Nos Futuro Ta Predestiná?
CRISTIAN, moslim, hudiu, hindú of creyente di un otro religion—hende di tur fe ta experenciá tragedia i dor di esei tristesa.
Por ehempel, dia 6 di december, 1997, un tragedia teribel a sosodé den e stad siberio di Irkutsk. Un inmenso avion di carga, AN-124, apénas a caba di lanta ora dos di su motornan a faya. E avion, yen di combustibel, a cai riba un compleho residencial. Vlamnan di candela a consumí un cantidad di apartamento, causando morto i herida na hopi habitante indefenso, incluyendo mucha inocente.
Den e área di Siberia caminda e accidente ei a tuma lugá, probablemente tin hende cu diferente punto di bista religioso. Algun kisas ta kere den cristianismo. Apesar di esei, tog nan por ta kere cu e tragedia tabata un resultado di destino. Nan i otronan por pensa: ‘Esei tabata e boluntad di Dios, i si esnan cu a ser matá no a muri den e forma aki, nan lo a muri den un otro manera—tabata nan destino.’
E forma di pensa ei, sea e ta ser expresá of no, ta reflehá un concepto cu ta comun den hopi religion rond mundu—destino. Hopi hende ta kere cu nos futuro, for di dia nos nace te dia nos muri, di un of otro manera ta predestiná.
Ta difícil pa duna un definicion general di destino, pasobra e creencia tin diferente forma. Básicamente, destino ta transmití e idea cu tur loke sosodé, tur accion, tur suceso—sea bon of malu—ta inevitabel; e ta destiná pa sosodé pasobra un forsa mas haltu, fuera di control humano, a determin’é delantá. Bo por haña un concepto asina den astrologia, den karma di hinduismo i budismo, i tambe den e doctrina di predestinacion di cristiandad. Aya den Babilonia di antigwedad, hende tabata kere cu e diosnan a controlá destino i futuro mediante un documento skirbí. Supuestamente, cualkier dios cu tabata controlá e “tablanan di destino” aki por a dicidí destino di hende, di reinonan i asta dje diosnan mes.
Hopi creyente ta kere cu promé cu hende nace, pa medio di decreto divino Dios ta determiná tur loke lo sosodé cu nan, incluso e largura di nan bida, cu nan lo ta homber of muher, ricu of pober, miserabel of felis. Segun nan, tur esaki ta den Dios su mente of skirbí den un buki promé cu e sosodé. P’esei ora sosodé un calamidad, ta algu masha normal pa un creyente bisa, “mektoub,”—e ta skirbí! Nan ta razoná cu ya cu Dios sa tur cos delantá, e tin cu determiná tambe ken lo obedec’é i ken lo desobedec’é. Dje manera ei hopi apoyadó di destino ta kere cu asta promé cu un persona nace, Dios a determiná caba si e ta destiná pa felicidad eterno den Paradijs of si lo e ricibí condena eterno.
Kisas bo ta haña cu esaki ta zona casi mescos cu e doctrina di predestinacion cu algun iglesia di cristiandad ta siña. Johannes Calvijn, e reformista frances di siglo 16, tabata e principal apoyadó protestant di predestinacion. El a definí predestinacion como “e decreto eterno di Dios, mediante cua Dios a determiná loke e kier a haci cu cada hende. No ta tur hende a ser creá den e mésun condicion, pero bida eterno ta predestiná pa algun i maldicion eterno pa otronan.” Tambe Calvijn a afirmá: “Dios no solamente a premirá e caida dje promé homber, i den dje ruina di su futuro generacionnan; sino di su bon gustu el a aregl’é tambe.”
Tog, no ta tur miembro dje religionnan cu ta siña predestinacion of fatalismo ta kere den dje personalmente. Algun corectamente ta mustra cu e scrituranan religioso ta mencioná hende su boluntad liber. De facto, tabatin hopi controversia riba accionnan humano, si nan ta e consecuencia di un boluntad liber di hende of cu nan ta predeterminá dor di Dios. Algun hende, por ehempel, a argumentá cu hende mester ta liber pa scoge i actua, ya cu Dios, kende ta hustu, ta tene hende responsabel pa nan accionnan. Otronan a bisa cu Dios ta crea e accionnan di hende pero cu hende di un manera of otro ta “adkerí” nan i ta bira responsabel pa nan. Sin embargo, por lo general, hopi hende ta kere cu Dios a decretá tur suceso, grandi i chikitu, den nos bida diario.
Kico abo ta kere? Dios a determiná caba con bo futuro lo ta? Di berdad hende tin boluntad liber, e abilidad pa tuma decisionnan real tocante nan futuro? Te na ki grado nos destino ta dependé di nos mes accionnan? E siguiente artículo lo trata na duna contesta riba e preguntanan aki.
[Rekonosementu pa Potrèt na página 3]
SEL/Sipa Press