Observando e Mundu
Traficacion di Esclabo na Brazil
“A manda dies biaha mas tantu esclabo pa Brazil cu pa Merca—i tog e índice di mortalidad pa e esclabonan cu destinacion pa Brazil tabata asina haltu cu na 1860 e poblacion di hende pretu na Brazil tabata solamente mitar dje cantidad di esun na Merca,” segun ENI Bulletin dje Conseho Mundial di Iglesia (World Council of Churches, WCC). Ta ser calculá cu 40 porciento dje esclabonan africano a muri den bodega dje barcunan. Pa aumentá nan balor, esclabonan africano tabata ser bautisá masalmente dor di sprengu awa riba nan miéntras cu pastornan tabata expresá “e palabranan di bautismo.” Den un discurso na un sacrificio di misa pa “conmemoracion, repentimentu i reconciliacion” tené na Salvador, Brazil, Aaron Tolen, un lider di WCC for di Camerun, a remarcá: “Esnan cu a trece nos aki no tabata e úniconan cu a contribuí na e tragedia aki. Nos, africanonan, tambe tin culpa. Nos a rebahá nos mes dor di bende nos rumannan como mercancia.”
Humadónan Europeo
Ciudadanonan europeo i chines ta esnan cu mas ta usa tabaco pa cabes na mundu, segun Nassauische Neue Presse di Frankfurt, Alemania. Den e Union Europeo, 42 porciento di hende homber i 28 porciento di hende muher ta huma. Sin embargo, e porcentahenan ta hopi mas haltu den e grupo di 25 pa 39 aña di edad. Humamentu ta mata 100.000 hende na Alemania i un otro 100.000 na Gran Bretania tur aña. Recientemente, e presidente dje República Checo, Václav Havel, un humadó pisá pa hopi aña, a haña tratamentu pa cancer di pulmon. Süddeutsche Zeitung ta informá cu e presidente a skirbi e movementu europeo yamá Humamentu of Salú bisando cu e ta admirá cualkier hende cu ta logra kibra cu e hábito di huma.
Malu dor di Bochincha?
Segun estudionan relatá den e revista británico New Scientist, ser exponé na bochincha, asta na nivelnan relativamente abou, por hací bo malu. En bista dje descubrimentunan aki, e Organisacion Mundial di Salú a revisá su recomendacionnan pa nivelnan safe pa bochincha djanochi. Loke ta causa extra preocupacion ta e evidencia cu ta indicá cu kisas muchanan ta specialmente na rísico. Un estudio a saca afó cu muchanan cu ta biba cerca dje aeropuerto internacional di Munich tabatin presion di sanger mas haltu i tambe nivelnan mas haltu di adrenalina. E investigadónan a descubrí tambe cu e muchanan a sufri di daño na nan abilidad di lesa i nan facultad di corda cos di hopi tempu pasá. Hende cu ta parce di ta adaptá na bochincha ta haci esei “semper a costo di nan sistema,” Arline Bronzaft ta bisa, un specialista den bochincha. “Bochincha ta tension i cu tempu e curpa lo bai sufri di un of otro mal consecuencia.”
Tienernan Ta Describí Mayornan Ideal
Con tienernan lo describí e mama of tata ideal? Pa haña sa, Scott Wooding, consehero di scol i sicólogo, a encuestá mas cu 600 tiener. Ya cu Wooding a spera cu e hóbennan lo tabata na fabor di permisividad, nan contestanan tabata un sorpresa p’e. Consistentemente, e tienernan a bisa cu nan kier “imparcialidad, interes (‘nan kier tende e palabranan: “Mi stimá bo”’), humor [i] e ponementu di un bon ehempel,” segun e corant The Toronto Star. Tambe Wooding a descubrí cu tienernan kier pa nan mayornan yuda nan desaroyá un sentido di responsabilidad. Ora nan a haci algu malu, nan ta verwagt disiplina. Mas importante cu tur cos, hóbennan ta anhelá pa nan mayornan pasa mas tempu cu nan.
Remedi Sin Sanger
“Miedu pa malesa via sanger i e fayonan crónico cu sanger di donante tabata e motivacion tras di un esfuerso grandi pa eliminá transfusionnan unda cu ta posibel,” segun e corant The Globe and Mail. Uso di remedi i cirugia sin sanger ta rekerí pa controlá pérdida di sanger hopi cuidadosamente, i “hopi técnica nobo a ser desaroyá originalmente pa trata Testigonan di Jehova,” Globe ta bisa. Dr. James A. Robblee, un anestesiólogo n’e Universidad dje Instituto di Curason di Ottawa, un dje hopi hospitalnan cu a implementá programanan di cirugia sin sanger, a reconocé: “Mi ta ègt kere cu nan [Testigonan di Jehova] a concientisá nos mashá tocante e asuntu aki.”