Un Bishita na un Plantacion di Bacoba
DI E CORESPONSAL DI SPIERTA! NA SUR AFRICA
SEMPER mi a gusta come bacoba. Mi ta supone cu mayoria hende tambe gust’e. Bacoba no ta solamente delicioso sino tambe rico na vitamina, mineral y fibra. Lo bo kier sa mas di e fruta nutritivo aki? Resientemente un cunukero cu su casa a mustra mi e manera asombroso cu mata di bacoba ta reproduci.
Tony cu Marie (potret ariba) tin nan cunucu den e Provincia Limpopo di Sur Africa, den un area cu yama Levubu. Nan ta planta un variedad di fruta y berdura riba nan tereno di 55 hectar. Pero nan cultivo principal ta bacoba. Tony tin gana di conta nos mas di e fruta popular aki.
Crecemento y Condicion di Clima
Tony ta splica: “E miho tera ta esun cu tin basta klei aden y cu no tin ni mucho santo ni mucho piedra. Tambe e tera mester ta profundo, y awa mester por pasa facilmente den dje. Bacoba no ta bai bon den clima friu. De echo, e ta gusta temperatura halto. Durante aña, e temperaturanan promedio di Levubu ta varia di 12 pa 35 grado Celsius.” Ora mi puntra Tony tocante yobida, e ta responde: “Aki bacoba ta exigi pa sea awa yobe regularmente of pa bo muh’e tur siman.”
Kisas un mata di bacoba ta parce un palo. Pero e troncon no ta consisti di palo, sino di diferente capa di blachi pega riba otro. Eigenlijk, mata di bacoba ta un yerba cu ta crece bira grandi y no un palo. E troncon mes ta bou di tera y ta ser yama rhizome. E raiznan, e blachinan y un flor biña grandi cu ta presenta despues, tur ta sali for di e rhizome. For di e mesun rhizome aki ta sali yiu cu ta crece bira mata nobo.
Mata di bacoba ta desaroya den tres fase basico. Cunukeronan na Sur Africa ta yama esakinan “wela, yiu mohe y nieta.” (Mira potret.) E “wela” ta saca fruta den e prome aña, e “yiu mohe” e siguiente aña y e “nieta” e di tres aña. E “nietanan” ta sali na gran cantidad banda di nan “mama.” Ora e “babynan” aki yega na haltura di rudia, ta corta nan tur afo, cu excepcion di esun cu tin mas chens di pari despues.
E flor grandi biña, cu despues di tempo ta bira un cacho di bacoba, ta crece for di e rhizome scondi bou di tera, pasa door di e “stam” bai halto. Finalmente e ta aparece for di meimei di e dos blachinan mas halto y ta colga abou. Segun cu e petalonan di flor ta kita cai, bo ta cuminsa mira e 10 pa 15 mannan cu ta forma e cacho di bacoba pero cu no a desaroya ainda. Pa esun cu no sa, por parce cu e bacobanan ta crece cabes abou! Un man por ta consisti di 20 of mas bacoba. Nan ta yama esakinan dede.
Tempo di Cosecha
Entre e momento cu e flor biña sali te na e cosecha di bacoba por pasa tres pa seis luna, dependiendo di e tempo di aña. Ta kita e bacobanan ora nan ta berde ainda, pero no prome cu nan yena y haya un forma rondo. E peso promedio di un cacho cu bo por haya bende p’e ta rond di 35 kilo. Ora kita e cacho, ta hinc’e den un saco di plestik pa evita cu e bacobanan ta bira hel segun cu ta transporta nan den un wagon pa e luga di empake. Den e luga aki ta corta e mannan den grupo chikito di entre tres pa seis bacoba y despues ta pasa nan den un mescla cu ta proteha nan contra un beskem cu yama collar rot.
Na Sur Africa ta paketa e fruta den caha di carton cu buraco y trata cu wax y despues ta pone nan den un camber special pa nan hecha. Aki, un gas cu yama ethylene, ta stimula e proceso di hechamento.a Ta wanta e cartonnan aki na un temperatura fiho pa mas o menos dos dia, y despues nan ta cla pa bai serca e consumido.
Tony ta bisa cu un tono humoristico: “Podise ta mi idea, pero mi ta kere cu probablemente pa motibo di nos tera, bacoba di Levubu tin un sabor excepcional. Lamentablemente, door cu nos ta asina leu for di otro paisnan, ta aki so bo por disfruta di e bacobanan aki.”
Bon pa Salu
Bacoba ta rico na potasio. “Varios estudio ta indica cu e ingrediente nutritivo aki por yuda fortifica bo wesonan y baha e risico di presion halto y atake celebral”, segun e revista Health den un articulo tocante bacoba. E revista ta agrega: “Bacoba ta contene folate, un vitamina B cu ta yuda preveni defecto den nacemento; masha crucial pa hende mohe na estado of cu tin edad pa haya yiu.” Bacoba ta contene otro mineralnan vital, manera magnesia, cu ta yuda wesonan absorba calcio y door di esei keda fuerte.
E proteina den un bacoba ta consisti di 18 amino asido, incluso tur esnan esencial cu bo curpa mes sea no por traha, of no ta traha suficiente. Un 22 porshento di e fruta ta consisti di carbohidrato, locual ta duna energia masha lihe pasobra ta facil pa digeri bacoba. Contento di dje, Marie ta agrega: “Bacoba ta un bon fuente di vitamina A, B y C. Tambe, aparentemente e ta kita bo apetit pasobra bo no ta sinti masha gana di come hopi di dje den un tiro.” Pues, pakico no saboria un bacoba? E ta bon pa bo y masha delicioso!
[Nota]
a Ora bacoba ta hecha den forma natural, e ta saca e mesun gas aki, cu ta stimula e proceso di hechamento. Pues, un otro manera pa pone bacoba berde hecha ta door di pone algun hecho meimei di nan.
[Diagram/Plachi na pagina 16]
(Pa e texto den su formato completo, wak e publicacion)
Blachi
Flor/bacoba
Parti abou di blachi
Nivel di tera
Rhizome
Raiz
[Reconocemento]
Dibuho: Basa riba e pintura di The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck
[Diagram/Plachi na pagina 17]
(Pa e texto den su formato completo, wak e publicacion)
Wela
Yiu mohe
Nieta
[Plachinan na pagina 17]
Cu tempo e flor biña grandi ta bira un cacho di bacoba
[Reconocemento]
Potret door di Kazuo Yamasaki
[Plachinan na pagina 18]
Tempo di cosecha (banda robes); futuro cosecha (ariba)