Watchtower BIBLIOTHEEK ONLINE
Watchtower
BIBLIOTHEEK ONLINE
Papiamento (Aruba)
  • BIJBEL
  • PUBLICACION
  • REUNION
  • g04 8/12 pag. 20-23
  • Con pa Evita e Peligernan di Internet

No tin video disponibel pa loke bo a scoge.

Sorry, nos no por a play e video.

  • Con pa Evita e Peligernan di Internet
  • Spierta! 2004
  • Subtema
  • Mester Tene Cuidou
  • E Peligernan di Chat Room
  • Principionan di Bijbel Por Proteha Bo
Spierta! 2004
g04 8/12 pag. 20-23

E Punto di Bista Biblico

Con pa Evita e Peligernan di Internet

DEN un pueblo remoto na India, un cunukero ta check prijs di bonchi di soya na Chicago, Merca, pa e determina e miho tempo pa bende su cosecha. Na mesun momento un señora cu a baha cu pension ta smile segun cu e ta lesa E-mail di su nieto, un biahero ta wak pronostico di weer pa e luga caminda e ta bayendo, y un mama ta haya informacion util pa su yiu su huiswerk. Tur esakinan ta sosode via Internet. Segun un calculo, mundialmente tin rond di 600 miyon hende cu tin conexion via Internet. Pues, e revolucion di Internet a cambia e manera cu mundo ta comunica y haci negoshi.

Vooral e generacion mas hoben cu tin bes ta ser yama e generacion di computer, a acepta Internet cu brasa habri. Un cantidad creciente di studiantenan ta uz’e en bes di biblioteca, como e fuente principal di noticia y investigacion. “Bisa cu poco palabra, e studiantenan aki . . . ta practicamente 100 porshento conecta”, segun Deanna L. Tillisch, directora di un estudio cu ta envolve studiantenan den e ultimo añanan di universidad na Merca. Si, Internet ta un instrumento balioso den nos sosiedad moderno.

Por lo general, mas poderoso un instrumento ta, mas peligroso e por ta. Un mashin di zag cu ta uza combustibel por logra hopi mas cu un zag di man; pero bo tin cu uz’e cu cuidou. Di mes manera, Internet tambe ta masha poderoso y util, pero nos tin cu eherce cautela ora nos ta uz’e ya cu e tambe tin su peligernan serio cu ne. Precupacion pa e peligernan aki a pone mas cu 40 nacion cu ta miembro di e Conseho di Europa saca un tratado internacional cu e meta pa proteha e sosiedad di crimennan via Internet.

Dicon hende ta asina precupa? Cua ta algun peliger cu ta di interes special pa cristiannan? Nan mester pone cu bo ta evita di uza Internet? Ki guia Bijbel ta duna?

Mester Tene Cuidou

Siglonan pasa Bijbel a spierta hende di e peligernan cu por bin di hombernan malbado describi como “trahado di complot” y hende cu ta “plania maldad.” (Proverbionan 24:8) Profeta Yeremias a describi nan como “hombernan malbado” kende “nan casnan ta yen di engaño.” Mescos cu yagdo di parha, nan “ta pone trampa” pa gara hende y bira “rico.” (Yeremias 5:26, 27) Tecnologia a percura pa “hombernan malbado” di tempo moderno haya trampanan engañoso cu un dimension nobo. Laga nos considera algun di e plannan aki cu por presenta peligernan serio pa cristiannan.

Pornografia via Internet ta un negoshi cu ta genera 2,5 mil miyon dollar pa aña. Atrabes di e ultimo cinco aña, e cantidad di web page di pornografia a aumenta drasticamente cu un porsentahe di casi 1.880. Ta ser calcula cu actualmente tin mas cu 260 miyon di e web pagenan ei, y cu e cantidad ta sigui crece cu un velosidad sin precedente. “Pornografia ta plamando asina tanto riba Internet cu awor ta dificil pa bo no ser exponi na dje, aunke bo no kier. Y e echo aki ta pone cu hende tin mas chens di bira adicto na sex riba Internet”, segun dr. Kimberly S. Young, directora ehecutivo di Centro pa Adiccion On-Line.

Bijbel ta bisa nos cu “cada un ta wordo tenta ora cu e wordo atrai y seduci door di su mes pasion.” (Santiago 1:14) Hendenan cu ta promove pornografia ta mira tur hende cu tin computer como un posibel victima y nan ta uza un variedad di tactica pa atrae cada hende segun “su mes pasion”, esta, “e deseo di carni y e deseo di wowo.” (1 Huan 2:16) Nan intencion ta pa tenta—of manera Vine’s Expository Dictionary of Biblical Words ta splica, “uza un as pa lok”—pa asina ‘trata di seduci’ uzadonan di Internet cu no ta alerta.—Proverbionan 1:10, NW.

Mescos cu e hombernan malbado den tempo biblico, hopi bes hende cu ta promove pornografia ta haci uzo di engaño. Ta ser calcula cu como parti di un esfuerso vigoroso pa atrae cliente nobo, diariamente mas o menos dos mil miyon E-mail di pornografia ta ser manda. Hopi bes e frasenan cu ta indica e topico di e E-mailnan indeseabel aki, ta laga nan parce inofensivo. Sinembargo ora bo habri un, bo por haya bo cu un avalancha di imagennan inmoral cu ta dificil pa para. Ora bo pidi pa kita e adresnan aki for di bo lista di mail cu bo kier ricibi, bo por haya bo cu otro dilubio di mensahenan pornografico indeseabel.

Un yagdo di parha ta pone simiña cuidadosamente riba e caminda cu ta hiba na e trampa. Un parha cu no ta sospecha nada ta cana come un simiña tras di otro te ora cu e tende dram!, nan a coh’e den trampa. Asina tambe, curiosidad tiki tiki por pone algun persona cuminsa wak imagennan sexual cu ta stimula nan imaginacion. Y e personanan aki ta spera cu ningun hende no ta wak nan. Door cu nan ta ser excita sexualmente algun di nan ta cuminsa wak e imagennan aki cu mas y mas frecuencia. Podise berguensa y sintimento di culpa ta cuminsa molestia nan. Cu tempo, loke prome tawata un disgusto pa nan ta bira algo normal. Pa esnan cu ta gusta wak pornografia, Internet ta manera un fertilisante cu ta pone e deseonan desaroya rapidamente y bira actonan pecaminoso. (Santiago 1:15) Cu tempo, e personanan ei lo por desaroya ‘un conducta negativo caracterisa pa un deseo sexual antisocial sin norma y balor’, segun informe di dr. Victor Cline, un psicologo cu a trata centenares di pashent cu a cai den e trampa aki.

E Peligernan di Chat Room

Chat room riba Internet por pone bo perde hopi tempo, y hende ta conect’e mas y mas cu bida di famia cu ta kibra. Un homber cu tawata expresa su frustracion debi na e cantidad di ora cu su esposa ta pasa riba Internet a skirbi: “Ora e yega cas for di trabou, e ta sende e PC, y e por keda cinco ora of mas ocupa na computer prome cu e sali afo. Como resultado di esei, nos matrimonio ta sufri.” Si, tempo cu bo ta pasa riba Internet ta tempo cu bo ta kita for di bo casa y famia.

Angela Sibson, ehecutivo principal di Relate, un servicio di guia pa matrimonio, a bisa cu Internet “ta un caminda cu ta hiba na otro relacionnan cu por ta asina poderoso cu nan por kibra relacionnan existente.” Loke ta cuminsa como un combersacion amical on-line den un chat room, masha lihe por bira algo mas serio. Dicidido pa participa den relacionnan inmoral, e personanan aki ‘cu astucia den nan curason’ ta uza “labiamento” pa bisa nan prospectivo victimanan loke esakinan kier tende. (Proverbionan 6:24; 7:10) Nicola, un victima di 26 aña di edad di Reino Uni, a splica: “E tawata yena mi cu expresionnan di amor. Cada bes e tawata bisa mi con maraviyoso mi ta, y mi a ker’e.” Dr. Al Cooper, editor di Sex and the Internet: A Guidebook for Clinicians, a bisa cu nos mester “spierta hende di luganan cu ta slip cu nan ta riba dje ora nan cuminsa flirt via Internet, y cu hopi bes ta caba den diborcio.”

Muchanan ta asta mas vulnerable pa explotacion y daño door di “pedofielnan riba computer.” Nan ta uza “boca engañoso” y “lipnan perverso” pa mik riba muchanan sin experencia. (Proverbionan 4:24; 7:7) Nan ta duna e mucha masha hopi atencion, afecto y cariño pa lag’e sinti cu e ta special. Ta parce cu nan sa tur loke un mucha ta interesa den dje, incluso su musica faborito y hobbynan. Nan ta enfatisa problemanan chikito cu tin na cas pa asina trece desunion entre e mucha y su famia. Pa cumpli cu nan deseonan malbado, e personanan malbado aki cu ta busca mucha pa abusa di dje sexualmente, por asta manda un pasashi pa nan victima biaha bai otro parti di su pais. E resultadonan ta spantoso.

Principionan di Bijbel Por Proteha Bo

Despues di a evalua e peligernan algun hende a yega na e conclusion cu ta miho evita e uzo di Internet completamente. Sinembargo, nos tin cu admiti si cu ta solamente un porsentahe chikito di e sitenan riba Internet ta forma un peliger, y cu mayoria uzado no a haya nan cu problemanan serio.

Nos ta gradicido cu e Scritura ta duna guia pa “warda” of proteha nos di peliger. E ta anima nos pa adkiri conocemento, sabiduria y habilidad di pensa. E cualidadnan aki lo ‘warda nos’ y ‘libra nos for di e caminda di maldad.’ (Proverbionan 2:10-12) Job, e sirbido antiguo di Yehova, a puntra: “For di unda sabiduria ta bin anto?” Kico tawata e contesta? “Temor di SEÑOR—ta esei ta sabiduria.”—Job 28:20, 28.

“Temor di SEÑOR”, esta, “odia maldad”, ta e base pa desaroya cualidadnan cu ta agrada Dios. (Proverbionan 1:7; 8:13; 9:10) Amor y respet profundo pa Dios, y un respet saludabel pa su poder y autoridad, ta pone cu nos ta odia y evita e cosnan malo cu e ta odia. Habilidad di pensa cla hunto cu un conocemento cu ta na harmonia cu Dios su principionan, ta yuda nos reconoce e peligernan cu por venena nos mente, curason y spiritualidad. Nos ta cuminsa aborece actitudnan egoista y golos cu por ruina nos famia y destrui nos relacion cu Yehova.

Pues si bo ta uza Internet, tene cuenta cu e peligernan. Sea determina pa cumpli cu Dios su mandamentonan, y evita di haci cosnan cu por hinca bo den problema. (1 Cronicanan 28:7) E ora ei si bo haya bo cu e peligernan di Internet, lo bo actua sabi y hui di nan.—1 Corintionan 6:18.

[Cuadro na pagina 21]

KEDA LEU FOR DI PORNOGRAFIA!

“No laga inmoralidad of cualkier sorto di impuresa of golosidad ni wordo menta mes meimei di boso, manera ta pas pa santonan.”—Efesionan 5:3.

“Pesei, considera e miembronan di boso curpa terenal como morto pa inmoralidad, impuresa, pasion, deseo malo, y golosidad, cu ta igual na idolatria.”—Colosensenan 3:5.

“Esaki ta e boluntad di Dios, . . . pa cada un di boso sa con pa tene su mes curpa den santificacion y honor, no cu pasion di deseonan carnal, manera e paganonan cu no conoce Dios.”—1 Tesalonicensenan 4:3-5.

[Cuadro/Plachinan na pagina 22, 23]

CUIDOU CU CHAT ROOM RIBA INTERNET!

Un recherche mohe specialisa den crimen via Internet, a invita Spierta! pa bin wak e peligernan di chat room riba Internet. El a drenta un chat room haciendo como si fuera e ta un mucha mohe di 14 aña. Despues di djis algun seconde, un cantidad di persona a drenta den contacto cu ne. E stranheronan aki a haci preguntanan manera: “Di unda bo ta?” “Mucha mohe bo ta of mucha homber?” “Nos por combersa?” Varios di e personanan cu a reacciona tawata sospechosonan cu ta busca mucha pa abusa di nan sexualmente y cu polisnan tawata sigui nan pista. Esei ta mustra con facil un pedofiel ta drenta den contacto cu bo yiu den un chat room!

Algun mayor ta pensa cu nan yiunan ta safe ora nan ta uza chat room pasobra tur otro hende den e chat room ei por mira nan combersacion. Sinembargo, una bes bo cuminsa uza un chat room, bo por haya invitacion pa tene un combersacion cu ta accesibel pa boso dos so. Referiendo na e practica aki, Taskforce di Internet pa Proteha Mucha di Reino Uni ta spierta: “Esaki ta manera sali for di un fiesta yen di hende y drenta un camber priva y tene un combersacion apart cu un hende straño.”

Ta importante tambe pa mayornan compronde cu mayoria pedofiel kier mas cu djis chat cu un mucha. Un documento cu e Foro di Crimen riba Internet a prepara ta informa: “Contactonan cu cuminsa den chat room podise por sigui desaroya via otro medionan manera E-mail y telefon (cellular).” Un informe for di e Departamento Federal di Investigacion di Merca ta bisa: “Aunke un pedofiel cu ta busca contacto cu mucha via computer ta sinti un sensacion pa combersa cu su victima hoben on-line, e combersacion por bira masha incomodo. Mayoria di nan kier papia cu e muchanan via telefon. Hopi bes nan ta practica ‘sex via telefon’ cu e muchanan y ta purba haci areglo pa nan topa y tene relacion sexual di berdad cu nan.”

Pa logra esaki, e pedofielnan aki lo duna e mucha nan number di telefon. Si bo yiu bel nan, e aparato cu ta registra yamadanan cu ta drenta, lo revela e number di telefon di e mucha. Otro hendenan cu ta busca mucha pa abusa di nan sexualmente, tin liñanan di telefon pa cua esun cu ta yama no tin nodi paga, of nan ta bisa e mucha pa bel nan via e sistema di colect call. Tin di nan a asta manda un telefon cellular pa e mucha. E pedofielnan sa manda carta, potret y regalo tambe.

No ta mucha so ta sucumbi na e peligernan di chat room. Cu palabranan dushi pa bisa hende mohe loke nan kier tende, resientemente un homber a logra cu seis hende mohe na Reino Uni a enamora di dje pareu. Un di e victimanan, Cheryl, un mucha mohe atractivo di 27 aña cu a sigui studia despues cu el a gradua for di universidad, a bisa: “Aworaki echt mi no por splica kico a pasa. Pero e tawata algo asina intenso cu e tawatin influencia riba mi bida completo.”

Segun Jenny Madden, fundado di e organisacion Hende Mohe Riba Internet: “Hende mohe ta sinti nan comodo riba Internet pasobra e ora ei nan no ta ser husga a base di nan aparencia. Pero tambe nan ta haci nan mes masha vulnerable pa manipulacion pasobra hende tin e tendencia, specialmente den chat room, di revela masha hopi di su mes masha lihe.”

“Tur loke mi tin cu haci ta sende mi computer y mi ta haya miles di hende mohe pa mi scohe for di dje”, segun un homber cu a contesta pregunta den un investigacion cu un universidad di Florida a haci bou di guia di Beatriz Avila Mileham. Beatriz a bisa: “Si ainda Internet no ta e manera mas comun pa comete infieldad, lo no dura masha pa e bira esei.” “For di informenan di terapistanan rond mundo nos ta compronde cu actividadnan sexual on-line ta e causa principal di problemanan den matrimonio”, segun dr. Al Cooper, editor di e buki Sex and the Internet: A Guidebook for Clinicians.

En bista di e echonan serio aki, ta sabi pa tuma precaucionnan rasonabel ora ta uza Internet. Papia cu bo yiunan, y siña nan con nan por proteha nan mes di peliger. Ekipa cu e conocemento adecuado, bo por evita e peligernan di Internet.—Eclesiastes 7:12.

    Publicacion na Papiamento (Aruba) (2002-2024)
    Log Out
    Log In
    • Papiamento (Aruba)
    • Comparti
    • Preferencianan
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Condicionnan di Uzo
    • Maneho di Privacidad
    • Configuracion di Privacidad
    • JW.ORG
    • Log In
    Comparti