Kente—Kaleko Bilong Olketa King
FROM MAN WEA RAET FOR WEKAP! LONG GHANA
HAND bilong man wea weave hem speed go and kam ovarem datfala kaleko. Taem hand bilong hem muv followim saond bilong pulley and lever, man wea weave hia hem lukluk strong long kala kaleko wea stap front long hem. Hem holem olketa rope midol long tufala toe bilong hem; olketa rope hia nao mekem heddle for waka—olketa harness wea muv ap and daon separatem and gaedem warp string bilong kaleko wea long bilong hem six meter.a Finger bilong hem kwiktaem weavim each string bilong kala silk go akrosim olketa warp string, and diswan mekem wanfala weft pattern wea hem pushim daon for kamap datfala kaleko.
Waed bilong pis kaleko wea kamap from diswan hem ten centimeter nomoa. Bat hem garem braet kala and olketa spesol pattern. Man wea weave hem smile witim hapi taem hem lukluk long nambawan samting wea hem wakem—trufala kente kaleko.
Waka Bilong Bifor
For planti thousand year, olketa savveman duim disfala waka for weave. Olketa string from flax, cotton, and silk nao pipol iusim for weave. Olketa main kala from olketa rut and leaf bilong plant mekem olketa wea weave fit for duim simpol design and pattern long waka bilong olketa.
Pipol for weave bilong Africa wea muv from ples tu ples wakem olketa loom wea smol and isi for karem. Olketa kolem diswan strip loom, and olketa iusim for wakem pis kaleko wea 7.5 go kasem 11.5 centimeters waed. Then olketa sewim tugeta olketa pis kaleko hia for mekem big lavalava wea olketa savve werem olsem kaleko. Olketa iusim olketa animal for karem strip loom hia taem olketa akrosim desert, thru olketa river, and ovarem hae maunten. From olketa tekem go long olketa main road wea stap bifor, datfala strip loom hem barava affectim planti difren pipol.
Olketa Barava Wantem Kaleko
For planti handred year olketa king and chief bilong West Africa kontrolem datfala land wea rich long mineral wea pipol bilong Europe kolem Gold Coast.b Olketa duim bigfala gold mining long there, wea mekem olketa Ashanti king and famili bilong olketa barava rich. Taem olketa werem staka gold jewelry and spesol kaleko hia, olketa king and bigfala chief hia showimaot riches and paoa bilong olketa front long pipol wea olketa rulim. Barava spesol kaleko wea olketa ruler hia werem nao olketa kolem kente, wanfala word wea maet minim wei wea kaleko hia garem sem weave olsem wanfala basket. Olketa nara tribe long Gold Coast duim tu strip weaving, bat for olketa Ashanti king, kente kaleko nao hem stand for hae position and wei for rul.
Olketa bilong Gold Coast wea duim strip weaving iusim cotton wea olketa wakem long datfala ples. Cotton wea olketa dyem witim blue color nomoa stap. Olketa weavim blue cotton hia witim white cotton for mekem olketa laen pattern for olketa man nating.
Samfala nomoa olketa markem for duim naesfala weaving bilong kente kaleko bilong king. Olketa startim samfala grup bilong pipol wea savve tumas for weave for wakem gudfala kaleko for olketa king. Olketa barava haedem teknik for duim datkaen weaving. Olketa tambuim olketa nara man wea duim weaving for iusim olketa pattern and design wea olketa markem for king and pipol long haos bilong hem nomoa. King hipimap planti handred kaleko, and each wan garem spesol design and pattern. From taem bifor kam, bae hem werem wanfala kaleko wantaem nomoa long pablik.
Lukaotem Kala
Long mek-16 century, narafala kaen kaleko start for kasem Gold Coast. Disfala niu kaleko hem no kam from olketa strip loom bilong Africa bat pipol wakem long farawe ples and olketa first sailor from Europe nao tekem kam, wea kam for lukaotem ivory, gold, and olketa slave. Kaleko wea olketa tekem kam garem barava braet kala string. No longtaem bihaen, kaleko hia wea garem red, yellow, and green string kamap samting wea kost hae. Tu-thri nomoa garem selen for baem expensive kaleko olsem from olketa bisnisman bilong Europe. Olketa rich Ashanti nomoa, wea kontrolem gogo bilong gold, ivory, and olketa slave long olketa sailing ship wea weit long coast, savve baem. Bat datfala kaleko hem no samting wea Ashanti king and olketa chief bilong hem laekem.
Bihaen olketa baem kaleko hia, olketa man for weave waka hard tumas for aotem kala string wea king laekem and torowem olketa narawan. Then olketa weavim bak moa olketa string hia long strip loom bilong olketa man wea weave for king. Taem olketa kasem enikaen difren kala, diswan mekem olketa man for weave for duim enikaen stael and teknik winim enitaem bifor long kaleko wea olketa weavim. Olketa Ashanti king garem olketa man wea savve tumas for weave from difren tribe, and diswan mekem wei for wakem kente kaleko hem top stret.
Olketa putim olketa pattern wea olsem fish, olketa bird, olketa frut, olketa leaf, sunset, rainbow, and nara samting bilong nature wea garem mining long kaleko hia. Kaleko wea olketa putim gold string insaed piksarem riches, green kala hem piksarem samting wea niu, blak piksarem sorre, red piksarem kros, and silver piksarem klin samting and hapi.
Olketa wea weave patient for waka isisi for planti month long wanfala kaleko nomoa, bikos olketa savve taem olketa finisim bae pipol judgem samting olketa duim olsem waka bilong man wea savve and kleva tumas. No staka pipol baem kaen spesol kaleko olsem bikos kost bilong disfala spesol kente kaleko hem big tumas.
Kente Long Distaem
Gogo, paoa bilong olketa king and chief hem start for gogo daon. No eni need stap nao for iusim kaleko for separatem laen bilong king from man nating. From olketa man nating start for iusim disfala naesfala kaleko, olketa wea weavim mas wakem staka moa. From olketa mas weavim kwiktaem, kente kaleko hem start for go daon long quality and price.
Distaem olketa weavim kente kaleko witim synthetic string and olketa iusim for wakem olketa basket, nektie, belt, hat, and kaleko. No staka man for weave interest for wakem kente kaleko followim wei bilong bifor wea hard waka and tek tumas taem. Distaem pipol barava keepim eni quality olo kente wea olketa garem, and pasim from genereson go long next genereson insaed famili. Tru nao, olketa day wea kente kaleko hem barava luk naes and spesol, wea olketa wakem from timba loom and sei hem kaleko bilong olketa king hem nomoa nao.
[Olketa footnote]
a Warp—olketa string wea go ap and daon long loom. Weft—olketa string wea go akrosim olketa warp string.
b Ghana distaem.
[Olketa piksa long page 14]
Strip loom no hevi and isi for karem
[Piksa long page 15]
Man wea weave iusim leg for draevem olketa heddle, or harness