Israel den e Tempu di David i Salomon
DIOS a primintí di duna e desendensia di Abram e tera ku ta kore “for di e riu di Egipto te na . . . Riu Eufrates.” (Gén. 15:18; Eks. 23:31; Deu. 1:7, 8; 11:24) Despues ku Josué a drenta Kánaan, a dura mas o ménos 400 aña promé ku e Tera Primintí a alkansá e fronteranan ei.
Rei David a konkistá e reino arameo di Soba, ku a yega te na Eufrates den nort di Siria.a Den direkshon zùit, e éksito di David kontra e filisteonan a permitié amplia su teritorio te na frontera ku Egipto.—2 Sam. 8:3; 1 Kró. 18:1-3; 20:4-8; 2 Kró. 9:26.
Pues, Salomon a goberná “for di Riu Eufrates te na e tera di e filisteonan i te na e frontera di Egipto,” prefigurando asina e reino pasífiko di e Mesias. (1 Rei. 4:21-25; 8:65; 1 Kró. 13:5; Sal. 72:8; Zak. 9:10) No opstante, e área ku Israel a okupá tabata konosí normalmente komo e region ku a ekstendé “for di Dan te na Beerseba.”—2 Sam. 3:10; 2 Kró. 30:5.
Dor di akumulá kabai i garoshi di guera, Rei Salomon a desobedesé Dios. (Deu. 17:16; 2 Kró. 9:25) E por a mobilisá esakinan riba un ret di kaminda. Algun di nan tabata kaminda grandi òf prinsipal. (Jos. 2:22; 1 Rei. 11:29; Isa. 7:3; Mat. 8:28) Nos tin detaye di solamente algun di esakinan i kon nan a kore, manera “e kaminda grandi ku ta bai di Bèt-èl pa Sikem, i pazùit di Lebona.”—Hues. 5:6; 21:19.
E buki E Vianan i Kamindanan Grandi di Israel di Antigwedat ta remarká: “E difikultat mas bisto ku bo ta topa ora bo ta investigá Israel su ret di kaminda ta e echo ku no a keda niun marka físiko klaramente identifikabel di e kamindanan di e pais for di e periodo di Tèstamènt Bieu, pasobra [e tempu ei] nan no tabata asfaltá kaminda.” Pero, un estudio di e tereno i e restunan di statnan ku nan a koba saka ta indiká kon hopi di e kamindanan ei a kore.
Hopi bes ta e kamindanan a determiná kon trupanan tabata move di un lugá pa otro. (1 Sam. 13:17, 18; 2 Rei. 3:5-8) Pa ataká Israel, e filisteonan a marcha for di Ekron i Gat pa e área “entre Soko i Azeka.” E ehérsito di Saul a topa nan ei “den e vaye di Ela.” Despues ku David a mata Goliat, e filisteonan a hui bai Gat i Ekron bèk, i David a subi bai Yerusalèm.—1 Sam. 17:1-54.
Lakis (D10), Azeka (D9) i Bèt-semes (D9) tabata situá riba e rutanan natural ku a pasa dor di Shefela i den direkshon di e serunan di Huda. Pues e echo ku e statnan aki tabata na sitionan stratégiko a yuda stroba enemigunan ku tabata biaha riba Via Maris di drenta den e kurason di Israel.—1 Sam. 6:9, 12; 2 Rei. 18:13-17.
[Nota]
a E teritorio di e tribu di Ruben a yega te den e Desierto di Siria; su frontera parti ost tabata Eufrates.—1 Kró. 5:9, 10.
[Kuadro na página 16]
BUKINAN DI BEIBEL SKIRBÍ DURANTE E PERIODO AKI:
1 i 2 Samuel
Salmonan (parti di dje)
Proverbionan (parti di dje)
Kantika di Salomon
Eklesiastés
[Mapanan na página 17]
(Pa e teksto den su formato kompleto, wak e publikashon)
Teritorio i Kamindanan Durante e Monarkia Uní
Fronteranan (den tempu di Sálomon)
Tifsa
Hamat
Tadmor
Berotai (Kun?)
Sidon
Damasko
Tiro
Dan
Yerusalèm
Gaza
Aroer
Beerseba
Tamar
Ezion-geber
Elat (Elot)
[Riu i roi]
Eufrates
V. di Egipto
David i Sálomon (kamindanan)
B10 Gaza
C8 Jope
C9 Asdod
C10 Askalon
C11 Siklag
C12 DESIERTO DI PARAN
D5 Dor
D6 Hefer
D8 Afek
D8 Rama
D9 Saalbim
D9 Gezer
D9 Makaz
D9 Ekron
D9 Bèt-semes
D9 Gat
D9 Azeka
D10 Soko
D10 Adulam
D10 Keila
D10 Lakis
D11 Jatir
D12 Beerseba
E2 Tiro
E4 Kabul
E5 Jokneam (Jokmeam?)
E5 Meguido
E6 Taanak
E6 Arubot
E7 Piraton
E8 Lebona
E8 Sereda
E8 Bèt-èl
E9 Bèt-horon Abou
E9 Bèt-horon Ariba
E9 Geba
E9 Gabaon
E9 Gabaa
E9 Kiriat-jearim
E9 Nob
E9 Baal-perazim
E9 Yerusalèm
E9 Bètlehèm
E10 Tekoa
E10 Hebròn
E11 Zif
E11 Hores?
E11 Karmelo
E11 Maon
E11 Estemoa
F5 Endor
F5 Sunem
F5 Jezreel
F6 Bèt-sean
F7 Tirsa
F7 Sikem
F8 Saretan
F8 Silo
F8 Ofra?
F9 Jeriko
F11 En-gadi
G2 Abel-bèt-maaka
G2 Dan
G3 Hazor
G3 MAAKA
G5 Lo-debar (Debir)
G5 Rogelim
G6 Abel-mehola
G7 Sukot
G7 Mahanaim
H1 SIRIA
H4 GESUR
H6 Ramot-galaad
H8 Raba
H9 Medeba
H11 Aroer
H12 MOAB
I4 Helam?
I9 AMON
[Kamindanan Prinsipal]
C10 Via Maris
H6 Kaminda Grandi di Rei
[Seru]
F5 Seru Gilboa
[Laman]
C8 Laman Mediteráneo (Laman Grandi)
F10 Laman Salu (Laman Morto)
G4 Laman di Galilea
[Fuente di awa òf pos]
E9 En-rogel
[Plachi na página 16]
Banda drechi: Vaye di Ela, ku bista riba parti ost di e serunan di Huda
Abou: Ret di kaminda ku a permití hende biaha den e Tera Primintí