Dlaczego przesądy są tak niebezpieczne?
CZY przesądy mogą ci zaszkodzić? Niektórzy skłonni są temu zaprzeczać albo bagatelizować niebezpieczeństwo. A jednak w cytowanej już książce Believing in Magic — The Psychology of Superstition profesor Stuart A. Vyse ostrzega: „Bywa, że przesądy prowadzą do obniżenia stopy życiowej, jeśli z ich powodu ktoś tkwi w szponach hazardu lub wydaje spore sumy na jasnowidzów, wróżbitów, tarocistów czy numerologów”. Pozwalanie na to, by przesądy kierowały życiem, może mieć jeszcze poważniejsze konsekwencje.
Jak się przekonaliśmy, wiele przesądów służy łagodzeniu lęku przed przyszłością. Ale ważne jest dostrzeganie różnicy między przesądem a rzetelną wiedzą o tym, co nas czeka. Rozważmy pewien przykład.
Pouczająca historia
W roku 1503, po wielomiesięcznym rejsie wzdłuż wybrzeży Ameryki Centralnej, Krzysztof Kolumb zdołał doprowadzić swe dwa ostatnie statki na wyspę zwaną obecnie Jamajką. Początkowo tubylcy chętnie dzielili się żywnością z uwięzionymi na mieliźnie podróżnikami. Ale po pewnym czasie z powodu niestosownego zachowania marynarzy przestali ich zaopatrywać. Sytuacja stała się krytyczna, gdyż nie można było liczyć na to, że niebawem przypłynie jakiś inny statek i udzieli im pomocy.
Podobno Kolumb zajrzał do swego almanachu i dowiedział się, że 29 lutego 1504 roku nastąpi całkowite zaćmienie Księżyca. Wykorzystując przesądność mieszkańców wyspy, ostrzegł ich, że jeśli nie dostarczą załodze jedzenia, Księżyc zostanie pokryty ciemnością. Wyspiarze lekceważyli tę groźbę aż do chwili, gdy zaczęło się zaćmienie! Wówczas „krzycząc głośno i lamentując, nadbiegali do statku ze wszystkich stron, obładowani darami”. Odkrywcy już do końca pobytu w tym miejscu mieli pod dostatkiem żywności.
Zdaniem wyspiarzy Kolumb dokonał wielkiego cudu. Ale ich wniosek był rezultatem zwykłego przesądu. W rzeczywistości „przepowiednia” opierała się na niezmiennym ruchu Ziemi, Księżyca i Słońca. Takie wydarzenia jak zaćmienie astronomowie mogą przewidzieć z dużym wyprzedzeniem, a informacje o nich ukazują się w kalendarzach. Co więcej, precyzyjne ruchy ciał niebieskich umożliwiają astronomom dokładne określenie ich pozycji w dowolnej chwili. Dlatego gdy gazeta podaje godzinę wschodu i zachodu Słońca, przyjmujemy to za fakt.
W gruncie rzeczy wiadomości o zaćmieniach czy wschodach lub zachodach Słońca uzyskujemy dzięki Wspaniałemu Stwórcy ciał niebieskich. Ale przepowiednie jasnowidzów bądź osób wróżących z kryształowej kuli albo z kart tarota pochodzą z innego źródła, wrogiego Bogu Wszechmocnemu. Zastanówmy się nad tym głębiej.
Niebezpieczne źródło informacji
Natchnione sprawozdanie z Dziejów Apostolskich 16:16-19 mówi o „pewnej służącej”, która w starożytnym mieście Filippi przynosiła swym panom ogromny zysk uprawianiem „sztuki przepowiadania”. Jednakże opisane zdarzenie wskazuje, iż podawane przez nią informacje nie pochodziły od wszechmocnego Stwórcy, lecz od „demona wróżbiarstwa”. Dlatego gdy apostoł Paweł go wypędził, służąca straciła zdolność przepowiadania.
Wiedząc, że takie przepowiednie pochodzą od demonów, rozumiemy, dlaczego Prawo Boże dane Izraelowi zawierało nakaz: „Niech się nie znajdzie u ciebie nikt, kto (...) wróży, kto uprawia magię, ani nikt, kto wypatruje znaków wróżebnych, ani czarnoksiężnik, ani ten, kto zaklina drugich, ani nikt, kto zasięga rady u medium spirytystycznego, ani trudniący się przepowiadaniem wydarzeń (...) Bo każdy, kto to czyni, jest obrzydliwością dla Jehowy” (Powtórzonego Prawa 18:10-12). Zgodnie z Prawem takie praktyki karano śmiercią (Kapłańska 19:31; 20:6).
Może dziwi cię, że za wieloma pozornie niegroźnymi przesądami kryją się złe siły. Ale Biblia mówi, iż Szatan ‛przeobraża się w anioła światła’ (2 Koryntian 11:14). Razem z podległymi mu demonami może sprawiać wrażenie, jakoby te niebezpieczne praktyki były nieszkodliwe, a nawet pożyteczne. Niekiedy przekazuje przepowiednie, a potem doprowadza do ich spełnienia i w ten sposób skłania obserwatorów do błędnego wniosku, że pochodzą one od Boga (porównaj Mateusza 7:21-23; 2 Tesaloniczan 2:9-12). Wyjaśnia to, dlaczego niektóre informacje podawane przez osoby przypisujące sobie szczególną moc czasami istotnie się sprawdzają.
Oczywiście wiele — jeśli nie większość — ludzi twierdzących, że dysponują nadprzyrodzoną mocą, to oszuści, zwykli szarlatani, którzy wyłudzają pieniądze od naiwnych. Ale bez względu na to, czy są to oszuści, czy nie, Szatan skutecznie się nimi posługuje. Stara się zwrócić ludzi przeciw Jehowie, zaślepiając ich umysły, by nie przyjęli „chwalebnej dobrej nowiny” (2 Koryntian 4:3, 4).
Amulety a bałwochwalstwo
A co powiedzieć o amuletach i różnych przesądnych rytuałach, które dają ludziom poczucie bezpieczeństwa i władzy nad wypadkami losowymi? Kryje się w nich wiele zagrożeń. Przede wszystkim osoba zabobonna poddaje się kierownictwu niewidzialnych sił. Rezygnuje z logicznego rozumowania i pozwala, by owładnął nią irracjonalny lęk.
Pewien pisarz wskazał na jeszcze inne niebezpieczeństwo: „Kiedy kogoś liczącego na ochronę amuletu spotyka zawód, może za swoje niepowodzenie obwiniać innych, zamiast wziąć odpowiedzialność na siebie” (porównaj Galatów 6:7). Co ciekawe, eseista Ralph Waldo Emerson oświadczył kiedyś: „Słabi wierzą w szczęście (...) Silni wierzą w przyczynę i skutek”.
Zasada „przyczyny i skutku” nierzadko sprowadza się w życiu do przypadków, gdyż „czas i nieprzewidziane zdarzenie” dosięgają nas wszystkich (Kaznodziei 9:11). Przypadkowe wydarzenia nie są wynikiem kaprysów żadnej złej siły. Chrześcijanie rozumieją, iż zabobonne praktyki czy talizmany nie mają wpływu na rezultat takich wypadków. Kiedy spadają na nas nieszczęścia, przypomina się nam pewna prawda biblijna: „Nie wiecie, co jutro będzie z waszym życiem. Jesteście bowiem oparem, który ukazuje się na chwilkę, a potem znika” (Jakuba 4:14).
Co więcej, prawdziwi chrześcijanie wiedzą, że talizmany lub zabobonne rytuały często są traktowane z nabożną czcią. Dlatego uważają je za formy bałwochwalstwa, wyraźnie potępione w Słowie Bożym (Wyjścia 20:4, 5; 1 Jana 5:21).
Jak można poznać przyszłość
Nie oznacza to, że chrześcijanie nie interesują się przyszłością. Wręcz przeciwnie. Zdrowy rozsądek podpowiada, iż naprawdę dobrze jest wiedzieć, co nas czeka. Możemy wówczas podjąć odpowiednie działania, które przyniosą korzyści nam i naszym bliskim.
Informacji takich trzeba jednak szukać we właściwym źródle. Prorok Izajasz ostrzegał: „Będą was nakłaniać, byście zwracali się do jasnowidzów i mediów spirytystycznych (...) Macie im odpowiedzieć: ‚Słuchajcie, czego uczy was Pan! Nie słuchajcie mediów spirytystycznych — ich wypowiedzi nie przyniosą wam nic dobrego’” (Izajasza 8:19, 20, Today’s English Version).
Właściwym źródłem rzetelnych informacji na temat przyszłości jest Autor Biblii (2 Piotra 1:19-21). Ta natchniona Księga zawiera mnóstwo dowodów na to, że proroctwa wszechmocnego Boga, Jehowy, są niezawodne — tak jak ruchy ciał niebieskich „przepowiadane” w niezliczonych kalendarzach. Rozważmy pewien przykład ilustrujący niezwykłą dokładność proroctw biblijnych. Przypuśćmy, że jakaś ważna osobistość publicznie przepowiada dziś wydarzenia, które mają się rozegrać za 200 lat, w roku 2199. Podaje takie oto szczegóły:
◻ Między mocarstwami, które na razie wcale ze sobą nie rywalizują, dojdzie do wielkiej wojny, a jej rezultat zmieni historię.
◻ Strategia obejmie niezwykły wyczyn inżynieryjny, polegający na zmianie biegu potężnej rzeki.
◻ Wyjawione zostaje imię zwycięzcy — na wiele lat przed jego narodzeniem.
◻ Informacje o dalszych losach pokonanego mocarstwa sięgają daleko w przyszłość.
Jeżeli wszystko to by się sprawdziło, czy nie skłoniłoby ludzi do brania pod uwagę innych wypowiedzi tego człowieka na temat przyszłości?
Opisane wydarzenia rzeczywiście miały miejsce. Jakieś 200 lat przed zdobyciem Babilonu przez Medów i Persów Jehowa za pośrednictwem proroka Izajasza zapowiedział:
◻ Medo-Persja stoczy wielką bitwę z Babilonem (Izajasza 13:17, 19).
◻ Strategia będzie obejmować osuszenie systemu rzecznego przypominającego fosę. Poza tym bramy obwarowanego miasta będą stały otworem (Izajasza 44:27 do 45:2).
◻ Zwycięzcą zostanie człowiek imieniem Cyrus — przepowiedziano to jakieś 150 lat przed jego narodzinami (Izajasza 45:1).
◻ Z czasem Babilon zupełnie legnie w gruzach (Izajasza 13:17-22).
Wszystkie te przepowiednie się spełniły. Czy nie warto więc przyjrzeć się innym proroctwom, które Jehowa kazał spisać w swym Słowie?
Świetlana przyszłość, którą obiecuje Bóg
Co przepowiada Biblia? Otóż obiecuje, że w nowym świecie ustanowionym przez Boga nikogo nie będzie dręczył strach o przyszłość. Zwróć uwagę, co Bóg gwarantuje tym, którzy będą wtedy żyć: „Nikt nie będzie (...) [mojego ludu] przyprawiał o drżenie” (Micheasza 4:4).
Ponadto Pismo Święte zapewnia, iż Bóg ‛otworzy swą rękę i zaspokoi pragnienie wszystkiego, co żyje’ (Psalm 145:16). Czy spełnienie tej obietnicy jest sprawą odległej przyszłości? Bynajmniej! Już bardzo dawno przepowiedziano w Biblii warunki, które właśnie panują na ziemi i stanowią dowód, że żyjemy w „dniach ostatnich” obecnego niegodziwego systemu (2 Tymoteusza 3:1-5).
Wkrótce nasz miłościwy Stwórca położy kres złu. Sprawi, iż ustaną wszelkie wojny, niosące cierpienia i niepewność. Do przeszłości będzie też należeć nienawiść, samolubstwo, przestępczość i przemoc. Biblia zapewnia: „Potulni posiądą ziemię i naprawdę będą się wielce rozkoszować obfitością pokoju” (Psalm 37:10, 11).
Jednym z wielu błogosławieństw przewidzianych dla ludzi w nowym świecie będzie dobre zdrowie. Zniknie nawet śmierć i towarzyszący jej smutek. Sam Bóg mówi: „Oto czynię wszystko nowe” (Objawienie 21:4, 5).
Nikt nie padnie wtedy ofiarą przypadku, który dziś zmienia lub rujnuje ludziom życie. Nie będzie też niegodziwych demonów ani Szatana — źródła zabobonnego strachu i kłamstw. A wszystkie te zachwycające prawdy zawarte są w Biblii.
[Ilustracje na stronach 8, 9]
Istnieje ścisły związek między przesądami a praktykami spirytystycznymi
[Prawa własności]
Oprócz kobiety wewnątrz kryształowej kuli: Les Wies/Tony Stone Images
[Ilustracja na stronie 10]
Boży nowy świat będzie wolny od przesądów