Nabubusol Lapud Pananisia Ra

“Gulaen da kayo naani na saray amin a katooan nisengeg ed ngaran ko.”—MATEO 10:22.

1, 2. Kasin makapangisalaysay ka na pigaran eksperiensian sinungdoan na Tastasi nen Jehova lapud pangaagamil da’d saray relihyoson sisiaen da?

SAKEY a napanpiyaan a manpapakurang na puesto ed isla na Crete so aminpigapigan naaresto tan binista ed saray korte na Gresya a paulit-ulit. No panaarumanen et niprison masulok ya anem a taon, a niyarawi ed asawa tan limaran ananak to. Diad Hapon et walay 17 años ya estudyanten inekal ed eskuelaan, anggaman sikatoy makalakal tan manunaan ed limog na 42 a kaklase to. Diad Pransya, dakerakel so bengatbengat ya inekal ed trabaho ra, anggaman marakep so rekord da no nipaakar ed kuli tan seet ed kimey da. Anto ta so parpareho ed sarayan aktual ya eksperiensia?

² Amin dan nalalanor et Tastasi nen Jehova. Anto ta so agawaan dan “krimen”? Manuna’d amin et lapud pangaagamil da’d relihyoson sisisiaen da. Bilang katutulok ed saray bangat nen Jesu-Kristo, impanabang na manpapakurang na puesto ed arum so pananisia to. (Mateo 28:19, 20) Sikatoy asentensiaan nisesengeg labat ed kadaanan lan ley ed Gresya a pagmamaliwen ton kasalanan a krimen so proselitismo. Say estudyante so inekal ed eskuelaan lapud ag-iyabuloy na nipasal ed Biblian konsiensia to so pibiang ed kapilitan iran insayo ed kendo (eskrima na saray Hapon). (Isaias 2:4) Tan pinakabatan iramay nakal ed trabaho ra ed Pransya a say manunan rason a pinasempet ira et lapud impaamta ran sikaray Tastasi nen Jehova.

3. Akin a say pirmin kapairap ed lima na arum a totoo so mataltalag parad maslak a Tastasi nen Jehova?

³ Ontan iran makapasakit ya eksperiensia so kaslakan ed intetepel la na Tastasi nen Jehova ed agano ni diad pigaran bansa. Balet, parad maslak a Tastasi nen Jehova, say pirmin kapairap ed lima na arum a totoo so mataltalag. Balitado iray totoo nen Jehova ed sankamundoan lapud maabig a kondukta ra—reputasyon ya agmakatunongan a pansengegan pian pasakitan ira na siopaman. (1 Pedro 2:11, 12) Ag-ira mangipapakanay pankokomplot odino mibabali ed makapasakit a kiwas. (1 Pedro 4:15) Kasunian to, panggugunaetan day manbilay unong ed konseho na Biblia a manpasakop nin unona ed Dios, insan diad saray gobierno na mundo. Babayaran daray buis a kakaukolaney ley tan pambabanikelan day ‘mikareenan ed ganaganay totoo.’ (Roma 12:18; 13:6, 7; 1 Pedro 2:13-17) Diad pan-edukasyonal a kimey da nipaakar ed Biblia et ipapaseseg day panrespeto ed ley, saray estandarte ed pamilya, tan moralidad. Dakel a gobierno so angomenda la ed sikara lapud katutulok da’d ley bilang mibabaley. (Roma 13:3) Ingen, singa ipapanengneng na manangilukas a parapo, no maminsan et sikaray puntirya na isusumpa—diad pigaran daldalin et pananebel ni ingen na saray gobierno. Kasin pankelawan tayo itan?

Say “Bili” na Pagmamaliw a Babangatan

4. Unong ed si Jesus, anto so nailaloan na sakey diad pagmaliw ton sakey ed saray babangatan to?

⁴ Ag-angitilak si Jesu-Kristo na panduaruwaan ed sasaglawien na pagmaliw a babangatan to. “Say aripen aliwan babaleg nen say katawan to,” so imbaga to’d saray patumbok to. “No pinasegsegang da ak, pasegsegangen da kayo met.” Binusol si Jesus “ya anggapo so makasengeg.” (Juan 15:18-20, 25; Salmo 69:4; Lucas 23:22) Ontan met so nailaloan na saray babangatan to—isusumpan andian na makatunongan a basiyan. Aliwa labat ya aminsan a pinasakbayan toran: “Gulaen da kayo naani.”​—Mateo 10:22; 24:9.

5, 6. (a) Nisesengeg ed anton rason a pinaseseg nen Jesus iray prospektibon papatumbok a “kuentaen so bili”? (b) Kanian, akin ya agti la pankelawan sano makaabet tayoy isusumpa?

⁵ Nisesengeg ed satan, pinaseseg nen Jesus iray prospektibon papatumbok to a “kuentaen so bili” ed pagmaliw a babangatan. (Lucas 14:28, Revised Standard Version) Akin? Aliwan lapud pandedesidien tora no kasin magmaliw iran patumbok to odino andi, noagta pian magmaliw a determinadon manumpal ed no antoy nalalanor. Nepeg ya akaparaan itayon sungdoan so antokaman iran subok odino kairapan a nisisiglaot ed satan a pribilihyo. (Lucas 14:27) Anggapoy mamipilit ed sikatayon lingkoran si Jehova bilang patumbok nen Kristo. Boluntaryo itan a desisyon; insan base’d pikakabat met itan a desisyon. Amta tayo la a nilikud ed saray bendision a naeksperiensia tayo lapud nidedikan relasyon ed Dios et ‘nagula’ itayo. Kanian agti la pankelawan sano naabet tayoy isusumpa. ‘Akuenta tayo lay bili,’ tan akaparaan tayon tuloy a bayaran itan.​—1 Pedro 4:12-14.

⁶ Akin a say arum, pati saramay wala’d pakauley na gobierno et labay dan sumpaen iray tuan Kristiano? Pian naebatan, makatulong so pangusisa ed duaran grupo na relihyon ed inmunan siglo K.P. Saratan a dua et binusol—balet diad nandumaan a tuloy iran rason.

Kagulgula tan Binusol

7, 8. Antoran bangat so pakapatnagay panggula ed saray Gentil, tan bilang resulta et anton awawey so abayuboan ed limog na saray Judio?

⁷ Kasabi inmunan siglo K.P., nisilong so Israel ed uley na Romano, tan say Judaismo a Judion relihyoson sistema, a diad intiraminti et walaay malames iran lider a singa saray eskriba tan Fariseo. (Mateo 23:2-4) Sarayan panatikon lider so angusar ed saray prinsipyo na Mosaikon Ganggan nipaakar ed ibiig manlapud nasyones insan pinikewet da iratan pian naimedmer iray aliwan-Judio. Ag-abayag et apawala ray relihyon a sengegay panggula ed saray Gentil tan amalesay panbusol met na saray Gentil ed saray Judio.

⁸ Mainomay parad saray lider na Judio ya iyalibansay pamusol ed saray Gentil, ta diad saman a panaon et ipapasen na saray Judio a makapadimlan palsa iray Gentil. Imbangat na relihyoson papangulo a say biin Judio so nepeg ya agbalot mibukbukoran ed saray Gentil, ta sikaray “iinapen a mabanday.” Say Judion laki so nepeg ya “agmibukbukoran ed sikara ta sikaray iinapen a managpaagos na dala.” Say ginatas na sakey a Gentil so agnayarin usaren nilikud no walay Judion nambantay nen gagawaen itan. Diad impluensia na saray lider da, abayuboan na saray Judio so inkabinta tan mapeget ya inkabiig.​—Ikompara so Juan 4:9.

9. Antoy epekto na bangat na saray Judion lider nipaakar ed saray aliwan-Judio?

⁹ Saratan a bangat nipaakar ed saray aliwan Judio so ag-angitarok na maabig a relasyon ed saray Judio tan Gentil. Asabin impasen na saray Gentil iray Judio a manamusol ed amin a katooan. Oniay kuan na Romanon historyador a si Tacitus (nianak ed ngalngali 56 K.P.) nipaakar ed saray Judio ya “ikuekuenta ran amin so katooan tekep na pirmin panggula a singa ed kakabusol.” Inkuan met nen Tacitus a saray Gentil a nagmaliw a Judion proselitas so nibangat kuno a mangitalirak ed dilin bansa ra tan agmangikabkabilangan ed pamilya tan kakaaro ra. Diad inkalapagan et pinaulyanan na saray Romano iray Judio, ta mairap iran atakien lapud mas dakdakel ira. Balet say rebelyon na saray Judio nen 66 K.P. so anagdag ed maruksan imbawi na saray Romano, ya akaderalay Jerusalem nen 70 K.P.

10, 11. (a) Anton tratamento ed saray sankaili so kinaukolan na Mosaikon Ganggan? (b) Anton leksion so naaralan tayo ed samay agawa ed Judaismo?

¹⁰ Panon a nipara itan a panmoria nipaakar ed saray sankaili ed pormay panagdayew a nidatak ed Mosaikon Ganggan? Tua ya inyalibansa na Ganggan so iyaarawi ed nasyones, balet para iya’d kaprotektaan na saray Israelita, nagkalautla ed puron panagdayew da. (Josue 23:6-8) Anggan ontan, kinaukolan na Ganggan a tratoen iray sankaili tekep na hustisya tan agpanangidumaduma tan abrasaen ira—daput no agda direktan sumlangen iray ganggan na Israel. (Levitico 24:22) Lapud insuawi ed makatunongan a kabaliksan a mabitabitar ed say Ganggan no nipaakar ed saray sankaili, apawala na Judion relihyoson papangulo ed agew nen Jesus so sakey a pormay panagdayew a mas amabusol ed saray sankaili tan sirin et binusol met ira na saray sankaili. Diad unor et abalang na inmunan-siglon Judion nasyon so panangabobon nen Jehova.​—Mateo 23:38.

¹¹ Wala tay naaral tayo ed saya? On, wala. Say pantunong-tunongan tan superyor ya awawey a manmelmelag ed saramay agmipakna ed saray sisiaen tayo ed relihyon et agsuston mangirerepresenta’d puron panagdayew ed si Jehova, nisay panliketan to itan. Konsideraen paray matoor a Kristiano ed inmunan siglo. Agda binusol iray aliwan-Kristiano, nisay nanrebeldi ra’d Roma. Anggaman kuan et sikaray ‘ginula.’ Akin? Tan diad siopa?

Saray Inmunan Kristiano—Binusol na Siopa?

12. Panon a nipalinew diad Kasulatan a labay nen Jesus a saray patumbok to et nawalaan na asimbang a panmoria nipaakar ed saray aliwan-Kristiano?

¹² Mabitar diad saray bangat nen Jesus a ginetma ton saray babangatan to et nawalaan na asimbang a panmoria nipaakar ed saray aliwan Kristiano. Diad sakey a dapag, inkuanton saray patumbok et kaukolan a biig ed mundo—salanti, arawian daray awawey tan konduktan sumlang ed saray matunong a dalan nen Jehova. Kaukolan a mansiansia iran neutral no nipaakar ed bakal tan politika. (Juan 17:14, 16) Diad biek a dapag, imbes ya iyalibansay panggula ed saray aliwan-Kristiano, imbaga nen Jesus ed saray patumbok to ya ‘aroen daray kakabusol da.’ (Mateo 5:44) Pinaseseg nen apostol Pablo iray Kristiano: “No say kabusol mo et narasan pakan mo; no napgaan, painum mo.” (Roma 12:20) Imbaga to met ed saray Kristiano a ‘manggawa na maabig ed amin.’​—Galacia 6:10.

13. Akin a saray Judion relihyoson lider so ontanlan sumpa ed saray babangatan nen Kristo?

¹³ Ingen, ag-abayag et ‘agula’ iray babangatan nen Kristo lapud taloran sengegan. Unona et wadtan iray Judion relihyoson lider. Agpankelawan ya asagyat a tampol na Kristianos so imano ra! Atagey iray prinsipyo na Kristianos ed moralidad tan integridad, tan impapasabi ray makapailalon mensahe tekep na ampetang a seseg. Niliboy angikaindan ed Judaismo tan anayakup na Inkakristiano. (Gawa 2:41; 4:4; 6:7) Parad saray Judion relihyoson lider, saray Judion babangatan nen Jesus et apostata ira lambengat! (Ikompara so Gawa 13:45.) Liknaen na sarayan mansyodot a lider a say Inkakristiano so angibaliwala’d saray tradisyon da. Agayla, imburi da ni ingen so panmoria ra ed saray Gentil! Nanlapulad 36 K.P. a manpatuloy, saray Gentil so nayari lan magmaliw a Kristianos, a nawalaan na parehon pananisia tan manggayaga ed pareho iran pribilihyo a singa saray Kristianon Judio.​—Gawa 10:34, 35.

14, 15. (a) Akin a saray Kristiano et binusol na saray paganon managdayew? Mangiter na alimbawa. (b) Asabin ‘agula’ iray inmunan Kristiano na anton onkomatlon grupo?

¹⁴ Komadua, nisilong iray Kristiano ed panamusol na saray paganon managdayew. Alimbawa, diad kadaanan ya Efeso, say panaggawa na saray pilak ya altar na diosan si Artemis so maksil ya anapan. Balet sanen nampulong diman si Pablo, dakel a taga-Efeso so kinmiwas, ya intatalirak day panagdayew ed Artemis. Lapud miriripa lay anapan da, saray latero so nanggulo. (Gawa 19:24-41) Walay mipadparan agawa kayarin linmaknab so Inkakristiano ed Bitinia (natan et amianen-sagur na Turkey). Ag-abayag kayari inkakompleto na Kristianon Griegon Kasulatan, say gobernador na Bitinia, si Pliny the Younger, so angibalitan saray templo na pagano so ataynanan tan say lako ya ipapakan ed saray ibabagat ya ayayep so inmabeban tuloy. Saray Kristiano so atetel—tan pinasegsegang—lapud say panagdayew da et isesebel toray panagbagat na ayep tan panagtalintao. (Hebreos 10:1-9; 1 Juan 5:21) Malinew a tuloy, say inkayat na Inkakristiano so angapekta ed saramay nagugunggunaan lapud paganon panagdayew, tan nanimbelan itan na saramay naandiay anapan tan kuarta.

¹⁵ Komatlo, saray Kristiano so ‘ginula’ na saray nasyonalistikon Romano. Diad inmuna, parad saray Romano et melag tan anganko et panatikon relihyoson grupo lambengat iray Kristiano. Balet asabin say basta pangikuan a Kristiano et nagmaliw a kasalanan a pakadusaay patey. Akin a saray matuan mibabaley a manbibilay bilang Kristiano et nipasen bilang matukoy a biktiman pasegsegangen tan pateyen?

Saray Inmunan Kristiano—Akin a Binusol ed Mundo na Romano?

16. Diad antoran dalan a saray Kristiano et nansiansian biig ed mundo, tan akin a saya so sengegay impamusol na mundo na saray Romano?

¹⁶ Manuna’d amin, abusol iray Kristiano ed mundo na Romano lapud impangagamil da’d relihyoson sisisiaen da. Alimbawa, inmarawi ira ed mundo. (Juan 15:19) Kanian anggapoy binembenan dan posisyon ed politika, tan ag-ira nanserbi ed militar. Bilang nansumpalan, sikaray “inlitrato bilang totoon anggapoy pibabali ed mundo, tan anggapoy kakanaan ed amin a pakurang ed bilay,” kuan nen historyador ya Augustus Neander. Say pagmaliw ya agkabiangan na mundo et kabaliksan to met so iyarawi ed saray marelmeng a dalan na mauges a mundo na saray Romano. “Say angkekelag a Kristianon komunidad so mangogonigon ed konsiensia na nigalet ed panliliket a paganon mundo pati lay inkadeboto tan kamaongan da,” isasalaysay nen historyador a Will Durant. (1 Pedro 4:3, 4) Diad pamasegsegang tan pamatey ed saray Kristiano et ompan napadeen na saray Romano iray mangokonsiensian Kristianos.

17. Antoy mangipapanengneng a say panagpulong na saray inmunan-siglon Kristiano et epektibo?

¹⁷ Saray inmunan-siglon Kristiano so angipulong ed maong a balita na Panariay Dios tekep na agmikompromison seseg. (Mateo 24:14) Kasabi ngalngali 60 K.P., nayarian ya ibaga nen Pablo a say maong a balita et “nipulong ed amin a pinalsa ed leksab na tawen.” (Colosas 1:23) Kasabi kasampotay inmunan siglo, saray patumbok nen Jesus so akapanggawa la na saray babangatan ed intiron Empiryo na Roma—diad Asia, Europa, tan Aprika! Pigara ni ingen ed saray membro na “kaamong nen Cesar” so nagmaliw a Kristianos.a (Filipos 4:22) Sayan maseseg a panagpulong so amaimbel na linawa. Kuan nen Neander: “Tuloytuloy a binmulaslas so Inkakristiano ed limog na totoo ed amin a rangko, tan anigensigen ed kagebay relihyon na say estado.”

18. Panon a say impangisaklang na nikabkabiig a debosyon ed si Jehova et sengegay pirmin pidumaan na Kristianos ed gobierno na Roma?

¹⁸ Saray patumbok nen Jesus so angisaklang na nikabkabiig a debosyon ed si Jehova. (Mateo 4:8-10) Anganko sayan aspekto na panagdayew da, nen say dinanman, so sengegay pirmin pidumaan da ed Roma. Saray Romano so maabuloy ed arum a relihyon, daput no saray papatumbok da et mandayew met ed emperador. Balet agnayarian na saray akaunan Kristiano so mibiang ed ontan a panagdayew. Ta minoria ray inkasikaran walaay eebatan ed autoridad ya atagtagey nen samay autoridad na Romanon Estado, salanti, si Jehova a Dios. (Gawa 5:29) Bilang resulta, anggan panon lan napanuliranan a mibabaley so sakey a Kristiano ed amin a pamaakaran, sikatoy impasen a kabusol na say Estado.

19, 20. (a) Sioparay manunan responsabli ed palson akusasyon a nikayat nipaakar ed saray matoor a Kristiano? (b) Antoran palson akusasyon so pinalesa sumpad Kristianos?

¹⁹ Wala ni rason no akin ya asabin saray matoor a Kristiano et ‘ginula’ ed mundo na Romano: Say tilan panagpauges ed sikara so sinisia, saray akusasyon a responsablin tuloy iray Judion relihyoson papangulo. (Gawa 17:5-8) Manga 60 odino 61 K.P., sanen walad Roma si Pablo ya aalagarey bista ed arap nen Emperador Nero, inkuan na saray manunaan a Judio ed Kristianos: “No nipaakar ed sayan sekta, akabatan mi a nasasalita sumpa ed ganaganay pasen.” (Gawa 28:22) Seguradon nadngel nen Nero so panagpauges ed sikara. Nen 64 K.P., sanen sikatoy atetel ed inkapoolan na Roma, nibalitan si Nero et pinili toray apauges laran Kristiano a pangitetelan. Ompatnag a saya so sengegay maruksan panamasegsegang diad getman palaniten iray Kristiano.

²⁰ Saray palson akusasyon ed saray Kristiano so mabetbet a tugyop na mabitabitar a katilaan tan panamikewet ed saray sisiaen da. Lapud sikaray mananisia ed saksakey a Dios tan ag-ira nandayew ed emperador, sikaray nipasen ya ateista. Lapud walaray aliwan-Kristianon kapamilyaan a sumpad Kristianon kakanayon da, inakusan mamubuyak na saray pamilya iray Kristiano. (Mateo 10:21) Sikaray impasen bilang kanibal, akusasyon ya unong ed pigaran palapagan et nibase’d impamikewet ed saray imbalikas nen Jesus diad Pangdem na Katawan.​—Mateo 26:26-28.

21. Diad anton duaran rason a saray Kristiano et ‘ginula’?

²¹ Kanian, saray matoor a Kristiano so puntirya na ‘gula’ na saray Romano lapud duaran manunan rason: (1) saray nibase’d-Biblian sisisiaen tan agagamil da, tan (2) saray palson akusasyon ed sikara. Antokamay rason, saksakey so getma na saray sumusumpa—say pakaamper na Inkakristiano. Siempre, saray talagan managsugsog na panamasegsegang ed saray Kristiano et saray labas nen toon sumusumpa, agnanengneng iran marelmeng ya espiritun puersa.​—Efeso 6:12.

22. (a) Anton alimbawa so mangipapanengneng a pambabanikelan na Tastasi nen Jehova so ‘manggaway maabig ed amin’? (Nengnengen so kahon ed pahina  11.) (b) Anto so singbaten ed ontumbok ya artikulo?

²² Singa saray inmunan Kristiano, saray Tastasi nen Jehova ed modernon panaon so puntirya na ‘gula’ ed nanduruman daldalin. Balet, agda bubusolen iray aliwan Tasi; nisay sikaray sengegay isusumpa ed saray gobierno. Diad kasunian to, sikaray bantog ed sankamundoan lapud pangaagamil da na peteg ya aro a palumbasan toy amin a babeng lapud sosyal, rasa, tan etniko. Akin, sirin a sikaray napapasegsegang? Tan panon so ikikiwas da ed isusumpa? Sarayan tepet so singbaten ed ontumbok ya artikulo.

[Paimano ed leksab]

Panon Yon Ebatan?

◻ Akin a pinaseseg nen Jesus iray prospektibon patumbok to a kuentaen so bili na pagmaliw a babangatan?

◻ Antoy epekto na onkakasmak a panmoria nipaakar ed saray aliwan-Judio ed Judaismo, tan antoy naaralan tayo manlapud saya?

◻ Anton taloran sengegan a nidunget iray matoor a Kristiano ed isusumpa?

◻ Diad antoran manunan rason a saray inmunan Kristiano et puntiryay ‘gula’ na saray Romano?

[Kahon ed pahina 11]

‘Panggaway Maabig ed Amin’

Pambabanikelan na Tastasi nen Jehova a talinengey simbawa na Biblia a ‘manggaway maabig ed amin.’ (Galacia 6:10) Diad panaon na pankaukolan, say aro ed kaparan too so mamakiwas ed sikaran ontulong ed saramay agmipakna ed relihyoson sisisiaen da. Alimbawa, kaleganay mairap a situasyon diad Rwanda nen 1994, walaray taga-Europan Tastasi a nanboluntaryon onla’d Aprika pian mibiang ed pananulong a sagpot. Niletneg a tampol iray organisadon maong a kampo tan temporaryon ospital pian nipakurang so pananulong. Inulor iray pinasyan tagano, kawes, tan oles diad panamegley na eroplano. Say bilang na saray takas ya agunggunaan ed sayan pananulong so masulok a triple ed bilang na Tastasi ed saman a lugar.

[Litrato ed pahina 9]

Saray inmunan-siglon Kristiano so angipulong ed maong a balita tekep na agmikompromison seseg