Salo un Producto Hopi Util
“BOSO ta e salo di tera”, Hesus a bisa su disipelnan. (Mateo 5:13) Arabirnan ta bisa: “Tin salo entre nos”, y hende di Persia ta papia di un persona “infiel na salo” (desleal of malagradicido). Debi cu salo ta bon pa conserva cos, e palabra “salo” tanto den idiomanan antiguo como moderno ta duna e idea di aprecio y honor.
Tambe salo a bira un simbolo di algo cu ta stabil y permanente. Pesei den Bijbel nan tawata yama un pacto duradero “un aliansa eterno di salo”, y hopi bes e personanan cu a sera e aliansa tawata come un cuminda hunto, y a agrega salo pa confirma e aliansa. (Numbernan 18:19) Bou di Lei di Moises, nan a agrega salo na sacrificio ofreci riba altar, sin duda pa indica cu e no tawata putri of daña.
Echonan Historico Interesante
Atrabes di historia, salo comun (natriumchloride) tawata un producto asina precioso cu tawatin guera pa motibo di dje. Un di e causanan di e Revolucion Frances tawata e impuesto halto cu Louis XVI a impone riba salo. Tambe hende a uza salo como un medio balioso pa haci negoshi. Comerciantenan Moro a cambia salo pa oro, pa cada gram di salo un gram di oro. Y algun tribu Africano tawata uza piedra di salo como placa. E palabra Papiamento “salario” ta bini di e palabra Latin salarium (di sal, salo), y ta referi na e pago di solda Romano di antiguo cu a consisti pa un parti di un porcion fiho di salo. E Griegonan a uza salo pa paga pa nan catibonan, y di einan a origina un dicho cu ta bisa cu ‘e no ta bal e salo cu nan a paga p’e.’
Durante Edad Medio a lanta cierto supersticion rond di salo. Si un hende a mors un tiki salo, nan a considera esei como un señal di cu un cos malo ta bai pasa. Por ehempel, den Leonardo da Vinci su pintura di e “Ultimo Cena”, el a pinta dilanti di Hudas Iscariot un salero cu a cai riba mesa.a Di otro banda, te cu siglo 18 nan tawata indica un hende su rango social segun e luga cu el a ocupa na mesa, sea mas ariba of mas abou di caminda e salo tawata. E puesto di honor tawata ariba di e salero, serca di e cabes di mesa.
For di antiguedad hende a siña saca salo for di pekel natural, awa di lama y piedra di salo. Un antiguo relato Chines detaya tocante farmacologia ta trata mas cu 40 tipo di salo y ta describi dos metodo di saca salo cu, pa straño cu por parce, ta similar na loke nos ta uza awe. Por ehempel, nan ta uza energia di solo pa saca salo for di awa di lama na e planta solar pa prepara salo mas grandi na mundo, situa na costa di Bahía Sebastián Vizcaíno na Baja California Sur, Mexico.
Un detaye interesante ta cu segun calculo si tur oceano na mundo seca, “nan lo produci por lo menos 19 miyon kilometer cubico di piedra di salo, of mas o menos 14,5 biaha e volumen di henter e continente Europeo cu ta riba e marca di lama halto”, segun Encyclopædia Britannica. Y Lama Morto ta casi nuebe biaha mas salo cu oceano!
Uso Moderno di Salo
Awendia salo ainda ta un producto hopi util cu hende ta uza pa entre otro, sasona cuminda, conserva carni y pa traha habon y glas. Pero di interes en particular ta e uzo di salo riba tereno di salubridad publico. Por ehempel, den hopi pais na mundo nan ta enrikece salo cu yodi (iodine). Esei ta pa combati falta di yodi den curpa, cu ta ser caracterisa pa un crecemento abnormal di schildklier (krop) y cu den casonan severo ta causa retardo mental. Tambe tin pais ta agrega fluor na salo pa preveni djente putri.
Aunke salo ta esencial pa bon salu—e ta regula volumen y presion di sanger—kico di e controversia entre uzo di salo y presion halto? Docternan tin custumber di bisa pashent cu ta sufri di presion halto pa baha man na salo y sodio. Alrededor di 30 pa 50% di hende cu presion halto ta ser afecta pa uzo di salo. Den tal caso nan a nota cu ora e hendenan ei baha man na salo nan presion ta baha.
Salo sigur ta laga bo disfruta mas di cuminda, manera Job a indica ora el a puntra: “Un cos sin smak por wordo comi sin salo?” (Job 6:6) Nos por ta realmente gradicido na nos Creador. E “ta provee pa nos tur cos na abundancia pa nos disfruta di nan”, incluso salo, un producto hopi util.—1 Timoteo 6:17.
[Nota]
a Salero ta un tayo of algo pa pone salo aden.
[Komentario di e plachi na pagina 15]
Algun di e hopi variedadnan di salo (di ariba den direccion di oloshi): (1) Salo di lama Alaea, Hawai; (2) fleur de sel, Francia; (3) salo organico natural di lama; (4) sel grease (salo shinishi), Francia; (5) salo grof di lama; (6) salo preto mula, India