si Pilato: “Ipasak’ko ed cruz [panamairapan a kiew, NW] so Ari yo?” Inmebat iray manunan saserdote: “Angapo so Ari mi no ag si Cesar.” (Juan 19:14, 15) Binidbir da si Caesar bilang ari ra, aliwan si Jesus, a ‘linma dia ed ngaran na Katawan [Jehova, NW]’!—Mateo 21:9.
17. Akin a say Israel ed laman so tinmunda lan sakey a teokratikon nasyon?
17 Diad impangipulisay ed si Jesus, inpulisay na saray Judio so teokrasya, ta sikato so magmaliw a manunan pigura ed arapen iran teokratikon oksuyan. Si Jesus so maarin ilalak nen David a manuley ed ando lan ando. (Isaias 9:6, 7; Lucas 1:33; 3:23, 31) Kanian, say Israel ed laman so aliwalan say apilin nasyon na Dios.—Roma 9:31-33.
Sakey a Balon Teokrasya
18. Anton balon teokrasya so niyanak ed inmunan siglo? Isalaysay.
18 Anggaman ontan, say impangipulisay na Dios ed Israel ed laman so aliwan sengegan na pangangga na teokrasya ed dalin. Diad panamegley nen Jesu-Kristo, inletneg nen Jehova so sakey a balon teokrasya. Saya so alanaan a Kristianon kongregasyon, a satan so talagan sakey a balon nasyon. (1 Pedro 2:9) Tinawag nen apostol Pablo itan ya “Israel na Dios,” tan diad kaunoran et saray membro to so nanlapu “ed balang kailalakan, tan salita tan baley, tan nacion.” (Galacia 6:16; Apocalipsis 5:9, 10) Manwarin sakop ira na gobierno na too ed panaayaman da, saray membro na sayan balon teokrasya so peteg ya uuleyan na Dios. (1 Pedro 2:13, 14, 17) Kayarin tuloy na inkiyanak na balon teokrasya, saray manuley na Israel ed laman so nanggunaet ya amilit ed pigaran babangatan ya ontundan ontulok ed ganggan ya inter ed sikara nen Jesus. Say ebat? “Nakaokolan ya onoren mi so Dios, nen saray totoo.” (Gawa 5:29) Peteg, a teokratikon punto-de-bista!
19. Diad anton pantalos a natawag a sakey a teokrasya so inmunan-siglon Kristianon kongregasyon?
19 Anggaman ontan, panon so inkurang na balon teokrasya? Bueno, wala so sakey ya ari, si Jesu-Kristo, a mangilalaman ed Baleg a Teokrata, si Jehova a Dios. (Colosas 1:13) Anggaman say Ari so agnanengneng diad katawenan, say uley to so peteg ed saray uuleyan to, tan saray salita to so manguuley ed kabibilay da. No nipaakar ed nanengneng a panangasikaso, tinuro iray mamasiken a kualipikado ed espiritual. Diad Jerusalem sakey a grupo na saratan a lalaki so kinmana bilang sakey a mananguley ya ulop. Ilalaman na satan ya ulop iray managbaroy a mamatatken, a singa si Pablo, Timoteo, tan si Tito. Tan balang kongregasyon so inasikaso na sakey ya ulop na mamasiken, odino mamatatken. (Tito 1:5) Sano walay onlesan mairap a problema, ontupleg iray mamatatken ed mananguley ya ulop odino sakey ed saray manangilaman to, a singa si Pablo. (Ipareng so Gawa 15:2; 1 Corinto 7:1; 8:1; 12:1.) Sakey ni, balang membro na kongregasyon so walaan na betang ed panangitandoro na teokrasya. Balang sakey so responsabli ed arap nen Jehova a mangiyaplika ed Makasulatan iran prinsipyo ed bilay to.—Roma 14:4, 12.
20. Anto so nibaga nipaakar ed teokrasya kayari impatey na saray apostol?
20 Impasakbay nen Pablo a kayari ipatey na saray apostol, onlesa so apostasya, a sikatoy talagan agawa. (2 Tesalonica 2:3) Diad ilalabas na panaon, say bilang na saramay mangibabagan Kristianos so binmaleg ed minilyon tan insan nagmaliw a nilasus minilyon. Anibukel ira na nanduruman nengneng na iglesian gobierno, a singa say herarkiya, presbeteryano, tan kongregasyonal. Anggaman ontan, anggan say kondukta ra nisay sisisiaen na sarayan iglesia so ag-angisindag na pananguley nen Jehova. Saratan so aliwan teokrasya!
21, 22. (a) Panon ya impawil nen Jehova lamet so teokrasya ed panaon na anggaan? (b) Antoran tepet nipaakar ed teokrasya so naebatan ed ontumbok?
21 Legan na panaon na anggaan na sayan sistema na bengabengatla, kaukolan a saray tuan Kristiano so onsian manlapud palson Kristianos. (Mateo 13:37-43) Saya so agawa nen 1919, sakey ya importantin taon ed awaran na teokrasya. Diad saman a panaon say maglorian propesiya na Isaias 66:8 so asumpal: “Siopa so akanengneng na saray ontan a bengatla? Nianak ta naani so sakey a dalin ed saksakey ya agew [odino] nianak ta so sakey a nacion ed maminpinsan?” Say ebat ed saratan a tepet so mananiweng ya on! Nen 1919 say Kristianon kongregasyon so niwala lamet bilang biig a “nacion.” Sakey a teokratikon “dalin” so peteg a niyanak a singa kiyanak na sakey ya agew! Legan ya onkukurang so panaon na anggaan, say organisasyon na sayan balon nasyon so niyuksoy pian naalig no nayari iramay niwala ed inmunan siglo. (Isaias 60:17) Balet satan so lawas sakey a teokrasya. Diad kondukta tan pananisia, satan so lawas angisindag na madibinon impuyan iran ganggan tan prinsipyo ed Kasulatan. Tan satan so lawas manpasakup ed nitronon Ari, si Jesu-Kristo.—Salmo 45:17; 72:1, 2.
22 Kasin sika so mililimog ed sayan teokrasya? Kasin walaan ka na posisyon na pakauley ed satan? No ontan, kasin amtam no antoy kabaliksan na onkiwas unong ed teokratikon paraan? Kasin amtam iray patit a nepeg a paliisan? Say kaunoran a duaran tepet so singbaten ed onggendan ya artikulo.
Kasin Nisalaysay Mo?
◻ Anto so teokrasya?
◻ Diad anton paraan a sakey a teokrasya so Israel?
◻ Anton oksuyan so ginawa nen Jehova pian ipanonot ed arari na Israel so sakey a teokrasya?
◻ Diad anton dalan a say Kristianon kongregasyon et sakey a teokrasya, tan panon a naorganisa itan?
◻ Anton teokratikon organisasyon so niletneg ed panaon tayo?
[Litrato ed pahina 12]
Diad arap nen Poncio Pilato, si Caesar so binidbir na saray Judion manuley imbes a say teokratikon tinuro nen Jehova ya Ari