KAPÍTULO 6
“Esteban Tabatin Dios Su Aprobashon, i Dios A Dun’é Hopi Poder”
Loke nos ta siña for di Esteban ora el a duna testimonio ku kurashi dilanti di Korte Supremo Hudiu
Basá riba Echonan 6:8–8:3
1-3. (a) Den ki situashon difísil Esteban tabata, i kon el a reakshoná? (b) Ki pregunta nos lo kontestá?
ESTEBAN tabata pará den e sala grandi di Korte Supremo Hudiu, ku muy probablemente tabata keda serka di e tèmpel na Herúsalèm. E 71 miembronan di e korte tabata sintá di tal manera ku nan a forma un mitar sírkulo. E huesnan ei tabatin hopi influensia, anto mayoria di nan no tabata gusta e disipel akí di Hesus niun tiki. De echo, e persona ku a reuní e huesnan tabata Sumo Saserdote Kaifas. Kaifas tabata presidente di Korte Supremo Hudiu ora ku e korte ei a kondená Hesukristu na morto algun luna promé. E kosnan ei lo a duna Esteban miedu?
2 Pa straño ku por parse, Esteban su kara no a reflehá niun tiki miedu. E huesnan a keda wak e, i nan a mira ku su kara tabata “manera kara di un angel.” (Echo. 6:15) Esteban su kara a reflehá kurashi, pas i trankilidat, e kualidatnan ku angel, komo mensahero di Yehova Dios, sa tin. E trankilidat ei di Esteban tabata algu asina apart ku asta e huesnan ku tabata odi’é masha tantu mes a nota esei. Pero, kon bini Esteban por tabata asina trankil?
3 Komo kristian, nos por siña hopi si nos analisá e kontesta di e pregunta ei. Pero, nos tin ku haña sa tambe ta kon bini Esteban a hañ’é den un situashon asina difísil. Kon el a yega di defendé su fe den pasado? I kon nos por imitá Esteban?
“Nan A Instigá e Pueblo” (Echonan 6:8-15)
4, 5. (a) Dikon Esteban tabata di gran yudansa pa e kongregashon? (b) Den ki sentido Esteban tabatin “Dios su aprobashon” i “hopi poder”?
4 Den e kapítulo anterior di e buki akí, nos a mira ku Esteban tabata di gran yudansa pa e kongregashon kristian ku a kaba di ser formá. E tabata un di e shete hòmbernan humilde ku tabata dispuesto pa yuda e apòstelnan. Su humildat ta impreshoná nos mas ainda ora nos tuma na kuenta e abilidatnan ku Yehova a dun’é. Echonan 6:8 ta bisa ku, meskos ku e apòstelnan, Esteban tabata “hasi kos masha impreshonante i milager asombroso.” E versíkulo ta bisa tambe ku e tabatin “Dios su aprobashon, i Dios a dun’é hopi poder.” Kiko nos ta komprondé for di e palabranan ei?
5 E palabra griego tradusí aki komo “Dios su aprobashon,” por ser tradusí tambe komo “yen di grasia.” Ta parse ku Esteban tabata un persona amabel i suave, i esei a atraé su oyentenan. Hopi di nan tabata konvensí ku Esteban tabata papia di kurason i ku e bèrdatnan ku e tabata kompartí ku nan tabata bon pa nan. E tabatin hopi poder pasobra humildemente e tabata laga Yehova su spiritu santu gui’é. Na lugá di bira orguyoso debí na e donnan i e abilidatnan ku e tabatin, e tabata dirigí tur onor i gloria na Yehova, i el a demostrá ku e tabata interesá den bienestar di e hendenan ku tabata skuch’é. No ta nada straño anto ku su opositornan a mir’é komo un menasa pa nan religion!
6-8. (a) Kiko ta e dos kosnan ku Esteban su opositornan a akus’é di dje, i dikon? (b) Dikon Esteban su ehèmpel por yuda nos?
6 Vários hende a kuminsá diskutí ku Esteban, pero “nan no por a bini ku niun argumento kontra loke e tabata bisa, pasobra e tabata papia ku sabiduria, i spiritu santu tabata dirigí loke e tabata bisa.”a Debí ku nan no tabata logra nada, “den sekreto, nan a konvensé” algun hòmber pa bini ku akusashon falsu kontra Esteban, un siguidó di Kristu inosente. Ademas, nan a “instigá e pueblo, e ansianonan i e eskribanan,” di manera ku nan a lastra Esteban hiba dilanti di Korte Supremo Hudiu. (Echo. 6:9-12) Su opositornan a akus’é di dos kos: blasfemia kontra Dios i kontra Moises.
7 Dikon nan a bisa ku Esteban a blasfemá Dios? Pasobra, segun e akusadónan falsu, Esteban tabata blo papia malu “di e tèmpel di Dios,” esta, e tèmpel na Herúsalèm. (Echo. 6:13) Anto dikon nan a bisa ku el a blasfemá Moises? Pasobra, segun nan el a papia kontra Lei di Moises, kambiando e kustumbernan ku Moises a duna e pueblo. E akusashonnan ei tabata serio. Dikon? Pasobra, pa e hudiunan dje tempu ei, e tèmpel, Lei di Moises i tur e kantidat di tradishonnan ku nan a agregá na e lei tabata mas importante ku kualke otro kos. Pues, nan a pinta Esteban komo un hende sumamente peligroso ku meresé morto!
8 Lamentablemente, hende religioso hopi biaha a usa e tipo di táktikanan ei pa kousa problema pa Dios su sirbidónan. Te den nos tempu, tin biaha hende religioso ta instigá gobièrnu pa persiguí Testigunan di Yehova. Kon nos tin ku reakshoná ora hende lanta akusashon falsu kontra nos òf trose nos palabranan? Ban wak loke nos por siña for di Esteban.
Ku Kurashi Esteban A Duna Testimonio Tokante “e Dios Glorioso” (Echonan 7:1-53)
9, 10. Ki krítika algun hende tabatin tokante Esteban su diskurso, pero kiko nos tin ku kòrda?
9 Manera nos a lesa na paragraf 2 di e kapítulo akí, Esteban su kara tabata trankil, manera kara di un angel, segun ku e tabata tende e akusashonnan kontra dje. Anto Kaifas a bira puntr’é: “E kosnan ei ta bèrdat?” (Echo. 7:1) Esteban su chèns di papia a yega, i el a probechá di esei!
10 Algun hende a kritiká Esteban su diskurso. Nan a bisa ku aunke e diskurso tabata largu, e no a duna prueba ku e tabata inosente. Pero en realidat, Esteban a pone un bon ehèmpel pa nos kon “pa defendé” e bon notisia. (1 Ped. 3:15) Kòrda ku nan a akusá Esteban di a blasfemá Dios pasobra el a papia malu di e tèmpel i di a blasfemá Moises pasobra el a papia kontra Lei. Komo kontesta, Esteban a disidí di resumí tres etapa di Israel su historia, i el a enfatisá algun punto spesífiko. Ban analisá e etapanan ei un pa un.
11, 12. (a) Dikon Esteban a papia tokante Ábraham? (b) Dikon Esteban a menshoná Yósef den su diskurso?
11 Tempu di e antepasadonan di e israelitanan. (Echo. 7:1-16) Esteban a kuminsá su diskurso papiando tokante Ábraham, un persona ku e hudiunan tabata respetá mashá debí na su fe. Esteban a kuminsá papia tokante e tópiko importante ei pasobra e tabata sa ku nan tur lo ta di akuerdo kuné, i el a enfatisá ku Yehova, “e Dios glorioso,” a aparesé promé na Ábraham na Mesopotamia. (Echo. 7:2) De echo, Ábraham a biba komo estranhero den e pais ku Yehova a primintié. Ábraham no tabatin tèmpel ni Lei di Moises. Pues, niun hende no por a para riba ku e kosnan ei tabata nesesario pa sirbi Dios.
12 Esteban su oyentenan tabatin masha rèspèt tambe pa Yósef, un desendiente di Ábraham. Pero Esteban a kòrda nan ku Yósef su mes rumannan, e antepasadonan di e tribunan di Israel, a persiguí e hòmber hustu ei i bend’é komo katibu. Apesar di esei, Dios a usa Yósef pa salba Israel for di un periodo di hamber. Klaru ku Esteban a mira e similaridatnan entre loke a pasa ku Yósef i loke a pasa ku Hesukristu. Pero e no a bisa nada tokante esei, pasobra e tabata ke pa su oyentenan sigui skuch’é.
13. Kon e echo ku Esteban a papia tokante Moises a duna kontesta pa e akusashonnan kontra dje, i ki tema importante Esteban a desaroyá?
13 Tempu di Moises. (Echo. 7:17-43) Esteban a papia largu tokante Moises. Esei tabata un bon desishon pasobra gran parti di e miembronan di Korte Supremo Hudiu tabata saduseo. E úniko bukinan di Beibel ku e saduseonan tabata aseptá ta e bukinan ku Moises a skirbi. Esteban su palabranan a duna un kontesta pa e akusashon ku el a blasfemá Moises, pasobra el a demostrá ku e tabatin masha rèspèt pa tantu Moises komo pa Lei. (Echo. 7:38) El a resaltá ku ora Moises tabatin 40 aña, el a purba di salba su rumannan pero nan a rechas’é. Mas ku 40 aña despues, nan a bolbe rebeldiá kontra Moises na vários okashon.b Asina ei, Esteban poko poko a desaroyá un tema importante: Bes tras bes, Dios su pueblo a rechasá e hendenan ku Yehova a nombra pa guia nan.
14. Ki punto Esteban a kòrda su oyentenan di dje ora el a usa e ehèmpel di Moises?
14 Esteban a kòrda su oyentenan ku Moises mes a profetisá ku Dios lo manda un profeta meskos kuné ku lo sali for di e pueblo di Israel. Ken lo tabata e profeta ei, i kon e pueblo lo a risibié? Esteban a kontestá e preguntanan ei te na final di su diskurso. Pero mientrastantu, el a kòrda nan di un otro punto importante: Moises a siña ku kualke suela por bira santu, manera a sosodé ora Yehova a papia ku Moises for di e mata di sumpiña ku tabata na kandela. En bista di esei, akaso hende tin ku adorá Yehova solamente na un edifisio spesífiko, manera e tèmpel na Herúsalèm? Ban wak.
15, 16. (a) Dikon Esteban a papia tokante e tabernakel? (b) Kiko Esteban a bisa tokante e tèmpel ku Sálomon a traha?
15 Tempu di e tabernakel i e tèmpel. (Echo. 7:44-50) Esteban a kòrda e korte ku promé ku tabatin un tèmpel na Herúsalèm, Dios a manda Moises traha un tabernakel. Esei tabata un struktura manera un tènt ku nan por a karga i ku a sirbi komo lugá di adorashon. Komo ku Moises a adorá Yehova na e tabernakel, niun hende presente lo no a tribi di bisa ku e tabernakel tabata inferior na e tèmpel.
16 Mas despues, ora ku Sálomon a traha e tèmpel na Herúsalèm, el a bisa algu masha importante den su orashon. Esteban a menshoná loke Sálomon a bisa: “Dios Haltísimo no ta biba den kas ku hende a traha.” (Echo. 7:48; 2 Kró. 6:18) Ta bèrdat ku Yehova a usa un tèmpel pa kumpli ku su propósito, pero e por a hasi esei sin un tèmpel tambe. Pues, su sirbidónan no mester pensa ku e úniko manera ku nan por ador’é ta den un lugá ku hende a traha, manera e tèmpel. Pa hasi sigur ku nan a komprondé e punto ei, Esteban a konkluí su argumento sitando Isaías: “Shelu ta mi trono, i tera ta e banki pa mi pia. Ki tipo di kas boso lo traha pa mi? Òf unda e lugá pa mi sosegá ta? No ta mi man a traha tur e kosnan akí?”—Echo. 7:49, 50; Isa. 66:1, 2.
17. (a) Kon Esteban su diskurso a saka nan kla ku e manera di pensa di su akusadónan tabata robes? (b) Kon Esteban su diskurso a proba ku e no a hasi nada malu?
17 For di tur loke Esteban a bisa te asina leu, nos ta mira ku el a saka na kla ku e manera di pensa di su akusadónan tabata robes. El a mustra ku Yehova no ta rígido ni ta mará na kustumber ni tradishon, pero ku e ta un Dios fleksibel i ku e por kumpli ku su propósito na diferente manera. Esteban su oyentenan tabata stima e tèmpel i tur e kustumbernan i e tradishonnan ku hende a agregá na Lei di Moises. Pero, nan a pèrdè for di bista pakiko Yehova a duna e leinan i pakiko el a laga traha e tèmpel. Indirektamente, Esteban a hasi e pregunta importante akí: Obedensia na Yehova no ta e mihó manera pa onra tantu Lei komo e tèmpel? Bon mira, Esteban su palabranan a proba ku e no a hasi nada malu, pasobra el a obedesé Yehova di e mihó manera ku e tabata por.
18. Menshoná algun manera ku nos por imitá Esteban.
18 Kiko nos por siña for di Esteban su diskurso? Esteban tabata konosé e Skritura hopi bon. Nos tambe mester ta bon studiante di Beibel pa asina nos por “manehá e palabra di e bèrdat korektamente.” (2 Tim. 2:15) Algu mas ku nos ta siña for di Esteban ta e manera amabel i ku takto ku el a papia ku hende. Su oyentenan tabata masha agresivo, pero el a logra papia pa basta ratu riba algun punto ku tantu e komo nan tabatin en komun i ku tabata importante pa e 71 hòmbernan ei. Ademas, el a trata nan ku e debido rèspèt, yamando e ansianonan ei, “tatanan.” (Echo. 7:2) Nos tambe tin ku papia di e bèrdatnan ku tin den Beibel “na un manera suave i ku rèspèt profundo.”—1 Ped. 3:15.
19. Kon Esteban a duna Korte Supremo Hudiu Yehova su mensahe di huisio ku kurashi?
19 Pero, nunka nos lo no ke laga miedu di ofendé hende pone nos keda sin papia tokante e bèrdatnan di Beibel. Tampoko, nos lo no kambia Yehova su mensahenan di huisio djis pa komplasé hende. Esteban a pone un bon ehèmpel pa nos den esei tambe. Sin duda, el a mira ku tur e pruebanan ku el a trese dilanti di Korte Supremo Hudiu no tabatin niun efekto riba e kurasonnan duru di e huesnan arogante ei. P’esei, bou di guia di spiritu santu, el a konkluí su diskurso bisando nan ku nan tabata meskos ku nan antepasadonan ku a rechasá Yósef, Moises i tur e profetanan. (Echo. 7:51-53) E huesnan akí a asta laga mata Mesías, kende su binida tantu Moises komo tur e profetanan a anunsiá. Bon mira, nan a faya gravemente ku Lei!
“Señor Hesus, Mi Ta Entregá Mi Bida na Bo” (Echonan 7:54–8:3)
“Ora nan a tende e kosnan ei, nan a bira furioso. Yen di rabia, nan a kuminsá morde riba djente.”—Echo. 7:54
20, 21. Kon Korte Supremo Hudiu a reakshoná riba loke Esteban a bisa, i kon Yehova a fortalesé Esteban?
20 Esteban a papia e bèrdat, anto e huesnan ei no por a nenga esei. Nan no por a kontené nan mes mas, i nan a bira furioso i kuminsá morde riba djente. Esteban por a mira ku nan lo a trat’é meskos ku nan a trata Señor Hesus, esta, sin niun kompashon.
21 Esteban tabatin mester di kurashi pa soportá loke tabata bai pasa kuné. Sin duda, e vishon ku Yehova a dun’é bondadosamente na e momento ei a yud’é. Den e vishon, el a mira e gloria di Dios i Hesus pará na man drechi di Yehova! Ora Esteban tabata deskribí e vishon, e huesnan a tapa nan orea ku nan man. Dikon? Pasobra mas promé, Hesus a bisa e mesun korte ei ku e tabata Mesías i ku denter di poko lo e ta na man drechi di su Tata. (Mar. 14:62) Pues, Esteban su vishon a duna prueba ku Hesus a papia bèrdat. Korte Supremo Hudiu a traishoná i mata Mesías! Nan tur pareu a basha bai riba Esteban pa laga piedr’é.c
22, 23. Den ki sentido Esteban su morto tabata meskos ku morto di Hesus, i dikon nos por tin mesun konfiansa den e promesa di resurekshon ku Esteban tabatin?
22 Esteban su morto tabatin hopi similaridat ku morto di Hesus. El a muri na pas, konfiando kompletamente den Yehova, i el a pordoná e hendenan ku a asesin’é. El a bisa: “Señor Hesus, mi ta entregá mi bida na bo.” Podisé el a bisa esei pasobra ainda e tabata mira e vishon di Hesus pará na man drechi di Yehova. Sin duda, Esteban tabata sa e palabranan animante di Hesus: “Ami ta e resurekshon i e bida.” (Huan 11:25) Por último, Esteban a hasi orashon na Yehova, i el a grita duru: “Yehova, no kastigá nan pa e piká akí!” Despues ku el a bisa esei, el a muri.—Echo. 7:59, 60.
23 Asina ei, Esteban a bira e promé disipel di Kristu ku a muri komo mártir. (Wak e kuadro “Den Ki Sentido E Tabata un ‘Mártir’?”) Lamentablemente, e no tabata e último mártir. Te den nos tempu, algun sirbidó fiel di Yehova a muri na man di fanátiko religioso òf polítiko i na man di otro opositor kruel. Pero, meskos ku Esteban, nos por tin konfiansa den e promesa di resurekshon. Hesus ya ta Rei, i su Tata a dun’é masha poder. Pues, nada no por strob’é di resusitá su fiel siguidónan.—Huan 5:28, 29.
24. Kon Saulo a kontribuí na e morto di Esteban, i ki efekto di largu plaso morto di Esteban tabatin?
24 Entre e hendenan ku tabata wak tur loke tabata pasando ku Esteban, tabatin un yònkuman ku yama Saulo. El a aprobá e asesinato di Esteban, i el a asta kuida paña di e hendenan ku tabata piedra Esteban. Poko despues di e morto di Esteban, Saulo a kuminsá persiguí Hesus su disipelnan sin miserikòrdia. Pero, e morto di Esteban tabatin un efekto positivo di largu plaso! Esteban su ehèmpel a animá otro kristian pa keda fiel meskos kuné. Ademas, Saulo, kende un par di aña despues a haña e nòmber Pablo, a lamentá mashá ku e tabata kómplise den e morto di Esteban. (Echo. 22:20) Aunke el a yuda mata Esteban, despues el a atmití: “Mi tabata un blasfemadó, un persiguidó i un hòmber arogante i ònbeskòp.” (1 Tim. 1:13) Ta bisto ku nunka Pablo no a lubidá Esteban ni e diskurso fuerte ku el a duna dilanti di Korte Supremo Hudiu. Den vários di Pablo su diskursonan i su kartanan, el a amplia riba algun punto ku Esteban a menshoná den su diskurso. (Echo. 7:48; 17:24; Heb. 9:24) Ku tempu, Pablo a siña mustra mesun fe i kurashi ku Esteban, kende ‘tabatin Dios su aprobashon i poder.’ Awor e pregunta ta: ‘Nos tambe lo hasi meskos?’
a Algun di e opositornan ei tabata forma parti di e grupo “Snoa di Katibu Librá.” Kisas nan tabata hudiu ku un tempu e romanonan a kohe prezu i ku despues a haña nan libertat; òf, kisas nan tabata katibu ku a haña nan libertat i ku despues a kombertí i bira hudiu. Algun di nan, meskos ku Saulo di Tarso, tabata di Silisia. For di e relato, nos no por saka afó si Saulo tabata entre e hendenan di Silisia ku no por a bini ku niun argumento kontra loke Esteban tabata bisa.
b E diskurso di Esteban tin detaye ku nos no ta haña niun otro kaminda den Beibel. Por ehèmpel, e ta duna informashon tokante Moises su edukashon, ku kuantu aña Moises a hui for di Egipto i kuantu tempu el a biba na Mádian.
c Bou di e sistema hudisial di Roma, Korte Supremo Hudiu probablemente no tabatin outoridat pa duna sentensia di morto. (Huan 18:31) En todo kaso, ta parse ku ta un multitut di hende furioso a asesiná Esteban, i no ku el a haña sentensia di morto.