Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g03 8/2 pag. 11-13
  • Ki Tin di Malo den Spiek?

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Ki Tin di Malo den Spiek?
  • Spierta! 2003
  • Subtema
  • Articulonan Similar
  • Spiek cu Yudansa di Tecnologia Sofistica
  • Dicon Nan Ta Spiek?
  • Un Adiccion Engañoso
  • No Spiek!
  • For di Nos Lectornan
    Spierta! 2003
Spierta! 2003
g03 8/2 pag. 11-13

Hobennan Sa Puntra . . .

Ki Tin di Malo den Spiek?

“Tur hende sa cu bo no mag di spiek, pero ta facil pa hacie.” —Jimmy di 17 aña.

BO A yega di sinti e tentacion pa tira un bista scondi scondi riba e papel di un compañero di klas durante un proefwerk? Si ta asina, bo no ta e unico. Jenna ta bai scol secundario y el a menciona e manera sin berguensa cu su compañeronan di klas ta spiek. E di: “Nan ta broma con nan ta hacie. Nan ta haya bo straño si abo no ta spiek!”

Den un encuesta teni na Merca, 80 porshento di e teenagernan cu tin e miho puntonan den nan klas a admiti cu nan ta spiek, y 95 porshento di e “miho alumnonan” aki nunca a ser gara. Despues di a tene un encuesta bou di mas cu 20.000 alumno di scol secundario, e Instituto di Etika Josephson a conclui: “Pa loke ta honestidad y integridad, cosnan ta bayendo di malo pa piyo.” E custumber di spiek of “kijk af” a bira asina comun cu e ta laga educadonan babuca! E director di scol Gary J. Niels a bai asina leu di declara: “Ta esnan cu no ta spiek ta forma e grupo mas chikito.”

Mayoria mayor ta spera di nan yiunan cu nan ta haci nan tareanan di scol na un manera honesto. Pero desafortunadamente tin hopi hoben ta perde nan honestidad door di spiek. Cua ta e metodonan nobo cu nan ta uzando? Dicon algun hoben ta spiek? Dicon abo no mester spiek?

Spiek cu Yudansa di Tecnologia Sofistica

Tin varios metodo engañoso cu e spiekdo moderno ta uza. De echo, skirbi huiswerk over di un otro alumno of uza blachi pa spiek ta nada na comparacion cu e tacticanan di awendia uzando tecnologia sofistica. E tacticanan ei ta inclui ricibi mensahenan skirbi via telefon como contesta riba preguntanan di proefwerk for di un persona cu ta bel for di un otro caminda; calculator preprograma cu informacion cu normalmente bo no ta haya den nan; camara miniatura scondi den paña, cu ta ser uza pa manda informacion na un ayudante cu ta na un otro caminda; aparatonan sofistica cu ta transmiti mensahe infrarood pa compañeronan sinta den e mesun klas; y asta tin website riba Internet cu ta contene scriptie completo di casi tur vak!

Educadonan ta purba para y cambia e tendencia alarmante aki di spiek. Pero esei no ta un tarea facil, ya cu no ta tur alumno—of docente—ta di acuerdo ki ora bo ta considera cu un hende a spiek of purba engaña su maestro di scol. Por ehempel, ora teamnan di studiante ta traha hunto riba un proyecto, no ta facil pa distingui si tur a coopera honestamente of si nan a sera cabes pa purba nek e maestronan. Tambe tin esnan cu lo por probecha di e esfuerso di e grupo pa laga e otronan haci tur e trabou. Yuji, kende ta bai un universidad di pueblo, a sclama: “Algun di e studiantenan aki ta masha floho mes, nan no ta haci nada! Anto despues nan ta haya e mesun punto cu e otronan cu si a traha. Ami ta haya cu esei tambe ta tramposo!”

Dicon Nan Ta Spiek?

Den un encuesta nan a descubri cu falta di preparacion ta e motibo principal pakico hopi alumno ta dicidi di spiek. Otro alumnonan ta conclui cu nan no tin otro opcion, sea door cu na nan scol tin un ambiente hopi competitivo of door cu nan mayornan ta spera cu nan ta haya punto halto so. Sam di 13 aña a bisa: “Tur loke ta conta pa mi mayornan ta e puntonan cu m’a haya. Nan ta puntra mi: ‘Cuanto bo a haya pa bo proefwerk di wiskunde awe? Cuanto bo a haya pa bo opstel di Ingles?’ Mi tin rabia riba e cos ei!”

Pa algun hoben, e presion constante pa haya bon punto ta pone nan spiek. E buki The Private Life of the American Teenager (E Bida Priva di un Teenager Mericano) ta bisa: “Un sistema cu ta pone asina tanto presion riba hende pa e haya bon punto—tin biaha asta via medionan deshonesto—en bes di haya e placer di siña, tin algo robes cu ne.” Hopi alumno ta di acuerdo cu esaki. Con cu bai bin, ningun hende no kier haya mal punto pa un proefwerk, mucho menos pa henter e vak. Jimmy, un alumno di scol secundario, a bisa: “Algun mucha tin hopi miedo cu nan lo traha un proefwerk malo. Asta si nan sa e contestanan, nan lo spiek toch, djis pa haci sigur.”

E gran cantidad di hende cu ta dispuesto pa sacrifica honestidad por duna e impresion cu no ta nada malo si bo spiek. Y tin biaha ta parce cu e ta asta cumbini bo. Greg di 17 aña a bisa: “Ayera mi a wak un mucha ta spiek durante un proefwerk. Awe nos a haya nos puntonan, y el a haya un punto mas halto cu mi.” Hopi alumno ta ser influencia pa e echo cu mayoria di nan pareunan ta spiek. Yuji a bisa: “Tin alumno ta haya cu ‘si otronan ta hacie, ami tambe tin cu hacie.’” Pero esei ta berdad?

Un Adiccion Engañoso

Compara spiekmento cu hortamento. E echo cu hopi hende ta horta ta hacie un cos aceptabel? ‘Claro cu no’, lo bo bisa, specialmente si ta bo placa nan ta bai horta! Ora nos spiek, nos ta tuma elogio pa algo cu nos no merece, kisas asta probechando di esnan cu si a actua honestamente. (Efesionan 4:28) Tommy, kende a caba scol secundario resientemente, a bisa: “Simplemente esei no ta bon. Pasobra bo ta bisando: ‘Mi sa e cos aki’, mientras cu en realidad no ta asina. Pues ta gaña bo ta gaña.” Colosensenan 3:9 ta indica bon cla kico ta e punto di bista biblico: “No gaña otro.”

Spiekmento por bira manera un adiccion cu ta dificil pa kibra. Jenna a bisa: “Mucha cu ta spiek ta ripara cu nan no tin nodi siña pa haya bon punto, pues nan ta djis steun cu nan ta bai spiek. Anto dia nan ta riba nan mes, nan no sa con pa funciona.”

E principio cu ta para skirbi na Galationan 6:7 ta pone bo para keto un rato. E ta bisa: “Loke un hende sembra, esaki tambe e lo cosecha.” E consecuencianan di spiek na scol por ta entre otro, remordimento di consenshi, bo amigonan ta perde confiansa den bo y bo capasidad di siña ta bira menos door cu bo a bula pipa pa cierto aspectonan di siñamento. Mescos cu un cancer cu ta bira maligno, e custumber aki di engaña otronan por plama pa otro areanan di bida y por destrui bo relacionnan di mas balioso. Sigur sigur lo e daña bo relacion cu Dios, kende no ta keda contento cu engaño.—Proverbionan 11:1.

Hende cu ta steun cu nan lo spiek of nek otro hende ta gañando nan mes. (Proverbionan 12:19) Cu nan accion nan ta tuma e mesun posicion cu e gobernantenan corupto di e antiguo stad di Herusalem: “Nos a haci mentira nos refugio, y nos a sconde nos mes bou di engaño.” (Isaias 28:15) Pero realidad ta cu esun cu ta haci trampa no por sconde su accionnan pa Dios.—Hebreonan 4:13.

No Spiek!

Den hopi caso hobennan ta haci hopi esfuerso y demostra creatividad pa nan por spiek. Lo cumbini nan mas si nan uza tur e esfuerso y creatividad aki pa haya un educacion honesto. Manera Abby di 18 aña a expres’e, “si nan traha mes duro pa siña manera nan ta traha duro pa spiek, probablemente nan lo haya hopi bon punto.”

E tentacion pa spiek por ta hopi fuerte berdad. Pero bo tin cu evita e trampa moral aki! (Proverbionan 2:10-15) Con bo por haci esei? Na prome luga, corda pakico bo ta bai scol: pa siña. Ta berdad cu por parce cu bo no ta sacando masha beneficio di siña yen di cos cu podise lo bo no uza nunca. Sinembargo, un hende cu ta salta e proceso aki door di spiek ta stroba su mes di desaroya e habilidad di siña cosnan nobo y di uza conocemento na un manera practico. Un hende nunca no por haya berdadero comprondemento sin haci esfuerso; e tin cu entrega algo a cambio. Bijbel ta declara: “Cumpra berdad, y no bend’e, tambe sabiduria, instruccion y comprondemento.” (Proverbionan 23:23) Si, bo tin cu tuma studiamento y preparacion na serio. Jimmy a recomenda: “Bo tin cu siña bo lesnan. Ora di traha proefwerk lo bo tin mas confiansa pasobra bo sa e contestanan.”

Ta berdad cu tin biaha bo no sa tur e contestanan, y esaki por resulta den un punto abou. Pero a lo menos, si bo no bai contra bo principionan, lo bo por mira kico bo tin cu haci pa mehora.—Proverbionan 21:5.

Yuji, cita anteriormente, ta un Testigo di Yehova. El a splica kico e ta haci ora otro studiantenan pone presion riba dje pa yuda nan spiek: “Prome cos, mi ta djis laga nan sa cu mi ta un Testigo. Esei a yuda mi hopi pasobra nan sa cu Testigonan di Yehova ta hende honesto. Si un hende pidi mi dun’e un contesta durante un tentamen, mi ta bis’e gewoon no. Anto despues mi por splic’e dicon mi no ta haci esei.”

Yuji ta di acuerdo cu loke apostel Pablo a bisa e Hebreonan: “[Nos tin] deseo pa comporta nos mes den tur cos na un manera honorabel.” (Hebreonan 13:18) Si bo pega na normanan halto di honestidad y nenga di bai contra bo principionan door di spiek, e bon puntonan cu bo ta haya di berdad ta bal esei. Lo bo bai cas cu un di e miho regalonan cu bo por duna bo mayornan: un evidencia di integridad cristian. (3 Huan 4) Ademas, lo bo tin un consenshi limpi y e goso di sa cu bo ta haci Yehova Dios su curason contento.—Proverbionan 27:11.

Pesei, maske con comun e por ta, evita di spiek! Asina lo bo mantene bo bon relacion cu otro hende y, mas importante, cu Yehova, e Dios di berdad.—Salmo 11:7; 31:5, Beibel na papiamentu koriente.

[Comentario na pagina 12]

Esun cu ta spiek hopi bes no ta ripara cu ta horta e ta horta

[Comentario na pagina 12]

Hopi bes, spiekmento ta hiba na actonan mas serio di deshonestidad

[Comentario na pagina 13]

Esun cu ta spiek no por sconde pa Dios loke e ta haci

[Plachi na pagina 13]

Siña bon prome cu un proefwerk lo duna bo confiansa

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti