E Punto di Bista Cristian di Custumbernan di Entiero
E MORTO repentino i inesperá di un ser kerí ta algu masha tristu. Bo ta haña un shok i despues bo ta sinti un dolor emocional intenso. E experencia di mira un ser kerí bai sosegá despues di a sufri pa un tempu largu di un malesa, ta un tiki diferente. Pero e dolor i e sintimentu di un gran pérdida ta idéntico.
Sea cual sea e circunstancianan den cua un ser kerí a muri, e miembronan di famia cu a keda atras tin mester di apoyo i consuelo. Kisas un cristian cu a perde un ser kerí den morto tin cu enfrentá persecucion di parti di hendenan cu ta insistí cu e mester sigui custumbernan antibíblico relacioná cu entiero. Esaki ta algu comun den hopi pais na Africa i tambe na algun otro parti di mundu.
Kico lo yuda un cristian cu a perde un ser kerí den morto evitá custumbernan antibíblico relacioná cu entiero? Con compañeronan creyente por apoy’é durante e tempu difícil ei? Contesta pa e preguntanan aki ta di interes pa tur cu kier agradá Jehova, ya cu “e forma di adoracion cu ta limpi i incontaminá, desde e punto di bista di nos Dios i Tata ta esaki: cuida huérfanonan i biudanan den nan tribulacion, i mantené bo mes sin mancha di mundu.”—Santiago 1:27.
Mará na un Creencia
Un factor cu hopi custumber di entiero tin en comun ta e creencia cu e mortonan ta biba den un region invisibel huntu cu otro antepasadonan. Pa calma e mortonan, hopi hende cu ta di luto, ta sinti nan obligá pa efectuá cierto ritonan. Of nan tin miedu cu nan bisiñanan lo keda malcontentu cu nan, ya cu e bisiñanan ta kere cu e comunidad lo sufri daño si nan no efectuá e ritonan.
Un cristian berdadero no mester sucumbí na temor di hende i dor di esei participá den custumbernan cu ta desagradá Jehova. (Proverbionan 29:25; Mateo 10:28) Bijbel ta mustra cu e mortonan ta inconciente, ya cu e ta bisa: “E bibunan ta conciente cu nan lo muri; pero en cuanto e mortonan, nan no ta conciente di nada en absoluto . . . No tin trabou ni formacion di proyecto ni conocimentu ni sabiduria den Sheol, e lugá unda bo ta bayendo.” (Eclesiástes 9:5, 10) P’esei, Jehova Dios a spierta su pueblo di antigwedad pa nan no trata di calma e mortonan of comunicá cu nan. (Deuteronomio 14:1; 18:10-12; Isaías 8:19, 20) E berdadnan bíblico aki ta na conflicto cu custumbernan popular relacioná cu entiero.
Kico di “Limpiesa Sexual”?
Den algun pais di Africa Central, ta verwagt di esun cu a perde su casá, p’e tene relacion sexual cu un miembro yegá di famia dje defuntu. Ta existí e creencia cu si e no hacié, e defuntu lo haci daño na e famia cu a keda atras. Nan ta yama e rito aki “limpiesa sexual.” Pero segun Bijbel tur relacion sexual pafó di matrimonio ta “fornicacion.” Siendo cu cristiannan mester “hui di fornicacion,” nan ta resistí e custumber antibíblico aki cu curashi.—1 Corintionan 6:18.
Tuma por ehempel, e biuda cu yama Mercy.a Ora su casá a muri na 1989, su famianan tabata kier p’e haci limpiesa sexual cu un miembro masculino di famia. El a nenga, splicando cu e rito aki ta contra e ley di Dios. Frustrá, e miembronan di famia a bai lagu’é, despues cu nan a insult’é. Despues di un luna, nan a pluma su cas completo, i asta a kita e plachinan di heru di su dak. “Laga bo religion cuidá bo awor,” nan a bisa.
E congregacion a duna Mercy consuelo i asta nan a construí un cas nobo p’e. Bisiñanan a keda asina impresioná cu algun di nan a dicidí di participá den e proyecto. E esposa católico dje hefe di tribu tabata e promé cu a trece yerba pa tapa e dak. Mercy su conducta fiel a animá su yunan. For di e tempu ei, cuater di nan a dedicá nan mes na Jehova Dios, i recientemente unu a asistí n’e Scol di Entrenamentu Ministerial.
Debí n’e custumber di limpiesa sexual, algun cristian a permití otronan obligá nan casa cu un persona incrédulo. Por ehempel, un biudo den su 70 i picu a core casa cu un mucha muher hóben cu tabata famia di su esposa defuntu. Dor di haci esaki e por a pretendé di a efectuá e limpiesa sexual. Sin embargo un proceder asina ta na conflicto cu e conseho bíblico cu cristiannan mester casa “solamente den Señor.”—1 Corintionan 7:39.
Ceremonianan di Belorio Tené Henter Anochi
Den hopi pais, e personanan cu ta di luto ta reuní na cas dje defuntu i ta keda lantá henter anochi. Hopi biaha e belorionan aki di anochi ta encerá comementu i bebementu na abundancia i música duru. E creencia ta cu esaki ta calma e morto i ta protehá e famia cu a keda atras for di bruheria. Nan ta tira discursonan cu ta papia bon so dje defuntu, pa asina gana su fabor. Despues dje discurso, kisas esnan di luto ta canta un cantica religioso promé cu un otro persona lanta para pa papia. Nan por sigui asina te cu di dia habri.b
Un cristian berdadero no ta tuma parti den e ceremonianan ei di belorio tené henter anochi, pasobra Bijbel ta mustra cu hende morto no por yuda hende bibu ni por haci nan daño. (Génesis 3:19; Salmo 146:3, 4; Juan 11:11-14) E Scritura ta condená e práctica di spiritismo. (Revelacion 9:21; 22:15) Tog, lo por ta difícil pa un biuda cristian prevení otro hende di introducí prácticanan di spiritismo. Nan por insistí pa tene un belorio henter anochi den su cas. Kico compañeronan creyente por haci pa yuda e cristian cu a perde su ser kerí, enfrentá e tribulacion extra aki?
Hopi bes ancianonan di congregacion a logra duna apoyo na un cristian cu a perde su ser kerí dor di razoná cu miembronan di famia i bisiñanan. Despues di a razoná cu nan asina, e individuonan ei por bai di acuerdo pa bai na pas for dje cas i bolbe reuní atrobe un otro dia p’e acto di entiero. Pero kico si algun di nan bira agresivo? Sigui purba razoná cu nan por resultá den violencia. ‘Un esclabo di Señor no tin nodi bringa, sino mester mantené su mes frená bou di maldad.’ (2 Timoteo 2:24) Pues si miembronan di famia cu no kier cooperá forsa tuma rienda, kisas un biuda cristian i su yunan no por prevení esaki. Pero nan no ta participá den ningun ceremonia religioso falsu cu ta tuma lugá den nan cas, pasobra nan ta obedecé e mandamentu bíblico: “No bira uní bou di yugo desigual cu incrédulonan.”—2 Corintionan 6:14.
E principio aki ta aplicá tambe na ocasion di entiero. Testigonan di Jehova no ta participá den cantamentu, oracion ni ritonan cu un pastor di religion falsu ta dirigí. Si cristiannan cu ta miembronan di famia yegá ta haña cu nan mester asistí na un servicio asina, nan no ta tuma parti den dje.—2 Corintionan 6:17; Revelacion 18:4.
Ceremonianan di Entiero Tené cu Dignidad
Ceremonianan di entiero cu Testigonan di Jehova ta dirigí no tin ritonan cu e meta pa calma e defuntu. Nan ta duna un discurso bíblico sea na Salon di Reino, n’e cas funerario, na cas dje defuntu of na santana. E propósito dje discurso ta pa consolá esnan cu a perde nan ser kerí dor di splica nan loke Bijbel ta bisa tocante morto i e speransa di un resureccion. (Juan 11:25; Romanonan 5:12; 2 Pedro 3:13) Kisas ta canta un cantica basá riba Bijbel, i ta finalisá e ceremonia cu un oracion consolador.
Recientemente, tabatin un ceremonia di entiero asina pa un Testigo di Jehova cu pa casualidad tabata e ruman muher chikitu di Nelson Mandela, presidente di Sur Africa. Despues dje ceremonia, e presidente a gradicí e orador mashá. Tabatin hopi dignatario i oficial haltu presente. “Esaki ta e ceremonia di entiero tené cu mas dignidad cu mi a yegá di presenciá,” segun un minister di gabinete.
Ta Aceptabel pa Bisti Rou?
Testigonan di Jehova ta pena pa morto di nan sernan kerí. Mescos cu Jesus, kisas nan tambe ta yora. (Juan 11:35, 36) Pero nan no ta haña cu ta necesario pa nan expresá nan tristesa públicamente mediante un of otro señal externo. (Compará cu Mateo 6:16-18.) Den hopi pais, ta ser sperá di biudanan pa bisti pañanan special di rou pa asina calma e defuntu. Nan mester bisti e pañanan aki pa vários luna of asta te cu un aña despues dje entiero. I ora nan stop di bisti rou, ta celebrá e echo aki cu un bankete.
Keda sin bisti rou ta ser considerá como un ofensa contra e defuntu. P’esei mes, hefenan di tribu, den algun parti di Swazilandia, a core cu Testigonan di Jehova for di nan propio cas i tereno. Sin embargo, semper rumannan spiritual cu tabata biba otro caminda, a percurá pa e cristiannan fiel aki.
E Corte Supremo di Swazilandia a dicta fayo na fabor di Testigonan di Jehova, declarando cu mester permití nan bolbe na nan cas i tereno bek. Den un otro caso, nan a permití un cristian biuda keda riba su propiedad despues cu el a presentá cu un carta i un caset grabá unda su esposo defuntu a mustra bon cla cu su esposa no mester bisti rou. Pues, e por a proba cu en realidad e tabata mustrando respet pa su esposo.
Ta vital pa un persona duna instruccionnan bon cla tocante su entiero promé cu e muri, specialmente na lugánan unda prácticanan antibíblico ta comun. Considerá e ehempel di Victor, un residente di Camerun. El a pone riba papel ki programa mester sigui na su entiero. Den su famia tabatin hopi hende influyente cu tabata pertenecé na un cultura cu tradicionnan fuerte relacioná cu morto, incluso adoracion di carpachi humano. Ya cu Victor tabata un miembro respetá di su famia, e tabata sa cu casi sigur nan lo a trata su carpachi asina. P’esei el a duna instruccionnan bon cla relacioná cu e forma cu Testigonan di Jehova mester a efectuá su entiero. Esaki a haci e situacion mas fácil pa su biuda i yunan, i e comunidad a haña un bon testimonio.
Evitá di Imitá Custumbernan Antibíblico
Algun hende cu tin conocimentu di Bijbel tin miedu di destacá como diferente. Pa scapa persecucion, nan ta purba complacé nan bisiñanan dor di haci como si fuera nan ta tene un belorio tradicional p’e defuntu. Aunke ta encomendabel pa bishitá esnan cu a perde nan ser kerí pa duna nan consuelo personal, no ta necesario pa tene un ceremonia chikitu di entiero tur anochi promé cu e entiero mes. Esaki lo por trompecá personanan cu ta mira esei, ya cu e por duna nan e impresion cu e participantenan no ta kere ègt loke Bijbel ta bisa tocante e condicion dje mortonan.—1 Corintionan 10:32.
Bijbel ta urgi cristiannan pa pone e adoracion di Dios na promé lugá den nan bida i pa haci bon uso di nan tempu. (Mateo 6:33; Efesionan 5:15, 16) Tog, na algun lugá a para actividadnan di congregacion pa un siman of mas pa motibu di un entiero. No ta na Africa so tin e problema aki. Relacioná cu un entiero, un informe for di Sur América ta bisa: “Na tres reunion cristian tabatin un asistencia mashá abou mes. Pa rond di dies dia rumannan no a apoyá e salidanan pa sirbishi di veld. Asta hendenan cu no ta forma parti dje congregacion i studiantenan di Bijbel a keda sorprendí i desapuntá di mira algun di nos rumannan participá den ceremonianan di entiero.”
Den algun comunidad, esnan cu a perde nan ser kerí kisas ta invitá algun miembro yegá di famia pa come algu na nan cas despues di entiero. Pero den hopi parti di Africa, cientos di hende cu asistí n’e entiero ta basha bin cas dje defuntu i nan ta verwagt di haña un bankete, unda hopi bes ta sacrificá bestia. Algun cu ta asociá cu e congregacion cristian a imitá e custumber aki, dunando e impresion cu nan ta haci e bankete tradicional pa calma e defuntu.
E ceremonianan di entiero cu Testigonan di Jehova ta dirigí, no ta pone un carga financiero riba esnan cu a perde nan ser kerí. Pues lo no tin nodi haci areglo special pa esnan presente duna cen pa cubri gastunan di un entiero extravagante. Si biudanan pober no por paga e gastunan necesario, sin duda otronan den congregacion lo ta contentu pa yuda. Si yudansa asina no ta suficiente, ancianonan di congregacion por haci areglo pa esnan merecedor haña yudansa material.—1 Timoteo 5:3, 4.
No semper custumbernan relacioná cu entiero ta na conflicto cu principionan bíblico. Ora cu sí ta asina, cristiannan ta dicididu pa actua di acuerdo cu e Scritura.c (Echonan 5:29) Aunke esaki lo por causa nan mas tribulacion, hopi sirbidó di Dios por bisa cu nan a enfrentá e pruebanan aki cu éxito. Nan a haci esei debí n’e fortalesa cu nan a ricibí for di Jehova, “e Dios di tur consuelo” i e yudansa amoroso di nan compañeronan creyente kendenan a consolá nan den nan tribulacion.—2 Corintionan 1:3, 4.
[Kuadro na página 23]
Bendicioná pa Motibu Cu Nan A Para Firme
Sibongili ta un cristian biuda yen di curashi cu ta biba na Swazilandia. Despues dje morto recien di su esposo, el a nenga di sigui e custumbernan cu hopi hende ta pensa ta calma defuntu. Por ehempel, e no a feita su cabes. (Deuteronomio 14:1) Ocho miembro di famia a rabia asina tantu pa motibu di esaki cu nan mes a ten’é i a feita su cabes. Tambe nan a stroba Testigonan di Jehova bishit’é na cas pa consol’é. Sin embargo, otro personanan interesá den e mensahe di Reino tabata contentu pa bishit’é, hibando cartanan di animacion cu e ancianonan a skirbi. Riba e dia cu hende a verwagt pa Sibongili bisti un paña special di rou, algu sorprendente a sosodé. Un miembro influyente den e famia a yama un reunion pa considerá Sibongili su nengamentu pa cumpli cu custumbernan tradicional di rou.
Sibongili ta informá: “Nan a puntrá mi si mi conviccionnan religioso ta permití mi expresá pena bistiendo paña pretu di rou. Despues cu mi a splica nan mi posicion, nan a bisá mi cu nan lo no forsá mi. Pa mi sorpresa, nan tur a pidi despensa p’e echo cu nan a maltratá mi i a feita mi cabes contra mi boluntad. Nan tur a pidí mi pordon.” Despues, e ruman muher di Sibongili a bisa cu e ta convencí cu Testigonan di Jehova tin e religion berdadero, i el a pidi pa un studio di Bijbel.
Considerá un otro ehempel: Un homber surafricano cu yama Benjamin tabatin 29 aña ora el a tende dje morto repentino di su tata. E tempu ei, Benjamin so tabata Testigo den su famia. Durante e servicio di entiero, a ser sperá di tur hende pa nan pasa den rij dilanti e graf anto tira un man di santu riba e caha di morto.d Despues dje entiero, tur e miembronan yegá di famia a laga feita nan cabes. Ya cu Benjamin no a participá den e ritonan aki, bisiña i miembronan di famia a predicí cu e spiritu di su tata defuntu lo castigu’é.
Benjamin a bisa: “Dor cu mi a pone mi confiansa den Jehova, nada no a pasá mi.” Miembronan di famia a ripará con cos a bai cuné. Cu tempu, vários di nan a cuminsá studia Bijbel cu Testigonan di Jehova i a bautisá como símbolo di nan dedicacion na Dios. I Benjamin? El a drenta den e trabou di evangelisá di tempu completo. P’e último añanan aki e tabatin e bunita privilegio di sirbi e congregacionnan di Testigonan di Jehova como superintendente biahero.
[Nota]
a A substituí nombernan den e artículo aki.
b Pa algun grupo di idioma i cultura e término “belorio” ta nificá un bishita corticu pa consolá esun cu a perde su ser kerí. A lo mehor no tin nada antibíblico enbolbí. Mira ¡Despertad! di 22 di september 1979 [na ingles, 22 di mei 1979] página 27-8.
c Caminda custumbernan relacioná cu entiero ta parce di causa pruebanan severo pa un cristian, ancianonan por prepará candidatonan pa bautismo pa loke por ta spera nan. Ora reuní cu esnan nobo aki pa considerá e preguntanan dje buki Organisá pa Cumpli cu Nos Ministerio, mester pone debido atencion na e seccionnan “Alma, picá i morto” i “Unimento cu otro religion.” Tur dos seccion tin pregunta opcional pa consideracion. Aki ta caminda ancianonan por proveé informacion tocante custumbernan antibíblico relacioná cu entiero pa asina e candidato pa bautismo por comprendé loke Dios su Palabra ta rekerí di dje, si e hañ’é confrontá cu un situacion asina.
[Nota]
d Por ta cu algun hende no ta mira nada malu den tira flor of un man di santu den graf. Sin embargo, un cristian lo evitá e práctica aki si e comunidad ta mir’é como un medio pa calma e defuntu of si e ta parti di un ceremonia cu un pastor di religion falsu ta presidí.—Mira ¡Despertad! di 22 di augustus 1977 [na ingles, 22 di mart 1977], página 15.