E Decreto di Nantes—Un Garantia di Tolerancia?
“ESAKI sí ta caba cu mi,” Papa Clemente VIII a sclama den protesta aya na 1598 ora el a tende cu Henry IV, rey di Francia, a firma e Decreto di Nantes. Cuater shen aña despues, en bes di lanta rabia i resistencia, hende ta conmemorá e decreto como un acto di tolerancia i un dje pasonan importante den garantisá derechonan religioso pa tur hende. Kico e Decreto di Nantes tabata? Di berdad e tabata un garantia di tolerancia? I kico nos por siña di dje awe?
Un Europa Asotá pa Guera
Europa di siglo 16 tabata caracterisá pa intolerancia i guera religioso sangriente. Un historiadó a remarcá: “Nunca promé cu siglo 16 e siguidónan di Cristo no a ridiculisá su siñansa di ‘tene amor entre boso’ asina tantu.” Algun pais, manera Spaña i Inglatera, a persiguí gruponan religioso minoritario cruelmente. Otronan, manera Alemania a adoptá e principio di “Cuius regio, eius religio,” cu kier men cu esun cu ta goberná un teritorio tabata dicidí cua religion mester tin ei. Cualkier hende cu no tabata di acuerdo cu e religion cu e gobernante a scoge, mester a hui bai djei. Tabata evitá guera dor di mantené religionnan leu for di otro. Tabatin masha poco esfuerso, of ningun mes, pa laga nan existí banda di otro.
Francia a scoge un otro manera. For di punto di bista geográfico, e tabata situá meimei di nort Europa, cu tabata den su mayoria protestant, i sur Europa, cu tabata católico. Meimei di siglo 16, protestantnan a bira un grupo minoritario significante den e pais católico aki. Un seri di guera religioso a intensificá e division aki.a Un cantidad di tratado di pas, of ‘Decreto pa Calma Problema,’ manera a yama nan, no a logra pone religionnan existí na pas banda di otro. Di con Francia a scoge un curso tolerante en bes di imitá su bisiñanan europeo?
Política di Pas
Maske tabata reina un intolerancia, tog e idea a desaroyá cu diferencia religioso no tin nodi hiba na falta di pas. Por lo general, n’e tempu ei e asuntu di na ki religion bo ta pertenecé tabata inseparabel di na cua gobiernu bo ta leal. Tabata posibel pa bo ta frances i tog no pertenecé na Iglesia Católico? Evidentemente algun hende a pensa cu sí. Na 1562, Michel de l’Hospital, un estadista frances, a skirbi: “Asta esun cu ta excomunicá, no ta laga di ta un ciudadano.” Un grupo católico conocí como Les Politiques (E Políticonan) tabatin un punto di bista similar.
E tratadonan di pas fracasá cu nan a firma na Francia a conserbá algun dje ideanan nobo aki. Tambe nan a promové e nocion cu lubidá e pasado tabata un manera di edificá e futuro. Por ehempel, e Decreto di Boulogne, di 1573, a bisa: “Laga tur cos cu a sosodé . . . keda derá i lubidá como si fuera nan no a sosodé nunca.”
Francia tabatin hopi cos pa lubidá. Promé cu Henry IV a bira rey na 1589, e tratado di pas cu a dura mas tantu a permanecé ocho aña so. Francia tabata sufri di problemanan económico i social; e tabatin masha necesidad di stabilidad interno. Pa Henry IV, ni religion ni política no tabata cosnan straño. Vários biaha el a cambia di protestant pa católico, i bek pa protestant. Despues cu el a garantisá pas cu Spaña na 1597 i cu por fin el a resolvé un diferencia di opinion interno na 1598, e tabata den posicion di imponé un combenio di pas riba tantu protestant como católico. Na 1598, despues cu Francia tabatin mas cu 30 aña ta bringa gueranan religioso, Rey Henry IV a firma e Decreto di Nantes.
“Un Declaracion di Derechonan à la Française”
E Decreto di Nantes cu Henry a firma tabata consistí di cuater texto básico, incluyendo e texto principal cu a contené 92 of 95 artículo i e 56 artículonan secreto, of “particular,” cu a trata cu derecho i obligacion di protestant. Tratadonan di pas anterior a forma e structura básico dje acuerdo; nan a forma dos tercer parti dje artículonan. Sin embargo, distinto dje tratadonan anterior, e decreto aki a tuma hopi tempu pa keda cla. E tabata excepcionalmente largu dor cu el a trata problemanan en detaye. Esei a dun’é e aparencia di ta un compromiso cu hende laico mes a hinca den otro. Cua ta algun dje derechonan cu el a regla?
E decreto a otorgá protestantnan frances libertad total di concenshi. Tambe nan a haña e státus di un minoria respetá cu derecho i privilegio. Un dje artículonan secreto asta a garantisá nan proteccion contra Inkisicion ora di biaha pa estranheria. Ademas, protestantnan a haña e mésun státus civil cu católiconan i por a haña trabou den gobiernu. Pero di berdad e decreto tabata un garantia di tolerancia?
Con Tolerante e Decreto Tabata?
Mirando con tabata trata gruponan religioso minoritario den otro pais, e Decreto di Nantes tabata “un documento di un sabiduria político excepcional,” segun historiadó Elisabeth Labrousse. E deseo mas grandi di Henry tabata pa mira protestantnan regresá na e tou católico. Tanten, a haci compromiso i a laga diferente religion existí banda di otro; esei tabata e único manera cu “tur nos súbditonan por resa i adorá Dios,” Henry a bisa.
Si wak bon, e decreto a faborecé catolicismo cu el a proclamá e religion principal i cu mester a ser restorá den henter e reino. Protestantnan mester a paga e diesmo católico i respetá dianan di fiesta católico i restriccionnan católico relacioná cu casamentu. Libertad religioso pa protestant tabata limitá na cierto áreanan geográfico. E decreto a trata solamente cu e coexistencia di protestant i católico. No a haci mencion di otro gruponan religioso minoritario. Por ehempel, na 1610 a saca moslimnan for di Francia. Maske e decreto a desplegá un punto di bista limitá di tolerancia, di con nan ta conmemor’é awe?
Consecuencianan Importante
E registronan dje tempu ei ta haci masha poco referencia n’e decreto. Historiadónan ta yam’é un “suceso no-existente.” Sin embargo, awor ta consider’é como un obra maestro di diplomacia político. E decreto a yama protestantismo un religion, en bes di herehia. E echo cu a reconocé un religion cu no tabata catolicismo, a habri caminda pa mas religion existí. Segun un historiadó, esaki “tabatin e efecto di purificá pasionnan frances dje fanatismo cu a plaga tantu protestant como católico.” E decreto a reconocé cu religion no tabata e factor determinante pa ta leal na Estado of na identidad nacional. Ademas, actividad criminal, en bes di afiliacion religioso, a bira e criterio pa accion legal. E ideanan aki a reflehá cambionan mas grandi ainda.
Ora Rey Henry a firma e decreto, su interes principal tabata unidad civil. Pa sigurá esaki, e decreto a separá unidad civil for di unidad religioso. Un historiadó ta comentá: “El a cuminsá como un proceso pa sali for di bou dje control di Iglesia . . . , e reconocimentu cu nacion i religion no tabata sinónimo di otro mas.” Aunke Iglesia Católico a mantené un midí di poder, Estado a bira hopi mas poderoso. Den tempu di conflicto, ta e monarca mester tabata e árbitro. Solucionnan político of legal pa problemanan religioso a nificá cu política a haña dominio riba religion. Ta p’esei un historiadó ta yama e decreto “e triunfo di poder político riba e papel di Iglesia.” Un otro ta bisa cu el “a marca un momento decisivo den e aparicion dje Estado moderno.”
Su Relevancia Awe
Mas despues, otro gobiernunan a sigui e pouta dje Decreto di Nantes. Cu tempu, hopi pais a redefiní e relacion entre religion i política, poniendo e autoridad di Estado den un lus nobo. Na Francia, e caminda cu nan a scoge finalmente (na 1905) tabata un separacion total di Iglesia i Estado. Segun Jean Baubérot, un profesor renombrá di historia i sociologia, e areglo aki ta “e mihó proteccion pa minorianan” den un clima cada bes mas intolerante. Otro paisnan tin un religion di Estado te ainda. Pero tog nan a scoge pa garantisá libertad di religion i sigurá trato igual den tur nan constitucionnan.
Sin embargo, hopi hende awe ta kere cu por haci mas ainda pa protehá libertad di religion. Periodista Alain Duhamel ta lamentá: “Nan ta conmemorá e Decreto di Nantes un biaha pa siglo, i ta viol’é e resto dje tempu.” Por ehempel, algun comentarista bon informá, ta resaltá e intolerancia di excluí otronan dor di calificá tur grupo religioso minoritario den un manera arbitrario como “secta.” Sí, un les importante cu mester a siña 400 aña pasá tabata pa siña biba huntu den pas sin prehuicio. Pero e les aki ainda ta relevante awe.
Loke Tin den Wega
No por papia di libertad di religion si autoridadnan ta faborecé algun religion segun cu nan ta haña ta bon, anto otronan no. Na Francia tin departamentonan cu ta otorgá Testigonan di Jehova e státus di religion, pero otronan no ta hacié. Ta un paradox cu un Estado seglar ta tuma riba su mes pa definí loke ta un religion i loke no ta. E procedura aki ta cuminsá cu discriminacion i ta hiba na persecucion. Ademas, “lo e por establecé tambe un precedente cu por plama bai na vários pais i vários asociacion religioso,” segun Raimo Ilaskivi, miembro dje Parlamento Europeo. Ta p’esei Jean-Marc Florand, orador di ley, ta concluí: “Esaki ta un sla duru pa Francia i pa e ehercicio di libertad. Como católico, esei ta preocupá mi masha hopi.” Pero esnan cu kier, por siña un les di historia.
Na un conferencia recien dje Organisacion Educacional, Científico i Cultural di Nacionnan Uní, un orador a argumentá cu “un manera pa conmemorá e Decreto di Nantes ta pa pensa riba e státus di religion den nos tempu.” Sí, e mihó manera pa conmemorá e Decreto di Nantes ta di haci sigur cu berdadero libertad di religion ta garantisá pa tur hende!
[Nota]
a Mira ¡Despertad! di 22 di april 1997, página 3-9.
[Kuadro/Plachinan na página 20, 21]
LIBERTAD DI RELIGION NA FRANCIA AWE
Tin biaha, hende ta lubidá lesnan di pasado. Ora di papia na fabor dje Decreto di Nantes, Henry IV a declará: “No mag haci distincion mas entre católico i hugonote.” Jean-Marc Florand, alto orador di ley n’e Universidad di Paris-XII, ta splica den e korant frances Le Figaro cu na Francia, desde 1905, “ley ta pone tur religion, creencia i secta riba e mésun nivel.” Discriminacion i prehuicio mester pertenecé na pasado.
Irónicamente, ta parce cu na 1998, e aña cu ta marca e di cuatershen aña dje Decreto di Nantes, hende a lubidá e les cu por a saca for di dje, esta cu mester garantisá libertad di religion i trato igual pa tur ciudadano. Testigonan di Jehova, e di tres religion cristian mas grandi na Francia, a practicá nan religion ei pa casi shen aña. Tog, un raport di parlamento frances a nenga cu Testigonan di Jehova ta un religion legítimo. Como consecuencia, algun autoridad frances ta discriminá Testigonan di Jehova rutinariamente ora ta trata di nan libertadnan. Por ehempel, den disputanan pa tutela, hopi bes huesnan frances ta cuestioná si mester permití mayornan Testigo di Jehova keda cu e tutela di nan yunan. Ta lanta e cuestion aki solamente debí na e religion dje mayornan. Ademas, pa motibu di ta Testigo di Jehova, algun mayor di criansa tin cada bes mas chens di perde e muchanan cu ta bou di nan cuido.
Recientemente, autoridadnan frances a cuminsá menasá di imponé un belasting arbitrario riba e contribucion cu Testigonan di Jehova ta duna na nan congregacion. Segun e organisacion no-gubernamental Derechonan Humano Sin Frontera, esaki ta un “precedente peligroso” cu ta violá resolucionnan cu e Corte Europeo di Derechonan Humano a tuma. Sí, e Union Europeo ta garantisá libertad di religion. Ta hopi biaha e Corte Europeo a reconocé Testigonan di Jehova como un “religion conocí,” loke ta haci e accion di algun autoridad frances mas difícil ainda pa comprendé.
Testigonan di Jehova tin casi shen aña activo na Francia
Drechi ariba: Hopi famia na Francia ta Testigo di Jehova pa vários generacion
Robes ariba: Congregacion Roubaix, 1913
Robes abou: Testigonan na nort di Francia, 1922
[Plachi na página 19]
Henry IV, rey di Francia
[Rekonosementu]
© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris