Kamień, który odsłonił tajemnicę

W galerii rzeźby egipskiej w Muzeum Brytyjskim w Londynie wielkie zainteresowanie wśród zwiedzających wzbudza czarna płyta bazaltowa. Dlaczego intryguje tyle ludzi? Przez całe stulecia specjaliści daremnie trudzili się nad odczytaniem skomplikowanego pisma obrazkowego (hieroglifów), które znajdowano w egipskich grobowcach i na monumentach. Wspomniana płyta okazała się kluczem do zrozumienia tych pism i inskrypcji. Znana jest jako kamień z Rosetty (od miejscowości Raszid w Egipcie, tłumaczonej na Rosettę).

Na kamieniu tym jest wyryty jednakowy tekst trzema rodzajami pisma. Jeden z tych napisów wykonany jest po grecku, a więc zrozumiały, drugi — staroegipskimi hieroglifami, a trzeci późniejszym, uproszczonym pismem demotycznym. Na odcyfrowanie inskrypcji Francuz Jean François Champollion poświęcił 23 lata. Co mówi ów kamień?

Datowany na dziewiąty rok panowania Ptolemeusza V (około 196 rok p.n.e.) jest jeszcze jedną inskrypcją wysławiającą władcę. Między innymi opiewa pobożność Ptolemeusza V, wychwala go jako odnowiciela „świątyń byka Apisa i byka Mnewisa oraz innych świętych zwierząt” oraz mówi o nim jako o „Ptolemeuszu, wiecznie żyjącym bogu” (Kamień z Rosetty, konserwatorzy Muzeum Brytyjskiego).

Odcyfrowanie starożytnych hieroglifów, „spisanej mowy bogów”, rzuciło więcej światła na kult zwierząt rozpowszechniony w Egipcie. W przewodniku po Muzeum Brytyjskim czytamy: „Prawie wszystkie rzeźby sporządzono w celach religijnych, by zachęcać do oddawania czci bóstwom i sławić potęgę poszczególnych królów”, ale wykonano je też z okazji obrządków pogrzebowych. Na większości rzeźb i monumentów są hieroglify, które obecnie można zrozumieć dzięki kamieniowi z Rosetty.

[Ilustracje na stronie 31]

Powyżej: Przykład pisma hieroglificznego

[Prawa własności]

Za uprzejmą zgodą Zarządu Musea Egizio (Turyn)

Po prawej: Horus, egipski bóg światła

[Prawa własności]

Za uprzejmą zgodą Muzeum Brytyjskiego

[Prawa własności do ilustracji, strona 31]

Za uprzejmą zgodą Muzeum Brytyjskiego