Obstaculonan Cu Ta Stroba Comunicacion
ROBERT ta un misionero dje Sociedad Watch Tower cu ta biba na Sierra Leone, West Africa. Un dia un poco tempu despues cu el a yega n’e pais, ora e tabata pasa den caminda, el a ripará cu e muchanan local tabata canta: “Hende blancu! Hende blancu!” Robert, cu ta un mericano pretu, a wak rond pa busca e hende blancu, pero no tabatin ningun otro hende einan. E ora ei el a comprendé cu e muchanan tabata dirigí nan gritunan na dje!
Nan no tabata grita pa malu. E muchanan tabata simplemente mustra cu nan a reconocé cu Robert a bini di un cultura distinto di nan cultura. E mihó manera cu nan por a inventá pa expresá tal diferencia tabata di yama Robert un hende blancu.
E Influencia di Cultura Riba Loke Nos Ta
Un nificacion general di loke ta cultura ta “un coleccion di idea en comun, . . . custumber, kerementu, i conocimentu cu ta caracterisá un moda di biba.” Nos ta siña hopi principio cultural via siñamentu directo, pero, tambe, nos ta siña hopi asta sin cu nos sa. Segun un investigador: “Desde e momento di nacementu di un mucha, e custumbernan den locual e ta nace ta forma su experencia i conducta. Pa ora cu e por papia, e ta e producto chikitu di su cultura, i pa ora cu e bira grandi i por participá den actividadnan di dje, custumber i kerementu i imposibilidadnan di su cultura ta di dje tambe.”
Di hopi manera, cultura ta haci bida mas fácil pa nos. Como mucha, nos ta siña lihé con pa agradá nos mayornan. Conocimentu di loke ta aceptabel den nos pueblo i loke no ta aceptabel, ta guia nos pa tuma decisionnan tocante con pa comportá nos, kico pa bisti, i con pa relacioná nos cu otro hende.
Naturalmente, loke nos ta como hende individual no ta dependé solamente di nos pasado cultural. Den tur cultura tin variedad di hende. Tambe, nos structura genético, nos experencia den bida, i un cantidad di otro factornan ta determiná ken nos ta. No obstante, nos cultura ta influenciá e manera cu nos ta mira e mundu rond di nos.
Por ehempel, nos cultura ta dicidí no solamente e idioma cu nos ta papia sino tambe e manera cu nos ta papi’é. Den cierto partinan di Medio Oriente, hende ta apreciá nan capacidad di expresá nan mes cu aptitud usando hopi palabra, cu ripiticion i ilustracion. Na contraste, hende di algun pais di Lehano Oriente ta limitá nan comunicacion verbal na un mínimo. Un proverbio hapones ta expresá e punto di bista aki: “Bo boca por causa bo fin.”
Nos cultura ta determiná con nos ta considerá tempu. Na Suisa, si bo yega dies minuut lat pa un afsprak, nan ta spera pa bo pidi disculpa. Na otro paisnan, bo por yega un of dos ora lat, i poco pidimentu di disculpa ta wordu sperá.
Nos cultura tambe ta siña nos balornan. Pensa con lo bo sintí bo si un hende bisá bo: “Bo ta subiendo hopi di peso. Di berdad bo ta birando gordo!” Si bo a lanta den un cultura africano unda nan ta apreciá hende gordo, probablemente lo bo keda contentu si hende ta bisá bo esei. Pero, si bo a lanta den un cultura occidental unda nan ta gusta keda flacu, un comentario franco asina probablemente lo molestiá bo.
‘Nos Manera Ta Mihó!’
Loke hopi bes ta stroba comunicacion entre esnan di cultura distinto ta cu hende na tur parti tin e tendencia di kere cu nan mes cultura ta mihó. E mayoria di nos ta kere cu nos kerementu, balornan, tradicion, moda di bisti, i ideanan tocante bunitesa ta corecto, apropiado, i mihó cu cualkier alternativa. Tambe nos tin e tendencia di husga otro culturanan segun e balornan di nos mes grupo. Tal pensamentu ta ser yamá etnocentrismo. The New Encyclopædia Britannica ta bisa: “Por ta bisá cu etnocentrismo ta casi universal. Miembronan di casi tur cultura di mundu ta considerá nan mes moda di biba como superior cu esun di nan bisiñanan asta mas pegá.”
Dos shen aña pasá, un cabayero di aristocracia ingles a expresá e asuntu francamente, bisando: “[Segun loke] mi ta mira, hende stranhero ta idiota.” E redactor dje buki di referencia den cua e palabranan ei ta aparecé, a skirbi: “E declaracion aki casi siguramente ta un sintimentu universal.”
Ehempelnan di intolerancia pa cu hende di otro cultura ta abundante. Aunke un novelista aleman di añanan ’30 a skirbi e siguiente referencia originalmente, e ta ser atribuí hopi bes n’e lider nazi Hermann Göring: “Ora mi tende e palabra cultura, mi ta saca man pa coge mi revolver.”
Puntonan di bista fuertemente etnocéntrico por hiba na discriminacion, locual en turno por hiba na enemistad i conflicto. Richard Goldstone ta fiscal p’e Tribunal Criminal Internacional investigando crímennan di guera na Ruanda i ex-Yugoslavia. El a bisa tocante echonan bárbaro den tur dos conflicto: “E sorto di cos aki por sosodé na cualkier parti. Den e caso aki tin dos pais distinto, cu cultura i pasado distinto, sin embargo, bisiña a cometé atrocidad similar contra bisiña. E tipo di guera étnico i religioso brutal aki ta simplemente discriminacion intensificá afin di resultá den violencia. E grupo cu ta víctima tin cu ser considerá como hende sin dignidad humano of poseí pa demoño. E hacimentu di esei ta libra hende gewoon di freno moral, cu normalmente ta frena nan [di] haci tal cosnan teribel.”
Expandé Nos Punto di Bista
Generalmente nos ta scoge hende como amigu cu ta casi mescos cu nos mes, hende cu tin e mésun actitud i principionan cu nos tin. Nos ta confia nan i ta comprendé nan. Nos ta sinti nos trankil den nan compania. Si nos ta considerá e conducta di un otro persona como straño of abnormal, nos amigunan probablemente lo ta di acuerdo cu nos pasobra nos amigunan tin e mésun prehuicio cu nos tin.
Kico, anto, nos por gana dor di comunicá cu otro hende, cu ta distinto for di nos debí na otro pasado cultural? Entre otro cosnan, bon comunicacion lo yuda nos comprendé e motibunan pakico otro hende ta pensa i ta actua manera nan ta haci. Un westafricano yamá Kunle, ta bisa: “Hopi mucha na Africa ta ser consehá fuertemente pa no papia durante cu nan ta come. Sin embargo, den algun pais europeo combersacion durante comementu ta consehabel. Kico ta sosodé ora hende europeo ta come huntu cu africano? Hende europeo ta puntra pakico africano ta parce di keda preocupá den silencio durante cu nan ta come. Pero, africano ta puntra pakico europeo ta borotá manera prikichi!” Claramente, den situacionnan asina, comprendimentu mutuo dje pasado cultural di otro por haci hopi pa eliminá prehuicio social.
Ora nos ta yega di conocé hende di otro cultura, nos no solamente ta mehorá nos comprendimentu di otro hende sino tambe ta comprendé nos mes mihó. Un antropólogo a skirbi: “E último cos cu bestia di laman profundo por descubrí ta awa. E por yega di conocé su existencia solamente si pa casualidad e ta yega na superficie i ta yega di conocé aire. . . . E capacidad di mira e cultura di bo mes pueblo en general . . . ta exigí un grado di neutralidad locual hende casi nunca ta alcansá.” No obstante, dor di yega na contacto cu otro cultura, nos ta manera e bestia di laman cu ta yega di conocé aire; nos ta yega di conocé “awa” cultural den locual nos ta biba. Autor Thomas Abercrombie a expresá e asuntu na bon manera: “Un hende cu nunca a experenciá e atraccion di un cultura di estranheria nunca por comprendé e limitacionnan di su mes cultura.”
Pues, un comprendimentu di otro cultura por haci nos bida mas ricu, expandiendo nos punto di bista, di manera cu nos ta comprendé nos mes mihó i tambe otro hende. Aunke herencia cultural i pensamentu etnocéntrico por ta obstáculonan pa comunicacion, esei no ta necesario. E obstáculonan ei por ser eliminá.
[Komentario na página 6]
“Miembronan di casi tur cultura di mundu ta considerá nan mes moda di biba como superior cu esun di nan bisiñanan asta mas pegá.”—The New Encyclopædia Britannica
[Plachi na página 7]
Nos por siña disfrutá di bon cosnan di otro culturanan
[Plachi Rekonosementu na página 6]
Globe: Mountain High Maps® Copyright © 1995 Digital Wisdom, Inc.