Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g03 8/1 pag. 28-29
  • Observando Mundo

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Observando Mundo
  • Spierta! 2003
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Desperdisio Comberti den Oro
  • Lama Como Wardado
  • Un Substancia Natural Cu Ta Fria
  • Mest y Supermicrobio
  • Por “Adopta” Wela of Welo
  • Violencia Domestico na Europa
  • Preveni Hogamento di Mucha
  • Pubertad Tempran
  • Rabiamento Por Mata Bo
  • “Adicto” na Telefon Cellular
    Spierta! 2003
Spierta! 2003
g03 8/1 pag. 28-29

Observando Mundo

Desperdisio Comberti den Oro

Un compania minero na Hapon a haya un manera facil y mas rendable pa adkiri metalnan precioso. En bes di gasta hopi tempo y placa en busca di mineral, un fabrica di rafina y dirti metal na Prefectura di Akita awor ta dirti desperdicio di metal di telefon cellular y computer cu hende a benta afo, pa saca metal precioso, segun e corant IHT Asahi Shimbun di Tokio. Segun presidente di e compania, “1 ton di telefon cellular uza—sin conta bateria—por genera varios shen gram di oro.” Compara cu e metodonan tradicional di mina metal, cada ton di e “mina metropolitano” aki por produci dies biaha mas tanto cu for di mineral. Ademas, no tawatin nodi haci inversion adicional pa cambia e ekipo pa procesa metal, ya cu pa saca oro for di telefon cellular no ta masha distinto di saca metal for di mineral.

Lama Como Wardado

Awor rancheronan Norte Americano ta uza lama como wardado di carne. Segun e corant The Globe and Mail di Canada, lama “ta pega masha fuerte na otro bestia cu nan ta pasa tempo cu ne.” Nan ta proteha nan tou agresivamente door di saca un zonido di alarma, rondia e carnenan, core cu intruso y scop bestianan yagdo. Algun criado di bestia asta ta prefera lama na luga di cacho wardado pasobra nan ta relativamente barata pa cumpra. Ademas, segun e corant, “no tin extra gasto pa nan cuido, como cu lama ta come yerba y drumi hunto cu e carnenan, y nan por biba hopi mas largo cu rasanan popular di cacho wardado.” Un criado di carne Canades cu tin lama a describi e bentaha asin’aki: “Nan no ta costa bo nada”, y “nan no ta blaf.”

Un Substancia Natural Cu Ta Fria

Un team di investigacion na Alemania a descubri un kimico natural cu tin 35 biaha mas tanto capasidad di fria cu mentol, pero sin e sabor di menta. E kimico aki ta presente di forma natural den cerbes y whisky. Nan a descubrie na e Centro di Investigacion Aleman pa Kimico di Cuminda, na Graching, Munich. E revista New Scientist ta cita Thomas Hofmann, director di e team di investigacion, kende a bisa: “Lo e duna un sabor fuerte pero superfriu na un variedad grandi di producto, entre otro, cerbes, awa emboteya, bebida di citrus, chuculati y mangel.” Y como cu e substancia ta friu riba cuero di hende den un consentracion cu ta 250 bes mas tiki cu di menta, lo e por duna cosmetica y crema di curpa un cualidad stimulante.

Mest y Supermicrobio

“Cunucunan rond Europa ta contamina cu nivelnan peligroso di antibiotica cu nan ta duna bestia di crio”, segun un informe den e revista New Scientist. Na Union Europeo y Merca, nan ta duna bestia di crio mas cu 10.000 ton di antibiotica pa aña pa stimula nan crecemento y preveni malesa. “Pero investigacion di ultimo tempo a descubri un conexion direct entre e aumento den uzo di e remedinan aki pa bestia di crio y e aparicion di microbionan resistente na antibiotica cu ta infecta hende”, e revista a bisa. “E remedinan, cu ta ser haya den mest cu nan a spuit riba cunucu como fertilisante, kisas ta drentando den nos cuminda y awa . . . , [y nan] ta contamina cosecha, cu despues hende ta come”, segun New Scientist.

Por “Adopta” Wela of Welo

Algun famia na Spaña a haci areglo pa “adopta” 66 persona di edad cu no tin famia, segun e corant Spaño El País. “E meta di e programa aki . . . ta pa ofrece esnan cu no por biba nan so mas un alternativa pa nan no tin nodi bai cas di anciano”, segun e corant. Entre esnan cu a pidi pa tuma hende di edad den cas, tin parehanan casa cu tin 50 y pico aña y cu kier comparti nan bida cu un persona di edad. Famianan cu yiu chikito ta bisa cu nan lo kier tin un wela of welo na cas. Marisa Muñoz-Caballero, director general di e programa, a splica cu aunke ta asina cu e famianan cu adopta un anciano ta ricibi un subsidio, “loke realmente ta motiva nan no ta e placa, pasobra si tawata asina nan lo a fada masha lihe, ya cu cuida un anciano ta hopi trabou.”

Violencia Domestico na Europa

“Un di cada cinco hende mohe Europeo ta experencia violencia na man di su compañero di bida na un momento of otro den su bida”, segun Anna Diamantopoulou, comisario Europeo encarga cu labor y asuntonan social. Na e Conferencia Ministerial di Violencia Contra Hende Mohe cu nan a tene na Spaña na principio di aña 2002, Diamantopoulou a remarca: “Mundialmente, hende mohe entre 15 pa 44 aña di edad tin mas chens di muri of ser manca door di violencia masculino cu door di cancer, malaria, accidente di auto of guera, hunto.” Na Reino Uni, “cada tres dia un hende mohe ta muri a consecuencia di violencia domestico”, mientras cu “na Irlanda, mas cu mita di mohenan asesina a ser mata door di nan compañero di bida of nan casa.” Y segun e corant Frances Le Monde, na Austria “mita di tur caso di diborcio ta basa riba keho di maltrato cu esposanan ta ricibi na man di nan casa.”

Preveni Hogamento di Mucha

Den 26 di e paisnan mas rico na mundo, hogamento ta e di dos causa mas frecuente di morto di muchanan te cu 14 aña di edad, segun e revista BMJ (anteriormente yama British Medical Journal). Segun e revista, “baby tin mas chens di hoga na cas (por lo general den badkuip); mucha chikito den masa di awa serca di cas manera den pisina of vijver; y muchanan mas grandi den masa di awa natural manera lago y riu.” Pa preveni tal accidente, expertonan ta recomenda lo siguiente: Percura pa semper tin supervision riba baby den badkuip of banda di hopi awa; pone un cura rond di vijver den hardin of rond di pisina di tal manera cu bo no por yega na nan direct for di cas; no permiti mucha landa nan so of landa un caminda isola; bai un les di prome ausilio y reanimacion.

Pubertad Tempran

“Pubertad ta cuminsando cada bes mas tempran”, e corant Aleman Berliner Zeitung ta informa. Ya no ta straño mas pa infancia termina, por lo menos biologicamente, ora cu muchanan tin entre 10 pa 12 aña di edad of asta mas prome. Investigadonan rond mundo a observa e tendencia aki pero nan no sa sigur con bini ta asina. Nan ta menciona miho nutricion y un reduccion di malesanan contagioso como algun posibilidad. Otro experto ta culpa productonan venenoso den medio ambiente, specialmente e substancianan cu ta imita e efecto di e hormona femenino estrogeno. Sea cual sea e causa, madures sexual tempran por hiba na actividad sexual tempran. “Hopi bes, entre hunga den baki di santo y e prome experencia sexual tin djis un par di aña”, segun e corant.

Rabiamento Por Mata Bo

“Hende cu ta rabia lihe tin hopi mas chens di haya un atake celebral”, segun e corant Spaño Diario Médico. Pa hopi tempo docternan a asocia comportacion agresivo cu mayor riesgo di malesa di adernan di curason. Investigacion resien a demostra cu tal comportacion tambe por aumenta e riesgo di atake celebral. Den un encuesta haci entre 14.000 adulto, e riesgo di atake di celebro tawata tres biaha mas halto serca hende bou di 60 aña, cu ta rabia lihe. Dicon? Parce cu rabiamento por causa un “aumento grandi” den presion di sanger, den seramento di ader y den substancianan cu ta cuaha sanger, loke “cu tempo, por afecta e circulacion di sanger den e celebro”, segun e informe.

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti