Observando Mundo
Te Contra Virus
Estudionan preliminar den laboratorio ta mustra cu “un gran variedad di te comercial aparentemente ta haci virus inactivo of ta mata nan”, segun Informacion di Salu di Reuters. Nan a test varios tipo di te berde y te preto, tanto cayente como friu, riba tehido di bestia infecta cu virusnan manera herpes simplex 1 y 2 y e virus bacterial T1. Segun e investigado dr. Milton Schiffenbauer di Universidad Pace na New York, “te friu of hewon te cayente ta destrui of haci e virus [di herpes] inactivo den un par di minuut.” Nan a obtene resultadonan similar cu e virus T1. Aunke ainda nan no ta comprende bon cla con te ta stroba e virusnan aki di keda na bida, investigadonan a descubri cu asta despues di haci e te hopi slap, ainda e tawata efectivo. Nan a ripara cu te preto tin un efecto mas potente contra virus cu te berde.
Peligernan Scondi na Francia
E corant Le Figaro ta informa cu segun calculo tin 1,3 miyon ton di artefactonan mortal di Prome y Segunda Guera Mundial ainda dera den suela di Francia. E exzona di combate ta yen di bom bieu y proyectilnan kimico cu ta sigui forma un menasa pa hende y pa medio ambiente. Como cu hopi tereno cu antes tawata bashi awor a bira areanan residencial of industrial, teamnan di experto pa elimina bom ta ricibi miles di yamada tur aña. Asina mes, centenares di accidente a tuma luga, y mas cu 600 experto a muri haciendo nan trabou entre 1945 y 1985. Segun specialistanan, si sigui elimina bom na e ritmo actual, lo por dura 700 aña pa deshaci di e arsenal aki!
Awa pa Turista?
“Hopi di e resortnan na mundo ta lucha pa trata cu e fluho grandi di turista, como cu nan creciente demanda pa pisina y canchanan di golf ta cabando cu nan stock di awa”, segun e corant The Guardian di Londen. Tricia Barnett di e agencia di Asuntonan di Turismo ta bisa: “E cuestion ta mundial y di gran alcanse. . . . Tin biaha bo ta haya un pueblito [na Africa] cu un solo cranchi di awa, mientras cu tur hotel tin cranchi y ducha den cada camber.” Un organisacion mundial di conservacion di medio ambiente ta calcula cu un turista na Spaña ta uza 880 liter di awa pa dia, mientras cu un habitante local ta uza solamente 250 liter. Un cancha di golf di 18 buraco den un pais seco por uza mes tanto awa cu un stad di 10.000 hende. E Organisacion di Nacionnan Uni pa Cuminda y Agricultura ta calcula cu lo por uza e awa cu 100 turista ta uza den 55 dia, pa cultiva suficiente aros pa alimenta 100 habitante di un pueblito durante 15 aña.
Peligernan di Humamento
“Un di cada ocho morto di cancer di pulmon cerca hende cu no ta huma a ser causa door di e huma di sigaria cu nan a hala aden di otro hende”, segun Naohito Yamaguchi di e Instituto di Investigacion di e Centro Nacional Contra Cancer di Hapon. Cientifikonan a basa nan descubrimento riba un estudio di 52.000 hende cu a muri di cancer di pulmon. Ademas, “investigacion di hopi tempo ta mustra cu bo ta haya mas ‘koolmonoxide’ venenoso y elementonan cu ta causa cancer den huma secundario cu den e huma cu humadonan ta hala aden”, segun e corant Asahi Shimbun. Na 1999, un estudio gubernamental na Hapon cu a abarca 14.000 hende a saca afo cu 35 porciento di hende na trabou y 28 porciento di hende na cas tawata ser expone na huma secundario. “Humadonan mester bira asina conciente cu nan ta perhudicando hende cu no ta huma, te cu nan ta haci un esfuerso conciente pa separa e dos gruponan for di otro”, segun Yamaguchi.