BIBLIOTEKA ONLINE Watchtower
Watchtower
BIBLIOTEKA ONLINE
Papiamentu (Kòrsou)
  • BEIBEL
  • PUBLIKASHON
  • REUNION
  • g97 8/1 pág. 28-29
  • Observando e Mundu

No tin vidio disponibel pa esaki.

Despensa, tin un problema pa habri e vidio.

  • Observando e Mundu
  • Spièrta!—1997
  • Suptema
  • Informashon Similar
  • Secuestronan na Latinoamérica
  • Optimismo Por Ta Saludabel
  • Muchanan cu Sobrepeso
  • Mal Aire
  • Epidemia di Meningítis na West Africa
  • No Ta Prohibí Mina di Tera
  • E Crecementu Rápido di Stadnan
  • “Naturalesa Sa Mihó”
  • Corementu Descabeyá cu ‘Jet Ski’
  • A Haña—Un Boto di 2.000 Aña Bieu
  • Sigurando Crecementu Normal
  • Observando Mundu
    Spièrta!—2001
  • Temor—Comun Awor Pero No Pa Semper!
    E Toren di Vigilansia Anunsiando e Reino di Yehova Dios—1995
  • E Rekursonan di Tera Ta Kabando
    Spièrta!—2005
  • Contenido
    Spièrta!—2000
Spièrta!—1997
g97 8/1 pág. 28-29

Observando e Mundu

Secuestronan na Latinoamérica

Secuestro a bira un negoshi multimiyonario na Latinoamérica, segun e corant argentino Ámbito Financiero. Durante 1995 a raportá rond di 6.000 caso. Un estudio recien a revelá cu Colombia tin, cu un diferencia hopi grandi, e cantidad mas haltu, cu 1.060 secuestro durante 1995, siguí pa México, Brazil i Perú, cada un cu cientos di caso durante e mésun periodo. Tur aña, secuestradornan colombiano ta ser pagá rond di 300 miyon dollar na rescate. Na Brazil e cantidad pagá na secuestradornan a bira tres biaha mas hopi durante 1995, alcansando un total di rond di mil miyon dollar. E víctimanan por ta ricu i famoso of nan por ta gewoon turista of amanan di cas di famianan cu poco entrada. Den algun caso e secuestradornan ta dispuesto pa ricibí e rescate pagá na cuota. Temiendo cu mas secuestro lo sigui, de bes en cuando e víctimanan ta sigui paga e cuotanan asta despues cu e rehen a ser librá.

Optimismo Por Ta Saludabel

Un estudio recien conducí na Finlandia a reafirmá e creencia cu pesimismo por aumentá e rísico di enfermedad mental i físico, miéntras cu optimismo por promové un bon salú. A observá rond di 2.500 homber entre e edad di 42 pa 60 aña durante un periodo di 4 pa 10 aña. Segun e revista Science News, científiconan a raportá cu e hombernan cu “un punto di bista basta of hopi desesperá tabatin un tasa di mortalidad . . . dos pa tres biaha mas haltu cu esnan cu a raportá un punto di bista poco of nada desesperá; tambe e promé grupo a desaroyá cancer i atake di curason mas frecuentemente.”

Muchanan cu Sobrepeso

Segun e corant The Weekend Australian, Dr. Philip Harvey, un nutricionista di salubridad público, a anunciá recientemente cu “muchanan australiano ta birando mas gordo i nan ta birando gordo lihé.” Su preocupacion ta basá riba un estudio recien cu a mustra cu e proporcion di muchanan cu sobrepeso na Australia a bira dos biaha mas tantu den e último dies añanan. Rond di 10 porciento di muchanan entre e edad di 9 pa 15 aña tin mester di tratamentu médico pa motibu di nan problema cu peso. Dr. Harvey ta kere cu e porcentahe dje muchanan cu sobrepeso lo por bolbe subi cu dos biaha den e próximo dies añanan. Mescos cu ta e caso cu adultonan, falta di ehercicio ta e causa principal pa e aumento den obesidad den mucha, e corant ta remarcá, i come cuminda cu hopi vet tambe ta un factor.

Mal Aire

E Fondo Mundial pa Animalnan den Naturalesa (World Wildlife Fund, WWF) a yega n’e conclusion cu Roma ta ser contaminá dor di benzene, un contaminante cu autonan ta emití i di cua ta ser sospechá cu e ta causa cancer. Investigadornan pa WWF a ekipá 400 boluntario hóben entre e edad di 8 pa 18 aña cu detectornan di benzene. E estudio a revelá cu na Roma un “meter cúbico di aire ta contené un promedio di 23,3 microgram di benzene,” un cifra cu ta muchu mas haltu cu e límite legal di 15 microgram pa meter cúbico. Basá riba e estudio aki, científiconan a splica cu djis un dia di inhalá aire contaminá na Roma ta ekivalente na huma 13 sigaria, e corant italiano La Repubblica ta informá.

Epidemia di Meningítis na West Africa

International Herald Tribune ta informá cu mas di 100.000 hende a bira malu i mas cu 10.000 a muri di un dje pió epidemianan di malesanan contagioso na West Africa den último tempu. Meningítis bacterial a dal mas duru den e region secu i yen di stof net pa zuid dje Desierto di Sahara, caminda infeccionnan respiratorio ta comun. E malesa ta causa un ‘hersenvliesontsteking’ i un inflamacion dje tuti di wes’i lomba. E ta plama bai den aire—un tosamentu of un nister por pega otro hende. Por prevení e malesa cu vacuna i por trat’é, specialmente den su comienso, cu antibiótica. “E epidemia di meningítis di 1996 ta esun di mas pió cu e parti ei di Africa zuid di Sahara hamas a yega di mira,” un portabos di Dokternan Sin Frontera a bisa. “E cantidad di mortonan ta sigui aumentá ketu bai,” el a agregá.

No Ta Prohibí Mina di Tera

Despues di dos aña di discusionnan na Ginebra, Suisa, negociadornan internacional no a logra bai di acuerdo pa pone un prohibicion mundial riba e uso di minanan di tera. Aunke nan a dicidí pa haci algun tipo di mina ilegal i pone restriccionnan riba otronan, nan lo no reconsiderá un prohibicion total riba tur mina antisoldat te cu e próximo conferencia di revision, programá pa tuma lugá na aña 2001. Miéntras tantu, segun un cálculo, durante e cincu añanan ei, minanan di tera probablemente lo mata un 50.000 hende i manca 80.000 mas—mayoria civil. Un editorial den The Washington Post a lamentá e decision, bisando: “Nacionnan cu tin un stock grandi di minanan di tera ta haña e armanan aki diabólicamente atractivo, maske cu nan ta sigui cobra un prijs haltu i brutal for di civilnan despues cu e conflicto pa cua nan a ser poné a pasa caba.” Segun cálculonan di Nacionnan Uní, actualmente tin aproximadamente 100 miyon mina derá den 68 pais.

E Crecementu Rápido di Stadnan

E publicacion di Nacionnan Uní The State of World Population 1996, ta informá cu cada bes mas hende ta muda bai stad. Dentro dje próximo dies añanan, lo tin un cantidad di 3,3 mil miyon residente den e stadnan na mundu, rond di mitar dje poblacion mundial proyectá p’e tempu ei, esta 6,59 mil miyon. Na aña 1950, tabatin un cantidad di 83 stad cu un poblacion di riba un miyon. Awe tin riba 280, i ta ser verwagt cu e cifra aki lo bira casi dobel pa aña 2015. Na 1950, solamente New York City tabatin riba 10 miyon habitante; awe tin 14 dje stadnan aki, cu Tokio como esun promé riba lista cu 26,5 miyon hende.

“Naturalesa Sa Mihó”

“Naturalesa sa mihó con pa limpia despues di deramenan di zeta,” e revista New Scientist ta informá. Conserbacionistanan a teme un catástrofe ambiental na 1978 ora e tankero di zeta Amoco Cadiz a sufri naufragio cerca dje costa di Bretaña, na nort di Francia. Autoridadnan local a pasa seis luna ta kita miles di ton di lodo i moeras contaminá cu zeta for di un área. Un otro área severamente contaminá a keda sin limpia. Un comparacion dje dos áreanan ta revelá awor cu e timnan di limpiesa a kita asina tantu lodo i moeras cu te cu 39 porciento dje vegetacion dje moeras no a bolbe crece. Sin embargo, den e área caminda nan no a mishi, olanan di laman a limpia e lodo asina bon cu awor tin 21 porciento mas vegetacion ta florecé cu promé cu e derame di zeta. E moeras a recuperá completamente, i pa vários aña caba no a wak ningun señal di contaminacion di zeta einan.

Corementu Descabeyá cu ‘Jet Ski’

Navenan acuático pa un persona, ampliamente conocí como ‘jet ski’ ta birando mas i mas popular na Merca. E botonan chikitu aki ta alcansá velocidadnan di te cu 100 kilometer pa ora i por ser maniobrá mescos cu un motosaikel. E aumento den e cantidad di accidentenan serio, tin biaha fatal, cu e botonan aki ta causa di hopi preocupacion. Segun The Wall Street Journal, ta ser calculá cu “te cu 60% dje accidentenan ta ser causá dor di hende cu ta huur nan.” Aunke mayoria dje manehadornan ta bisti un chaleco salbabida na cumplimentu cu ley, hopi di nan tin poco experencia cu etiketa di core cu boto i ta manehá e vehículonan descabeyadamente. Un agente di Wardacosta a splica cu “ora un manehador ser bentá for dje vehículo bayendo na un velocidad di 80 kilometer pa ora, e impacto cu e awa ta mescos cu dal den un edificio.”

A Haña—Un Boto di 2.000 Aña Bieu

E nivel di awa mas abou di tur tempu den e Laman di Galilea na 1986 a revelá un boto cu ta data for dje tempu di Jesus. Desde e tempu ei, e boto a ser poné den un líkido preservativo pa tarda su deterioro. National Geographic ta informá cu awor nan a sak’é for di e preservativo i e ta na exhibicion cerca dje pueblo di Magdala. “E ta rond di 27 pia largu, a usa un reda, i lo por tabatin cuater homber pa rema i un na timon,” Shelley Wachsmann ta splica, kende a guia e excavacion. El a agregá: “A usa por lo ménos shete tipo di palu, incluyendo pidanan for di botonan mas bieu. Sea palu tabata scars of e doño tabata hopi pober.”

Sigurando Crecementu Normal

Un informe den Jornal do Brasil ta bisa cu e crecementu di un mucha ta ser afectá dor di mas cu solamente herencia. “Bon nutricion ta e garantia principal cu e crecementu lo bai debidamente,” e corant ta remarcá, agregando cu mal nutricion ta comun asta den famianan di clase medio. “Un otro estímulo fundamental pa crecementu ta hacimentu di ehercicio regularmente,” profesor di endocrinologia Amélio Godoy Matos a comentá. “Tambe mester garantisá oranan di drumimentu trankil, pasobra e hormon di crecementu ta ser sacá solamente ora e mucha ta na soño,” el a bisa. Di igual manera, problemanan emocional por slow e crecementu di un mucha. Segun e endocrinólogo Walmir Coutinho, “wakmentu di television pa oranan largu, specialmente películanan violento, ta perhudicá e soño dje mucha i por perturbá un desaroyo sano.”

    Publikashonnan na Papiamentu (Curaçao) (1986-2025)
    Log Out
    Log In
    • Papiamentu (Kòrsou)
    • Kompartí
    • Preferensia
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Kondishonnan di Uso
    • Maneho di Privasidat
    • Konfigurashon di Privasidat
    • JW.ORG
    • Log In
    Kompartí