Kodeks waszyngtoński czterech Ewangelii

W GRUDNIU 1906 roku Charles L. Freer, zamożny amerykański przemysłowiec i kolekcjoner dzieł sztuki, kupił w egipskim mieście Gizie od arabskiego handlarza imieniem Ali kilka starych manuskryptów. Ali oświadczył, iż pochodzą one z Klasztoru Białego w pobliżu Sohag, ale bardziej prawdopodobne wydaje się, że znaleziono je w ruinach Klasztoru Winogrodnika, niedaleko trzeciej piramidy w Gizie, w delcie Nilu.

Freer otrzymał trzy manuskrypty oraz „pociemniały, zniszczony zlepek pergaminów, z wierzchu stwardniały i kruchy, jakby czymś sklejony”. Miał 17 cm długości, 11 cm szerokości i 4 cm grubości. Sprzedano go razem z manuskryptami tylko dlatego, że stanowił z nimi jakąś całość, nie przypisywano mu jednak odrębnej wartości. Rozdzielenie zlepionej masy fragmentów stronic było żmudne i wymagało dużej precyzji, ale w końcu wyodrębniono 84 arkusze; wszystkie wchodziły w skład kodeksu pochodzącego z V lub VI wieku n.e. i zawierającego listy Pawła.

W jednym z trzech zakupionych manuskryptów była Księga Powtórzonego Prawa oraz Księga Jozuego. Inny obejmował Psalmy z greckiego przekładu Septuaginty. Natomiast trzeci, najważniejszy, zawierał cztery Ewangelie.

Ten ostatni rękopis składa się ze 187 kart sporządzonych z delikatnego pergaminu, głównie ze skór owczych. Spisany został pochyłymi greckimi literami uncjalnymi (wielkimi). Znaki przestankowe występują w tekście rzadko, natomiast często się pojawiają niewielkie odstępy między zwrotami. Po brzegach manuskrypt jest w dużym stopniu zniszczony, ale sam tekst zachował się nieomal w całości. Później złożono go w Galerii Sztuki im. Freera należącej do Instytutu Smithsońskiego w Waszyngtonie. Nazwano go Kodeksem waszyngtońskim czterech Ewangelii i opatrzono symbolem „W”.

Rękopis ten pochodzi z końca IV lub początków V wieku, toteż prawie dorównuje trzem ważnym manuskryptom: synaickiemu, watykańskiemu i aleksandryjskiemu. Zawarte w nim Ewangelie (kompletne z wyjątkiem dwóch brakujących kart) występują w tak zwanej kolejności zachodniej, to znaczy: Mateusza, Jana, Łukasza i Marka.

Bliższe przyjrzenie się temu kodeksowi pozwala stwierdzić, że przemieszane są w nim różne typy tekstu w postaci dość obszernych, ciągłych fragmentów. Najwidoczniej przepisano go z ocalałych części kilku manuskryptów, z których każdy zawierał inny rodzaj tekstu. Profesor H.A. Sanders zakłada, że mogły one pochodzić z okresu, kiedy to cesarz Dioklecjan w roku 303 n.e. wzniecił gwałtowne prześladowanie chrześcijan i wydał edykt nakazujący publiczne spalenie wszystkich kopii Pisma Świętego. Z doniesień historycznych wynika, że niektóre manuskrypty zostały wówczas ukryte. Możliwe, że kilkadziesiąt lat później jakaś nieznana osoba przepisała ocalałe fragmenty rozmaitych manuskryptów i tak powstał tekst znany dzisiaj jako Kodeks waszyngtoński. Z czasem zaginęła pierwsza składka Ewangelii według Jana (od Jana 1:1 do 5:11) i trzeba ją było w VII stuleciu uzupełnić.

Kodeks zawiera szereg interesujących różnic w tekście oraz rzadko spotykany, ale pomijany dodatek do 16 rozdziału Ewangelii według Marka, prawdopodobnie wzięty z uwagi marginesowej. O szczególnej wartości tego manuskryptu stanowią jego powiązania z wersjami starołacińskimi i starosyryjskimi. Plamy z łoju, który kapał ze świec, wskazują, że rękopis był w częstym użyciu.

Biblia, pomimo zwalczania jej, pomimo prześladowań i niszczącego działania czasu została dla nas wspaniale zachowana w postaci wielu manuskryptów. Doprawdy, „wypowiedź Jehowy trwa na zawsze” (1 Piotra 1:25; Izajasza 40:8).

[Prawa własności do ilustracji, strona 15]

Courtesy of Freer Gallery of Art, Smithsonian Institution