OLKETA KWESTIN WEA YOUNG PIPOL GAREM
Hao nao mi savve deal witim sexual harassment?
Wat nao sexual harassment?
Sexual harassment hem minim eni sexual behavior wea iu no acceptim, datwan includim wei wea samwan tasim iu or talem eni dirty toktok. Bat samfala taem hem no isi for luksavve lo difference between teasing, flirting, and sexual harassment.
Iu savve lo difference between thrifala hia? Ansarem olketa kwestin lo sexual harassment quiz and faendaot!
Sorre samting, staka taem sexual harassment hem samting wea savve happen even afta iu graduate from skul. Nomata olsem, if iu lane distaem for garem confidence and skill wea iu needim for deal witim sexual harassment, bae iu redi for deal witim datwan taem iu garem waka. And maet iu even stopem samwan wea garem kaen wei olsem for no spoelem others!
Wat nao mi shud duim if samwan sexually harassim mi?
For stopem samwan wea sexually harassim iu, hem gud for savve wat nao sexual harassment and wat nao for duim if datwan happen lo iu! Tingim thrifala situation hia and hao iu maet deal witim each wan.
SITUATION:
“Lo waka ples, samfala male colleague wea older than mi gohed for talem dat mi naesbola and olketa wish nomoa olketa 30 years younger. Wanfala lo olketa even wakabaot kam bihaen mi and smelem hair blo mi!”—Tabitha, 20 years old.
Tabitha maet ting olsem: ‘If mi ignorem nomoa and kwaet witim, maet bae hem stop.’
Why datwan maet no waka: Olketa expert sei taem samwan ignorem sexual harassment, staka taem datwan continue nomoa and savve kamap worse tu.
Traem disfala idea: No fraet for speak ap and talem klia lo person wea harassim iu dat iu no acceptim toktok or behavior blo hem. Taryn, wea hem 22 years old, hem sei: “If eniwan tasim mi lo wei wea no stret, mi tan raon and talem hem for never tasim mi again. Staka taem datwan mekem hem seke.” If hem continue, iu mas strong and no givap for talem hem. For maintainim hae moral standards, advaes lo Bible hem sei: “Stand strong, mature and confident.”—Colossians 4:12, The New Testament in Contemporary Language.
Hao if person wea harassim iu hem threatenim iu? If datwan happen, no challengem hem. Kwiktaem go from hem, and askem help from wanfala adult wea iu trustim.
SITUATION:
“Taem mi lo class six, tufala gele grabim mi lo walkway. Wanfala hem lesbian, and hem laekem mi for go witim hem. Nomata mi les, tufala continue for harassim mi evriday between classes. Wantaem, tufala even pushim mi againstim wanfala wall!”—Victoria, 18 years old.
Victoria maet ting olsem: ‘If mi talem eniwan abaotem diswan, bae olketa labelim mi olsem gele for fraet, and maet no eniwan bilivim mi tu.’
Why datkaen tingting maet no waka: If iu hol bak for talem datwan lo samwan, person wea harassim iu maet continue for duim datwan and even harassim others tu.—Ecclesiastes 8:11.
Traem disfala idea: Askem help. Parents and teachers savve sapotim iu for deal witim datfala person wea harassim iu. Bat hao if pipol wea iu talem lo olketa no tek serious lo datwan? Traem disfala idea: Each taem wea samwan harassim iu, raetem daon olketa detail. Raetem date, taem, and location blo each incident, and wat datfala person wea harassim iu hem talem. Then givim wanfala copy blo datwan lo parents or teacher blo iu. Staka taem pipol bae ting serious lo wanfala written complaint winim if iu just storyim nomoa.
SITUATION:
“Mi barava fraetem wanfala boy wea insaed rugby team. Hem klosap tu meter (6.5 ft) tol, and weight blo hem abaotem 135 kilogram (300 lb)! Hem laek for sleep witim mi. Hem askem mi klosap evriday, for wan full year. Wanday, mitufala nomoa stap lo classrum, and hem wakabaot kam for mi. Mi kwiktaem getap and ran aotsaed.”—Julieta, 18 years old.
Julieta maet ting olsem: ‘Wei blo olketa boy olsem nao.’
Why datwan maet no waka: Person wea harassim iu maet no changem behavior blo hem if evriwan ting wat hem duim hem acceptable.
Traem disfala idea: Taem hem duim datwan, no joke abaotem or respond witim smile. Bat, mek sure reaction blo iu, wea includim facial expression blo iu, hem showim klia lo person wea harassim iu wat kaen behavior nao iu acceptim and wat iu bae no acceptim.
Wat nao bae mi duim?
TRU STORY 1:
“Hem no wei blo mi for rude lo eniwan. So nomata if olketa boys harassim mi, mi talem olketa for no duim datwan—bat mi no tok strong, and staka taem mi smile taem mi talem datwan. So olketa tingse mi flirt witim olketa.”—Tabitha.
If iu nao Tabitha, hao nao bae iu deal witim olketa hia wea harassim iu? Why nao olsem?
Wat nao maet mekem samwan wea harassim iu for garem tingting dat iu flirt witim hem?
TRU STORY 2:
“Harrasment hia start taem samfala boys lo physical education class blo mi talem samfala dirty toktok lo mi. For samfala week mi ignorem wat olketa talem, bat problem hia hem just worse go moa. Then olketa boys hia start for kam sidaon saed lo mi and laek hagem mi. Mi pushim olketa away bat olketa gohed nomoa. Gogo, wanfala lo olketa boy hia givim mifala wanfala note wea hem raetem dirty toktok lo hem. Mi givim datfala note lo teacher blo mi. Then datfala boy hem suspend from skul. Mi realizim dat mi shud go storyim lo teacher lo first ples!”—Sabina.
Why nao iu ting Sabina hem disaed for no go storyim lo teacher lo first ples? Hao, iu tingse hem mekem gud disison? Why nao iu ting olsem?
TRU STORY 3:
“Wanfala boy kam lo brata blo mi Greg lo bathroom. Datfala boy kam klosap lo Greg and sei for tufala kiss. Greg sei no, bat datfala boy gohed for insist. Endap, Greg havtu pushim hem away.”—Suzanne.
Hao, iu ting Greg hem victim blo sexual harassment? Why nao iu ting olsem?
Why nao iu ting samfala boy fraet for speak ap taem nara boy sexually harassim olketa?
Iu agree witim hao Greg handolem datfala situation? If datwan kasem iu, wat nao bae iu duim?
Lanem Moa Samting: Lukim chapter 32, “How Can I Protect Myself From Sexual Predators?” lo buk Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 1.