Observando Mundo
Tecnologia Ta Mata Combersacion
“E idea di tene un combersacion cara cara ta spanta hopi Britanico door cu nan mas y mas ta depende di tecnologia moderno”, segun The Times di London. Un sondeo di 1.000 adulto, conduci door di e compania di Gas Britanico, a revela cu diariamente e persona comun y coriente ta dedica net menos cu cuater ora di su tempo lanta “uzando tecnologia cu originalmente tawata destina pa duna hende mas tempo pa nan mes.” Segun e informe, “e Britanico promedio ta dedica 88 minuut pa dia na telefon fiho, un 62 minuut adicional na telefon cellular, 53 minuut na manda y ricibi E-mail y 22 minuut na manda mensahe skirbi via telefon cellular.” E sondeo a conclui cu esei ta daña habilidadnan di comunica, manera papia cara cara cu hende. Hopi di e personanan entrevista a admiti cu nan ta manda mensahe skirbi “como un manera pa gana tempo y elimina cortesianan di combersacion of pa evita combersacion mes.”
Custumber Costoso
Humamento ta costoso, no solamente pa humado sino tambe pa nan dunado di trabou y pa hende cu no ta huma, segun profesor Kari Reijula di e Instituto Finlandes di Salu Laboral. E tempo cu ta bai perdi na tuma pausa pa huma so “ta costa e economia nacional casi 16,6 miyon euro pa aña”, segun e website di e Compania Finlandes di Radiodifusion. Segun calculo, “trahadonan cu ta huma un paki di sigaria pa dia ta falta e ekivalente di 17 dia di trabou pa aña.” Ausencia pa motibo di malesa ta aumenta e gasto mas ainda. Reijula a sigui bisa: “Estudionan ta mustra cu trahadonan cu ta huma tin tambe e porsentahenan mas halto di accidente.” Ademas, segun e informe, humamento ta aumenta e gasto di limpiesa y tambe di uzo di coriente, “ya cu mester mantene e ventilacion na e nivel mas halto.” Mas serio ainda ta e echo cu “pa aña aproximadamente 250 Finlandes cu no ta huma, ta muri di malesanan cu a bin door di tawata den contacto cu huma di otro hende na trabou of den nan tempo liber.”
Acceso Facil na Droga
Na Polonia, ta mas facil pa haya droga cu pa haya cerbes, segun e revista Wprost. “[Droga] ta accesibel den tur discoteca; den clubnan, barnan y pensionnan pa hoben; y na universidadnan, klasnan halto [y] klasnan abou di scolnan secundario.” Ademas, den stadnan mas grandi, bo por “bestel [droga] via telefon y ricibie mas lihe cu ora bo bestel pizza”, segun e revista. Prijs barata, disponibel tur caminda y e echo cu “droganan sintetico ta ser considera inofensivo”, a pone mas cu mitar di tur teenager Polaco experimenta cu nan “por lo menos un biaha”, Wprost a bisa. Segun Katarzyna Puławska-Popielarz, cabes di un centro di rehabilitacion pa hobennan, uzo prolonga di un di e droganan ei cu yama speed, a resulta den “suicidio, atake di curason, malesa mental y flakesa extremo.”
Misa na Latin Ta Popular Atrobe
Na Alemania, “servicionan religioso na Latin ta gosando di mas y mas popularidad”, segun un informe di e revista noticiero Focus. Sacerdotenan den “stadnan manera Frankfurt, Düsseldorf y Münster a reconoce cu, apesar cu asistencia ta bahando, nan por yena nan misa cu Latin”, segun comentario di e revista. E popularidad di santo sacrificio di misa na Latin a pone un iglesia na Munich aumenta su cantidad di santo sacrificio di misa cu ta uza liturgia Latin for di dos bes pa luna na dos bes pa siman, plus riba dianan di fiesta publico.
Un Siglo di Guera
“Genocidio a yuda haci siglo 20 esun mas sangriento den historia”, segun Buenos Aires Herald. Genocidio ta ser defini como e exterminacion sistematico y plania di henter un grupo nacional, racial, politico of etnico. Hende ta calcula cu durante siglo 20 mas cu 41 miyon hende a ser masacra. Un ehempel resien ta Ruanda, caminda na 1994 rond di 800.000 persona a ser mata, mayoria di nan door di “civilnan instiga pa propaganda di odio.” Expertonan ta bisa cu durante un cierto periodo di 100 dia, un promedio di 8.000 hende a ser mata pa dia. Esei ta “cinco biaha mas lihe cu via e cambernan di gas cu e Nazinan a uza den Segundo Guera Mundial”, segun Herald.
Con Caiman Ta Yag
Un mucha mohe studiando pa haya su doctoral na e Universidad di Maryland a descubri algo cu expertonan no tawata sa—receptornan cu ta detecta presion riba nanishi di caiman, locual ta haci posibel cu nan por detecta movemento di victima den awa. Na rand di e cacumbein di caiman y otro reptiel famia di crocodil tin conopinan chikitico cu parce cabes di feneta. Biologo Daphne Soares a descubri cu en realidad nan ta conopinan chikitico cu ta detecta presion y ta permiti e reptielnan aki detecta disturbionan chikito riba e superficie di awa cu tin rond di nan. Soares a splica: “Famianan di crocodil ta yag anochi, cu nan curpa mitar bou di awa, wardando pa victima move e superficie di awa. Nan cacumbein ta keda net riba e liña di superficie di awa. Ora nan tin hamber, rapidamente nan ta ataca cualkier cos cu perturba e superficie ei.” E receptornan di presion forma di koepel, manera e biologo a yama nan, ta asina sensitivo cu nan por detecta e impacto di un solo gota di awa.
Bari di Sushi Bibo
Un estudio internacional relaciona cu e impacto di sushi riba bida den lama a demostra cu como promedio e parha di lama den Noordzee, noordse stormvogel, tin 30 pida di plestik den su stoma. Esei ta “dobel e cantidad cu nan tawata haya den noordse stormvogel na principio di decada di 1980”, segun e corant di London The Guardian. Expertonan a investiga e parhanan ei pasobra “nan ta come casi tur cos y no ta saca loke nan ingeri.” Entre e articulonan di plestik cu nan a haya den stoma di e parhanan morto ei tawatin co’i hunga, herment, cabuya, cup di foam, foam di matras, boter di plestik y lighter di sigaria. Dr. Dan Barlow, hefe di investigacion di e grupo Amigo di Tera di Escocia, ta bisa: “For di e investigacion aki nos sa awor cu bestianan di lama rond di e costa di Escocia ta ser comberti den bari di sushi bibo.” E corant ta agrega: “Ta conoci cu mas cu 100 di e 300 sortonan di parha di lama na mundo ta come plestik accidentalmente.”
Idioma di Seña via Internet
Pa añanan hende sordo a uza mashinnan di teletipo y, mas resientemente, E-mail pa comunica cu amigonan. Awor, e aumento drastico di webcam (camara di computer di Internet) ta haci posibel pa hende sordo uza idioma di seña via Internet. Sinembargo, segun National Post di Canada, “e webcam su campo smal di vision y angulo bidimensional ta nifica cu cierto nuancenan ta bai perdi, mescos cu ora bo ta uza telefon hende no por mira cu bo a hisa un wenkbrauw of ta smile tras di lomba.” Conexion slow di Internet y otro problemanan tecnico por haci uzo di idioma di seña via webcam mas dificil. Con hende sordo ta supera e obstaculonan ei? Nan ta haci nan señanan pocopoco y ta ripiti nan. Tambe nan a siña “adapta nan movementonan of posicion di curpa pa compensa e problemanan di angulo”, segun Post. Hacidonan di seña a descubri tambe cu nan por duna enfasis na loke nan ta bisa door di hala nan mannan mas serca di e camara pa nan parce mas grandi.