Kasin Say Matam so “Maralus”?

“No, sirin, say matam so maralus, say interon laman mo so masnag.”​—MATEO 6:22.

1. Akin a nibagan say mata so pakelaw ed intelihentin palsa?

SAY pakanengneng so inkalapagan ya impasen a sankablian tan sankaimportantian ed saray liknaan​—ilautla ed saraman so andian la na satan. Ibabaga na saray sientista ed sikatayo a kada segundo et samploran trilyon a partikulo na liwawa so ondalan ed saray ugaw-ugaw na mata tayo. Bektaman a nasabi ra so retina, sikara so awaten na sanlasus milyon a selulan rod tan cone. Pakiwasen na liwawa, sarayan nerbon selula so onggapon mangipawit na elektrikon sinyal ed utek. Ditan, sakey a baleg a kabiangan na sanlasus bilyon a neuron so mantrabahon manapit ed saman so naawat tan mandesidi ed no anton ebat so nakaukolan a gawaen. Amin na saya so nagawa diad kakirem na segundo. Peteg, say mata so makapakelaw ya ehemplo na intelihentin palsa.​—Salmo 139:14.

2. Anton kipaakaran na pakanengneng so nansiansian agnatalosan na saray sientista?

² Anggaman kabat na saray sientista so malaem nipaakar ed saray biologon kimey na mata tan utek, samsamet so amta ra nipaakar ed no panon tan akin a sikatayo so onkiwas unong a gawaen tayo ed saman so nanengneng tayo. Alimbawa, agnatalosan a nagnap no akin a lablabayen na sakey a too so ambalanga nen say asul, bang say sananey et nayarin lablabayen to so asul nen say ambalanga. Odino no akin a saray nanduruman kolor so mangapekta ed sikatayo diad nanduruman dalan. Say siglaotan na pakanengneng tan reaksion so nansiansian agnatalosan. Balet si Jehova, say Managgawa ed mata, tan say Anak to tan kaiban-komikimey, si Jesu-Kristo, so sikakabat a maong ed inkakumplikado na pisikal a mata, tan kabat da no panon a say mata so mangimpluensya ed saray kiwas tan bilabilay tayo.

“Say Silewan na Laman”

3. Panon a say mata “so silewan na laman”?

³ Inkuan nen Jesus a “say silewan na laman et say mata.” (Mateo 6:22) Say sakey a silewan so nausar a manliwawa ed ambilunget a pasen ta pian kabat tayo no iner so kawalaan tayo, no panon so ikiwas tayo, no dinan a dalan so laen tayo, tan arum nira. Diad pangawat na liwawa ed laman, say mata tayo so manserbi ed parehon andar a singa sakey a silewan. Tulongan da itayon mansiansian maapit a mitalosan ed mundo diad kaliberliber tayo tan onkiwas ed saray intelihente tan espesipikon reaksion, imbes a kapakapa, mandugpa, tan nayarin sikatayo so nadisgrasya.

4. Panon so kaapektaan tayo diad kipapasen na mata?

⁴ Say kalaknab a nayarin panserbian na mata tayo a bilang sakey a silewan na laman tayo, anggaman kuan, so mandependin malaknab ed kipapasen na mata. Nisengeg ed sayan rason, intuloy nen Jesus ya imbaga: “No, sirin, say matam so maralus, say interon laman mo so masnag; balet no say matam so marelmeng, say interon laman mo so ambilunget. No diad katuaan et say liwawan wala ed sika et kabilungetan, agaylan satan so abalbaleg a bilunget!” (Mateo 6:22, 23) Manlapud saya et nanengneng tayo so abalbaleg ya impluensya a gawaen na mata ed interon kurang na bilay tayo, a para ed maabig odino diad mauges.

Impluensya na Mata

5. Diad anton kalaknab a say mata so alanor diad impanukso nen Satanas ed si Eva?

⁵ Imanoen so kipapasen na inmunan bii, si Eva. Say kalaknab na mata ed kiwas to so anengneng a manlapud awaran na Biblia diad impiarap to ed Managpalikdo, si Satanas a Diablo. (2 Corinto 11:3; 1 Timoteo 2:14) Insuhiri nen Satanas a ‘saray mata to so nalukasan’ no ipulisay to lambengat so ganggan na Dios tan mamudbor tan mangan ed bunga “na kiew a pakaamtaan ed maong tan mauges.” Panon so inkiwas to? Ibabaga na Biblia ed sikatayo: “Kanian sirin anengneng na bii a say kiew so maong a tagano tan sikato so bengatlan kalikaliktan na mata, on, say kiew so pirpirawat a nengnengen. Inabuloyan toray mata ton manayam ed bengatlan insebel ed sikato. Saman so ginagalan lingon impangusar ed mata. Anto so nansumpalan? “Sirin sikato so amudbor ed bunga tan angan.”​—Genesis 2:17; 3:4-6.

6. Panon so pangimpluensya na mata ed saray kiwas tayo?

⁶ Andi-duaruwan saya so aliwan ununan panaon na impakanengneng nen Eva “ed kiew na pakaamtaan na maong tan mauges” odino say bunga to. Balet bengatlan duma so nagagawa. Sayan panaon et pinmatnag a “bengatlan kalikaliktan na mata” tan “pirawrawat a nengnengen.” Say pankaliktan tan pampirawat so normal a kalidad na aliwan say mata noag say puso. Balet say nanengneng na mata et pabiskegen to so pampirawat tan pankaliktan na puso, ta pian nayarin mansumpal ed ikiwas. Diad kipapasen nen Eva, say ontan a kiwas so angitonton ed makadesyang a nansumpalan ed inkasikato tan diad si asawa ton Adan, ontan met ed amin na saray arapen ya ilalak da, a pati sikatayo natan.​—Roma 5:12; Santiago 1:14, 15.

7. Panon a say mata so alanor diad komatlon sagpot nen Satanas a mamalikdo ed si Jesus, tan anto so nansumpalan?

⁷ Diad pangipanengneng, anggaman kuan, a posiblen sumpaen so anggan anton impluensya ed mauges a nayarin onsabi ed panamegley na mata, nayarin imanoen tayo so ehemplo nen Jesu-Kristo. Lamet, say parehon Managtukso, si Satanas, so alanor. Diad komatlon sagpot ton mangiyarawi ed si Jesus diad panggawa ed linawa na Dios, “sikato so inyakar na Diablo ed atagey a palandey, tan impanengneng to ed sikato so amin a panarian na mundo tan say gloria ra.” Imanoen ya aglabat insangin inyopresi nen Satanas ed si Jesus so amin a pakayari tan gloria na mundo a kasalat na sakey a gawa na panagdayew. Sarayan bengatla so “impanengneng [to] ed sikato,” ya inusar to so mabiskeg ya impluensya na mata. Ingen, lapud say mata nen Jesus so ag-asagyat diad makatukson opresi noagta maapit a niteen diad relasyon to ed mangatatawen ya Ama to, si Jehova, sikato so matalona diad impanarangka ed masilib a getma nen Satanas.​—Mateo 4:8-10.

8. Antoran leksion so naaralan tayo a manlapud saray ehemplo nen Eva tan si Jesus?

⁸ Anto so naaralan tayo a manlapud saray akaunan ehemplo? Ununa, a no anto so pangiteenan tayo ed saray mata tayo so mamabiskeg ed maong odino ed mauges a pilalek na puso tayo. Saya so nayarin mangitonton diad ikiwas a mangitarok ed balanglan bendisyon odino desyang ed inkasikatayo tan diad arum. Komadua, malinew a say mata so sakey a paboriton paraan a pakikiwasen nen Satanas a mamalikdo ed saray biktima to. Ed amin na saray “kasiliban” ya uusaren nen Satanas a pamalikdo ed katooan, sayan makapasagyat ed mata so ompatnag a sakey a sankabiskegan.​—2 Corinto 2:11.

9. Panon so impangitandoro nen Satanas “diad pilalek na mata” natan?

⁹ Natan, siansia nin uusaren nen Satanas so parehon taktika diad saray kasiliban ton mangiyarawi ed amin a totoo diad panggawa ed linawa na Dios. Diad panamegley na kiddiam tan karakpan na mundo, iyaalibansa nen Satanas “so pilalek na laman tan say pilalek na mata tan say mapangtan panangipatnag ed panagbilay na sakey.” (1 Juan 2:16) Saya so mabitar a nanengneng diad saray kasiliban na palapagan ya uusaren na komersyal a mundo. Agta tua a say sankatalonaan iran palapagan et saraman so mangipopoonan ed nanengneng na mata? Saray nilibon makolor iran billboards tan saray mankiddiam a palapagan, saray masileng a retrato ed saray magasin tan peryodiko, saray masilib a paway ed TV​—tan saray binilyon a gagastosen a dolyar diad pamapawala ed saratan​—amin so mantasi ed katuaan a say interon ideya na panagpalapag so manasagyat ed “pilalek na mata” na managsaliw.

10. Anto so peteg ya iyaalibansa na komersyon mundo?

¹⁰ Manwarin dakel ed sarayan palapagan so nayarin mangitilak na samet ed imahinasyon, say lalon masilib a katuaan et sarayan palapagan so peteg a mangiyaalibansa ed aliwa lambengat ed saray produkto na managsaliw noagta ontan met ed estilo-na-bilay. Mabetbet a saray produkton imparungtal a bilang uusaren na saray apribilehyoan a tuloy, makaimpluensya, maliket tan mararakep a totoo. Say mensahe et no say managsaliw so mangusar ed satan a produkto, say “panagbilay” to so automatikon onnepeg ed sakey ed saratan a kategorya. Saray managpalapag so mikabat a diad maminsan ya inawat na sakey a too so ontan a nengneng na panagbilay, samet lambengat so gawaen a panagyat ed sikato a mangawat ed sasaliwen a karingan na satan. Diad satan a liwawa, agaylan makabat ed saray dedikadon Kristianos so pangimano ed konsehon naromog ed Hebreos 13:5! Ditan et nabasa tayo: “Komon ta say nengneng na panagbilay yo so bulos diad aro ed kuarta, bangta sikayo so napenek ed kaplesan iran bengatla.”

Pansiansiaen So Mata a “Maralus,” Aliwan “Marelmeng”

11. Ipaliwawa iray salitan “maralus” tan “marelmeng” diad balikas nen Jesus nipaakar ed mata?

¹¹ Nipapaarap ya inagew-agew ed saray makapasagyat-ed-mata, naapresya tayo no akin a sikatayo so sinimbawa nen Jesus a pansiansiaen tayo so mata tayo a “maralus” tan aliwan “marelmeng.” (Mateo 6:22, 23) Anto so kabaliksan na satan? Nipatalos dia so “maralus” a manlapud Griegon salitan ha·plousʹ, a manunan kabaliksan to so inkasaksakey na kanonotan odino debosyon ed sakey a gagala. Diad biek a dapag, say “marelmeng” ed orihinal a Griego so po·ne·rosʹ tan walaan na kabaliksan a makapuy, andi-kana, mauges. Sirin, say ‘maralus a mata,’ imbes a sikato so nisuawi odino nisipa na amin a bengatlan laen et iteen to so imano ed sakey a bengatla. Diad piduma, say ‘marelmeng a mata’ so likablikab, masilib, tan maagap, tan natangguyor ed saray bengatlan makilot tan ambilunget.

12. Repasoen tan ipaliwawa so konteksto na salaysay nen Jesus.

¹² Balet anto so nepeg a pangiyapasakeyan na mata ta pian say “interon laman so masnag”? Say pangimano ed konteksto so ontulong ed sikatayon makalmo ed ebat. Diad saray akaunan bersikulo, sasalitaen nen Jesus so nipaakar ed “saray kayamanan ed dalin” tan “saray kayamanan ed tawen.” Inkuanto a “no iner so kawalaan na kayamanan yo, diman met so kawalaan na puso yo.” Sirin, kayari na impanalaysay to ed mata, indanet to lamet so pankaukolan na pangipanengneng na inkasaksakey na gagala a kuanto: “Anggapo so makapagmaliw ya aripen na duaran katawan,” Dios tan Kayamanan. Diad onggendan iran bersikulo, inyopresi to so simbawa diad panmoria na sakey ed inagew-agew a nakakaukolan tan impanampot to ed simbawan: “Itultuloy yo, sirin, ya anapen ya ununa so panarian tan say inkatunong to, tan amin na sarayan bengatla so niyarum ed sikayo.”​—Mateo 6:19-34.

13. Diad anto so nepeg a pangiyapasakeyan tayo na mata tayo ta pian say “interon laman [tayo] so masnag”? Akin?

¹³ Anto so natalosan tayo ed amin na saya? Totongtongen dia nen Jesus so nipaakar ed saray kalat ed bilay, ya ituturo to so kaapaan na pangusil ed saray materyal a bengatla tan say bendisyon na pamayubo ed interes diad espiritual iran bengatla. Malinlinew, ibabaga to ed sikatayo a diad panangiyapasakey na mata ed saray intereses na Panarian, say “interon laman [tayo] so masnag.” Akin? Lapud no sikatayo so manggagawa ed linawa na Dios a kalat tayo ed bilay, aanapen tayon isindag so maglorian maong a balita ed amin a kipaakaran na bilay tayo. Aliwa lambengat a sikatayo so onnenengneng ed masnag ya arapen noagta sikatayo met so nabulos a manlapud bilunget tan diad mauges iran bengatla a pinawala na sakey a bilay a nideboto ed sinisiblet a gegemtan.​—2 Corinto 4:1-6.

14. Panon a say pangiyapasakey ed mata na sakey diad materyal a kayamanan so mansumpal ed “kabilungetan”?

¹⁴ Pinabiskeg nen apostol Pablo iray salita nen Jesus sanen impaliwawa to: “Saramay mankaliktan ya onyaman so napelag ed tukso tan patit tan dakel iran kakulangkulangan tan makapasakit iran pilalek, ya angipelag ed totoo diad kadederal tan desyang.” (1 Timoteo 6:9) Peteg a wala so sustansya ed sarayan salita! Say balita so napno na saray estorya nipaakar ed saray senador, mayor, hueses, bankero, saray ehekutibo na korporasyon, tan arum ni a sikara so narel diad impanggawa na krimen ya, unong ed sakey a report, “kinaykay to so kapegleyan a 200 bilyon dolyar a tinaon” diad Estados Unidos lambengat. Say ‘tukso tan patit’ na pagmaliw a mayaman so nanggawan mauges tan kriminal ed saray dakel ya aminsan et sikara so galgalangen a totoo. Peteg, kaliktan tayon paliisan so ‘kapelag ed kadederal tan desyang,’ a sagmaken so “kabilungetan” ya impasakbay nen Jesus.​—Nengnengen so Uliran 23:4, 5.

15, 16. (a) Anto so arum a “pilalek na mata” a nepeg tayon paliisan? (b) Panon so pangiyaplika ed konseho na Uliran 27:20 diad diskusyon tayo?

¹⁵ Anggaman ontan, kasin saraman lambengat so angiteen na mata ra ed pagmaliw a mayaman so nidudunget ed kaatapan diad panakar ed kabilungetan? Andi, lapud “say pilalak na mata” so mangisakup met ed dakel niran arum a bengatla. Nonoten iray salita nen Jesus ed Mateo 5:28: “Siopaman a mansiansian onlimgis ed sakey a bii ta pian onibeg ed sikato so akapanggawa la na pikakalugoran ed sikato diad puso to.” Peteg, satan a pasakbay so nayarin onaplika met diad pangiyabuloy ed mata na sakey a manayam ed materyal a niganan managyat odino mamaliing na marutak ya ibeg tan pilpilalek.

¹⁶ Insan wadtan so kapagaan ed tagano, inumen, tan kawesen a sinalita nen Jesus. (Mateo 6:25-32) Manwarin sarayan bengatla so nakakaukolan, say agmanepeg a pampilalek a naynay ed samay sankabaloan, sankayamanan, sankakaliktanan a kayarianen, so mangaripen ed nonot tan puso tayo. (Roma 16:18; Filipos 3:19) Anggan diad panligliwaan, galaw, ehersisyo, tan arum nira, nepeg tayon pansiansiaen so manepeg ya inkasimbang tan manbantay a sumpad kakalotan ed saray uso tan pankunkunwari na mundo. Diad amin na sarayan pasen, maabig ed sikatayo so pannonot ed saray makabat a salitan naromog ed Uliran 27:20: “Say Sheol tan say pasen na kadederal a mismo so ag-ira napenek; nisay saray mata na sakey a too so napenek.” Peteg, nakaukolan tayon agamilen so dangka ta pian diad panasalin pamenek ed mata tayo et ag-itayo niiyan ed kaatapan diad espiritual.

Saray Bendisyon na Panamasiansia ed Mata a “Maralus”

17. Panon a say panamasiansia ed mata a “maralus” so tinmulong ed arum diad panggawa ed saray intereses na Panarian?

¹⁷ Saraman so amasiansia ed mata ra a “maralus” tan inteen dan mapetepet ed saray sipan na Panarian na Dios so angawat na dakel iran bendisyon a nanlapud si Jehova. Saya so inyilustran maong na saray eksperiensia na totoo ed sankamundoan tan manlapud amin a nengneng na bilay. Sarayan ehemplo so imanoen:

“Sanen siak so manlilingkor ed pasen na baleg a pankaukolan ed Colombia, Abalaten ya America, siak so nakaukolan a manayam diad nanaalmon $100 ed binulan. Inggapok so panagpayunir, balet diad gapo na bulan, et siak so naplag tan apiley so kalitkalit ko. Say nansumpalan a gastos ed tambal so angupot na kayarian ko, tan agak la makaala na kaaruman nin kuarta ya anggad sampot na bulan. Asabi la so pangiter ko na tulong ed Kingdom Hall, balet tano ipelag ko la so kuarta, anggapo la so isaliw ko na pambilay ko ed ontumbok a simba. Kayari na impanmorekdek ed pamaakaran diad pigaran agew, denisidik a say abang ed Kingdom Hall so nepeg a bayaran, kanian impelag ko so kuarta ed kahon na kontribusyon. Diad kaimbuas, naawat ko so sulat a nanlapud sakey ya agin bii ed Estados Unidos a dinmalaw ed siak diad Colombia. Diad sulat to et inlaktip to so kera ton kuarta na Colombia. Saman so eksakton kantidad na impelag ko ed kahon.”

Diad sakey ya ampetang a ngarem na Martes, si Ki, a mangipapakurang na sakey a klinika ed Taechun, Korea, so inimbitaan na taloran katrabahowan to a mamasyar ed ngarem diad gilig na baybay. Anggaman say ideya so makatukso, kabat nen Ki a no sikato so onla et sikato so agmakapawil ed suston oras diad Panagaral na Libro ed Kongregasyon diad saman a labi. Kanian agto inawat so imbitasyon. Kabekta ed saginonor, saray talora so impawil ed klinika​—inatey! Sikara so naaksidente diad kayarin tuloy ya intaynan da ed klinika. Naermenan si Ki ed inkagawa balet ta maliket lapud say bilay to so niliktar nisesengeg ed impansiansia to ed maabig ya ugalin impasal to ed dakel iran taon.​—Hebreos 10:24, 25.

18. Panon so kabangatan na saray walad kalangweran a mamasiansian “maralus” ed mata ra?

¹⁸ Anggan saray walad kalangweran so nabangatan a mamasiansia na mata ran niteen ed saray intereses na Panarian, a singa inyilustra na onggendan ya eksperiensia:

“Sanen nadngel mi ed duaran bisita a saray agagi ed taloran kongregasyon diad Pilipinas so manepeg a manugyop na $1,000 so kada kongregasyon​—magenap a kantidad ed sikara​—diad pangipaalagey na apoolan a Kingdom Hall da, say masiken ko tan siak so nandesidin mangipawit na tulong. Kumusta so apatiran anak mi, manlapud anem bulan ya anggad anem taon da? Kada simba sano mansueldo so masiken ko, sikato so mangisalat ed sensilyo a para ed kada ugaw. Say masiken ko so mangapag ed saray sensilyo ta pian say kada ugaw so nayarin makaamta no panon karakel so wala ed sikato. Sinalambit mi met so arum ed saray bengatlan angiteenan da na puso ra diad pangigastos ed kuarta. Balet say ebat so naynay a parehon​—kaliktan dan iter so kuarta ed saray agagi.” Diad $99 da, saray ugugaw so angitekep met na simplen sulat. Saray agagi ed Pilipinas so apakiwas ed aro tan inkamabunlok a dakel ed sikara so akatedter so lua ra sanen say sulat so imbasa.

19. Napaseguroan itayo ed masnag ya arapen no pansiansiaen tayo so mata tayo ed anto?

¹⁹ “No nipaakar ed saray matam, onnengneng iran maptek komon ed unaan, on, saray dilin masnag a matam so onlimgis komon a maptek ed unaan mo.” (Uliran 4:25) Agaylan makabat so pangimano tayo ed satan a konseho tan ag-abuloyan iray mata tayon manligab, ta pian sikatayo so nisuawi! “Mansiansian manbantay ed no panon so panakar yo ya aliwan singa aliwan makabat noagta singa makabat a totoo,” so insimbawa nen Pablo, ya “anamoten so mankanawnawan panaon ed inkasikayo, lapud saray agew so marelmeng.” Impaseseg to met: “Itultuloy yon morekdeken no anto so linawa nen Jehova.” (Efeso 5:15-17) Diad panggawa na ontan, napaseguroan itayo a sikatayo so matalona diad pamasiansia ed mata tayo a “maralus,” tan sikatayo so matalek ya onnengneng ed masnag ya arapen​—andi-anggaan a bilay diad insipan na Dios a balon sistema na bengabengatla.​—Ipareng so 2 Corinto 4:17, 18.

Kasin Sarag Yon Ipaliwawa

◻ Panon a say mata “so silewan na laman”?

◻ Panon so pangimpluensya na mata ed saray kiwas tayo, a singa impanengneng ya ehemplo nen Eva tan si Jesus?

◻ Diad antoran dalan ya isasagyat nen Satanas “so pilalek na mata” natan?

◻ Anto so nepeg tayon gawaen ta pian napansiansia tayo so mata tayo a “maralus”?

◻ Anto so nepeg a pangiyapasakeyan tayo ed saray mata tayo natan?

[Litrato ed pahina 22]

No anto so pangiyapasakeyan tayo na mata tayo so mamabiskeg na pilalek na puso