Jak chronić zdrowie

OBECNIE nie lada kłopot sprawia ustalenie, co na nasze zdrowie wywiera największy wpływ. Środki przekazu zalewają nas powodzią wiadomości na temat żywienia, ćwiczeń, składników odżywczych i mnóstwa innych spraw związanych ze zdrowiem. Niestety, bardzo często informacje te są sprzeczne. Denise Grady, autorka publikacji popularnonaukowych, mówi: „Wydaje się, że zalecenia dotyczące tego, co jeść, jakie leki brać i w ogóle jak żyć, zmieniają się o 180 stopni niemal za każdym razem, gdy któreś czasopismo medyczne opublikuje nowe wyniki badań”.

Niektórzy lekarze radzą, by nie ulegać każdej nowince dotyczącej zdrowia — rozsądniej jest trzymać się pewnych podstawowych zasad. Na przykład pewna publikacja radzi: „Przez całe życie możesz być zdrowszy dzięki odpowiednim zmianom w stylu życia oraz regularnym badaniom, które pozwalają na wczesne wykrycie i wyleczenie ewentualnej choroby” (The American Medical Association Family Medical Guide). Ale jakie „odpowiednie zmiany w stylu życia” są najbardziej korzystne? Rozważmy trzy z nich.

Zdrowe odżywianie

Specjaliści w dziedzinie medycyny zalecają spożywanie urozmaiconych posiłków, przy czym większość kalorii powinna pochodzić z węglowodanów złożonych, zawartych zwłaszcza w całych ziarnach zbóż, w fasoli i innych warzywach oraz w owocach.a Niemniej na nasze zdrowie wpływa nie tylko to, co jemy, ale też ile jemy. Ważny jest umiar. Systematyczne przyjmowanie większych ilości kalorii, niż nasz organizm może spalić, prowadzi do otyłości. Ta z kolei źle wpływa na serce i osłabia organizm; czyni nas „bardziej podatnymi na choroby serca, cukrzycę, reumatoidalne zapalenie stawów i wiele innych chorób” — informuje pewien poradnik medyczny.

W ostatnich latach sporo uwagi poświęca się roli tłuszczu w pokarmach. Wielu specjalistów twierdzi, że spożywanie produktów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe zwiększa ryzyko wystąpienia chorób serca i pewnych rodzajów nowotworów. Nie znaczy to jednak, że w ogóle nie wolno jeść tłuszczu. „W zdrowej diecie właściwie codziennie jest miejsce na pewną ilość tego, co lubisz” — mówi Mary Abbott Hess, była przewodnicząca Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetyków. Najważniejsze to jeść małe porcje i ograniczyć inne źródła tłuszczu.

Rzecz jasna zmiana nawyków żywieniowych nie jest łatwa. Niektórzy twierdzą nawet, że w zasadzie nie warto żyć, jeśli ciągle trzeba sobie odmawiać tego, co się lubi. Ale zamiast kierować się zasadą: wszystko albo nic, lepiej znaleźć złoty środek. Chodzi nie tyle o całkowite wyeliminowanie pewnych produktów, ile o ograniczenie ich spożywania. W cytowanym wcześniej poradniku, Family Medical Guide, czytamy: „Obranie zdrowego stylu życia nie oznacza, że musisz przestać czerpać z niego radość”.

Zdaniem dietetyków będzie ci łatwiej, gdy niezdrowe produkty zaczniesz usuwać z jadłospisu stopniowo. Nie wprowadzaj wszystkich zmian w ciągu jednego dnia, ale wyznacz sobie na to cały tydzień. Jeżeli czerwone mięso jadasz codziennie, postaraj się ograniczyć je do trzech razy w tygodniu. Tak samo zrób z innymi produktami zawierającymi duże ilości nasyconych kwasów tłuszczowych, na przykład z masłem, serem żółtym, lodami i wysokotłuszczowymi przekąskami. Powinieneś dążyć do tego, by tłuszcze nie przekraczały 30 procent wartości kalorycznej wszystkich spożywanych produktów.

Doktor Walter Willett z Uniwersytetu Harvarda ostrzega, by zmniejszając ilość tłuszczu w diecie, nie spożywać w zamian produktów bogatych w skrobię i cukier. Takie postępowanie często prowadzi do przybrania na wadze. Lepiej zredukować ilość zarówno tłuszczów, jak i węglowodanów.

Umiarkowany ruch

Zdrowy styl życia obejmuje systematyczne zażywanie ruchu. Doktor Steven Blair, wydawca raportu lekarza naczelnego USA na temat sprawności fizycznej, mówi: „U ludzi, którzy z siedzącego trybu życia przechodzą na umiarkowanie aktywny, ryzyko śmierci z powodu choroby serca zmniejsza się o połowę”. Niestety, obecnie wiele osób nie zdobywa się nawet na umiarkowaną aktywność. Na przykład w USA co czwarta osoba prowadzi całkowicie bierny tryb życia. W Kanadzie pewna ankieta (1997 Physical Activity Benchmarks) ujawniła, iż „63 procent Kanadyjczyków w ciągu dnia jest w ruchu niecałą godzinę” — donosi dziennik The Toronto Star. A naukowcy z Wielkiej Brytanii podali, że badani przez nich uczniowie są „tak nieaktywni, iż ich rytm serca we śnie i po przebudzeniu prawie się nie różni” (The Sunday Times).

Kiedyś uważano, że korzyści zdrowotne przynosi tylko bardzo intensywna gimnastyka. Ale do podniesienia sprawności wcale nie są konieczne wyczerpujące treningi. W rzeczywistości „spalenie zaledwie 150 kalorii dziennie [w wyniku lekkiej gimnastyki] może zmniejszyć podatność na chorobę serca, nadciśnienie, raka i cukrzycę” — informuje raport lekarza naczelnego.

Ważne, byś wybrał taką formę aktywności fizycznej, która sprawia ci przyjemność. W przeciwnym razie nie będzie stałym elementem twego stylu życia. Chodzi nie tyle o to, co będziesz ćwiczył, ile o to, jak często będziesz to robił. Według amerykańskich Państwowych Instytutów Zdrowia ogólna zasada jest taka: „Zarówno dzieci, jak i dorośli powinni dokładać starań, by prawie każdego dnia tygodnia, najlepiej codziennie, przynajmniej przez 30 minut zażywać ruchu o umiarkowanej intensywności”.

Co uważa się za aktywność o umiarkowanej intensywności? Pływanie, energiczny spacer, jazdę na rowerze, mycie i woskowanie samochodu, chodzenie po schodach lub sprzątanie podwórka. Nie musisz ćwiczyć na sali gimnastycznej czy siłowni, by dbać o zdrowie. Trzeba jednak pamiętać o zaleceniu specjalistów w dziedzinie medycyny — otóż każdy, kto kiedykolwiek cierpiał na chorobę sercowo-naczyniową, a także mężczyźni powyżej 40 roku życia i kobiety powyżej 50 lat, zanim rozpoczną systematyczne ćwiczenia, powinni zasięgnąć rady lekarza.

A co z papierosami, narkotykami i alkoholem?

Papierosy: Dym tytoniowy zawiera przeszło 4000 związków szkodliwych dla zdrowia, z czego 200 to znane trucizny. Ale nawet jeśli pominie się ilość toksyn, nie ma wątpliwości co do tego, że palenie rujnuje zdrowie. Pod względem liczby zgonów, które powoduje tytoń, niewiele produktów da się z nim porównać. W USA na przykład wskutek chorób wywołanych paleniem umiera 10 razy więcej osób niż w wypadkach samochodowych. Według szacunków WHO na całym świecie palenie zabija rocznie trzy miliony ludzi!

Poza zwiększonym prawdopodobieństwem zapadnięcia na raka czy chorobę serca u palaczy częściej niż u innych występuje katar, wrzody przewodu pokarmowego, przewlekłe zapalenie oskrzeli i nadciśnienie. Palenie przytępia też zmysł węchu i smaku. Rzucenie tego nałogu jest bez wątpienia jednym z najważniejszych kroków, jakie można poczynić dla ochrony swego zdrowia. A co powiedzieć o narkotykach i alkoholu?

Narkotyki: Wskutek narkomanii na całym świecie umiera mnóstwo ludzi. Amerykański Departament Zdrowia i Opieki Społecznej podaje: „Co roku narkotyki uśmiercają 14 000 Amerykanów”. Ale handel narkotykami wyrządza szkody nie tylko narkomanom. Aby zdobyć pieniądze na narkotyki, niejeden uzależniony ucieka się do stosowania przemocy i wkracza na drogę przestępstwa. W książce The Sociology of Juvenile Delinquency (Socjologia przestępczości młodocianych) podano: „Rywalizacja między siatkami handlarzy kokainy crack zamienia niektóre ubogie, przeludniony dzielnice w miejskie ‚strefy śmierci’ — wskaźnik morderstw jest tam tak wysoki, że policja uznała je za tereny stracone, gdzie króluje anarchia”.

Narkomania rzecz jasna nie jest problemem tylko w USA. Jak się szacuje, co roku na całym świecie narkotyki przyjmowane dożylnie powodują śmierć od 160 000 do 210 000 ludzi. Ponadto miliony osób używa innych szkodliwych narkotyków, na przykład kokainy lub substancji pochodzących z orzechów arekowych i zielonych liści katy jadalnej.

Alkohol: Chociaż twarde narkotyki, jak crack czy heroina, zwracają uwagę społeczeństwa, jeszcze tragiczniejszy w skutkach jest alkoholizm. Nałogowo pije „co 10 Kanadyjczyk”, donosi czasopismo The Medical Post, „a służbę zdrowia kosztuje to 10 miliardów dolarów rocznie”. Obliczono, że w USA alkohol przyczynia się do 50 procent śmiertelnych wypadków samochodowych i pożarów, 45 procent utonięć i 36 procent wypadków z udziałem pieszych. Nadmierne picie ma też związek z wieloma brutalnymi przestępstwami. Alkohol nierzadko towarzyszy morderstwom, napadom, gwałtom, znęcaniu się nad dziećmi i samobójstwom.

Jeżeli ktoś, kogo kochasz, jest uzależniony od alkoholu, tytoniu czy narkotyków, szukaj pomocy.b Słowo Boże, Biblia, mówi, że „prawdziwy towarzysz miłuje przez cały czas i jest bratem urodzonym na czasy udręki” (Przysłów 17:17). Życzliwe wsparcie rodziny i przyjaciół może bardzo pomóc w takiej w trudnej sytuacji. Ale prawdziwe zdrowie nie ogranicza się tylko do sfery fizycznej.

W zdrowym stylu życia ważną rolę odgrywają też czynniki umysłowe i duchowe. Kwestię tę omawia kolejny artykuł.

[Przypisy]

[Napis na stronie 5]

„Obranie zdrowego stylu życia nie oznacza, że musisz przestać czerpać z niego radość”

[Napis na stronie 6]

Według WHO każdego roku palenie uśmierca trzy miliony ludzi

[Napis na stronie 7]

„W zdrowej diecie właściwie codziennie jest miejsce na pewną ilość tego, co lubisz”

[Ilustracja na stronie 5]

Stałym elementem zdrowego stylu życia mogą być ćwiczenia

[Ilustracja na stronie 6]

Odrzuć tytoń i narkotyki

[Ilustracja na stronie 7]

Owoce i warzywa służą zdrowiu

[Ilustracja na stronie 7]

Codzienne zajęcia domowe również zapewniają ruch potrzebny dla zdrowia