Esfuersonan pa Eliminá Pobresa
HENDE riku ya a eliminá pobresa, a lo ménos pa nan mes. Pero esfuersonan pa libra humanidat for di pobresa semper a frakasá. Dikon? Pasobra generalmente hende riku no ke pèrdè nan rikesa i posishon pa nada di mundu. Rei Salomon di antiguo Israel a skirbi: “Ata, mi a wak e lágrimanan di esnan oprimí, i ku nan no tabatin ni un hende pa konsolá nan; i pa banda di nan opresornan tabatin poder.”—Eklesiastés 4:1.
Akaso personanan prominente por kambia mentalidat di hende i eliminá pobresa mundial? Salomon a skirbi bou di inspirashon: “Ata, tur ta banidat i korementu tras di bientu. Loke ta trosí no por wòrdu hasí stret.” (Eklesiastés 1:14, 15) Un análisis di esfuersonan aktual pa eliminá pobresa ta mustra kon sierto e palabranan akí ta.
Teorianan pa Logra Prosperidat
Den siglo 19, miéntras un par di pais tabata akumulá rikesa sin presedente danki na komersio i industria, algun persona prominente a tuma e problema di pobresa masha na serio. Tin un manera pa repartí rekursonan di e planeta mas mihó?
Algun hende a pensa ku sosialismo òf komunismo lo por a produsí un komunidat mundial sin distinshon di klase kaminda lo repartí rikesa na un manera hustu. Ta di komprondé ku hende riku no a gusta e idea akí niun tiki. Pero e lema “Kada ken [duna] segun su kapasidat, pa kada ken [tuma] segun su nesesidat” a kai den bon tera serka hopi hende. Hopi hende a spera ku tur pais lo a aseptá sosialismo pa mundu bira un utopia, un komunidat ideal pa biba aden. Un par di pais riku a implementá algun aspekto di sosialismo i a krea un estado próspero ku a primintí di duna servisio grátis na tur siudadano for di nan nasementu te na nan morto. E paisnan akí ta pretendé ku pobresa no ta un peliger mas pa bida di nan habitantenan.
Sinembargo, sosialismo nunka a logra e meta di produsí un komunidat ku no ta egoista. E idea ku siudadanonan lo traha na benefisio di nan komunidat i no pa nan mes no a kristalisá. Algun siudadano a para duru kontra e idea ku nan tabatin ku parti nan bienes ku hende pober i a remarká ku debí na esaki algun hende pober no kier traha. Ku rason Beibel ta bisa: “No tin hende hustu riba tera ku kontinuamente ta hasi bon i nunka ta peka. . . . Dios a traha hende rekto, ma nan a buska hopi plan.”—Eklesiastés 7:20, 29.
Algu ku a duna hende speransa tabata e American Dream, esta, e soño di por logra prosperidat pa medio di trabou duru. Rònt mundu, hopi pais a adoptá e polítika ku aparentemente a hasi Merka riku, esta, demokrasia, merkado liber i komersio liber. Pero no ta tur pais por a kopia American Dream pasobra e rikesa di Norteamérika no tabata mará solamente na su sistema polítiko. Otro faktornan importante ku a yuda e pais akí tabata su enorme rekurso natural i akseso fásil na rutanan di komersio internashonal. Aparte di esei, e mundu kompetitivo ta produsí no solamente ganadó ku ta prosperá sino tambe pèrdèdó ku ta sufri. Tin algu ku por motivá paisnan próspero pa yuda paisnan ku ainda ta den pobresa?
Marshall Plan Lo Eliminá Pobresa?
Despues di Segundo Guera Mundial, Europa a keda ruiná i hopi di su habitantenan a kore peliger di muri di hamber. Di otro banda, gobièrnu merikano tabata preokupá pa e aseptashon ku sosialismo a haña na Europa. P’esei pa kuater aña, Merka a duna e paisnan ku a aseptá su polítika sumanan grandi di sèn pa nan pone industria i agrikultura bèk riba pia. Pa hopi hende, e programa akí pa rekuperashon ekonómiko di Europa, mihó konosí komo Marshall Plan, tabata un éksito. Merka su influensia a oumentá na Wèst Europa, i esei kasi a eliminá pobresa. Ta esaki ta e plan ku lo a eliminá pobresa mundial?
Debí na e éksito di Marshall Plan, gobièrnu merikano a kuminsá yuda paisnan pober rònt mundu, pa nan desaroyá agrikultura, kuido di salú, enseñansa i transporte. Kiko a motivá Merka pa yuda? Wèl, nan mes a atmití públikamente ku nan a hasi esei ku nan propio interes na bista. Otro paisnan tambe a purba ekspandé nan influensia dunando yudansa eksterno. Sesenta aña despues, aunke a gasta muchu mas tantu ku loke a invertí den Marshall Plan tòg e resultado a laga hopi di deseá. Ta bèrdat ku algun pais ku tabata pober, manera esnan na Asia oriental, a logra prosperá na un manera espektakular. Sinembargo, apesar ku yudansa eksterno a kontribuí pa ménos mucha muri i mas mucha haña edukashon, tòg hopi pais a keda den pobresa.
Yudansa Eksterno—Un Desepshon
A realisá ku ta mas difísil pa yuda paisnan pober sali for di pobresa ku yuda paisnan riku rekuperá for di guera. Europa ya tabatin industria, komersio i transporte. Loke e mester a rekuperá tabata su ekonomia. Pero pa loke ta trata paisnan pober, asta ora nan haña yudansa eksterno pa drecha kaya, skol i hospital tòg e pueblo ta keda den pobresa ekstremo. Dikon? Pasobra nan no tin komersio, rekurso natural ni akseso na rutanan komersial.
Pobresa ta trese vários problema kuné. Por ehèmpel, malesa ta kousa pobresa, i pobresa ta kousa malesa. Malnutrishon por laga mucha asina suak den sentido físiko i mental ku ora nan bira adulto, nan no por perkurá pa nan mes yunan. Ademas, ora paisnan riku tin surplus di kuminda nan ta bende esaki na preis di baka flaku ku paisnan pober, e “yudansa” akí ta pone ku kunukero i rebendedó di pais pober ta bai fayit, i esei ta hiba na mas pobresa. Yudansanan finansiero pa gobièrnu di paisnan pober por krea un otro problema: e sèn ta fásil pa hòrta, loke por hiba na korupshon i korupshon na su turno por hiba na mas pobresa. Básikamente, yudansa eksterno ta frakasá pasobra e no ta ataká e problema na su rais.
Rais di e Problema
Un komunidat ta kai den pobresa ora pais, gobièrnu i hende individual ta promové i wak nan propio interes. Por ehèmpel, gobièrnu demokrátiko di paisnan riku no ta mira eliminashon di pobresa komo un prioridat, pasobra nan ta mas interesá den tene nan votadónan kontentu. P’esei, nan ta prohibí benta di produktonan agríkola ku ta bini for di paisnan pober pa asina kunukeronan di paisnan riku no pèrdè merkado. Ademas, gobernante di paisnan riku ta duna bon supsidio na nan kunukeronan pa nan haña mihó benta den merkado di paisnan pober.
Ta bisto ku e problema ta sinta prinsipalmente den e tendensia ku hende tin di wak nan propio interes. Ku otro palabra, ta hende ta kousa pobresa. Salomon a bis’é den e siguiente forma: “Hende a ehersé outoridat riba un otro hende pa su daño.”—Eklesiastés 8:9.
Por spera ku lo eliminá pobresa un dia? Tin un gobièrnu ku por kambia tendensia humano?
[Kuadro na página 6]
Un Lei Ku A Yuda Hende Pober
Yehova Dios a duna e antiguo nashon di Israel un seri di lei ku, si nan a kumpli ku esaki, lo a prevení pobresa. E Lei a determiná ku kada famia lo a risibí un pida tereno komo herensia, ku eksepshon di e tribu saserdotal di Levi. E herensia familiar tabata protehá pasobra benta di e tereno no tabata permanente. Si un israelita a hañ’é ta bende su tereno pa motibu di malesa, desaster òf flohera, den e aña di Hubileo e kumpradó mester a debolbé e tereno sin kobra nada. Pues, kada 50 aña mester a debolbé tur tereno na sea e doño original òf su famia. Asina, niun famia lo keda pober pa semper.—Levítiko 25:10, 23.
Un otro areglo miserikòrdioso di e Lei di Dios a permití un hende ku a haña gòlpi di bida bende su mes komo esklabo. E hende lo a risibí e sèn di antemano pa e paga su debenan. Si e no a logra kumpra su libertat bèk pa e di shete aña, mester a lag’é liber i dun’é simia i bestia pa kria pa e para bèk riba su pia. Ademas, e Lei a prohibí israelitanan di kobra un paisano pober interes ora el a fia sèn. E Lei tambe a manda e pueblo pa no kosechá e rantnan di nan kunuku pa asina hende pober por a rekohé loke a resta. Pues, niun israelita tabatin nodi di pidi limosna.—Deuteronomio 15:1-14; Levítiko 23:22.
Sinembargo, historia a mustra ku algun israelita tòg a kai den pobresa. Dikon? Pasobra Israel no a obedesé e Lei di Yehova. Komo konsekuensia, meskos ku den mayoria di pais, algun hende a bira propietario di hopi tereno i otronan a keda sin nada. Tabatin pobresa den Israel pasobra algun israelita a ignorá e Lei di Dios i a pone nan propio interes promé ku di otro.—Mateo 22:37-40.