April

Sapwellimen Siohwa ladu kan nan Paipel kin lelohng kahpwal kan me irail sohte kasik. Medewehla Seikop. Eh pahpao kehkehlingkihong en pwoudikihda emen nein Lapan serepein ko, emen kiseh me kin kaudokiong Koht, oh eh papaho kamehlelehiong ih me Siohwa pahn uhdahn ketin kapaiahda ih. (Sen. 28:​1-4) Eri Seikop wia dahme pwung. E kohkohsang sapwen Kenan oh seiloakla imwen Lapano, me naineki serepein riemen—Lia oh Resel. Seikop mwahukihda nein Lapan serepein tikitiko, Resel, oh pwungki en doadoahk ong eh pahpao sounpar isuh mwohn eh pwoudkihla. (Sen. 29:18) Ahpw kaidehn ih met me wiawi. Lapan pitihedi kahrehda e pwoudkihla nah serepein laudo, Lia. Lapan mweidohng Seikop en pwoudkihla Resel wihk ehu mwuhr, ahpw ihte ma Seikop doadoahk ong ih pil sounpar isuh. (Sen. 29:​26, 27) En Lapan eh wiewia kan pil sohte pahrek ni eh wia pesines ong Seikop. Eri, Lapan kin mwersuwedih Seikop erein sounpar 20!—Sen. 31:​41, 42. w23.04 15 ¶5

Ihs me kitail kak peki en kansenamwahwih oh kaweid kitail? Kitail ese pasapengo. Kitail kak kapakapohng Siohwa Koht. Siohwa ketin luke kitail en wia met. E ketin kupwurki kitail en kin kalapw kapakap—en “poadidiong kapakap.” (1 Des. 5:17) Kitail kak kapakapohng ih ni saledek oh peki sapwellime kaweid ong atail irair en mour koaros. (Lep. Pad. 3:​5, 6) Pwehki Siohwa uhdahn ketin sapan, e ketin mahsanih me kitail kak kapakapohng ih ahnsou koaros me kitail men. Sises mwahngih me atail kapakap kan uhdahn kesempwal ong Siohwa. Mahsie mwohn eh ketidihdo nin sampah, e kilang Semeo eh kin ketin sapengala ahn ohl oh lih lelepek kan ar kapakap. Karasepe, Sises patopato rehn Semeo ni ahnsou me E ketin sapengala ahn Ana, Depit, Elaisa, oh me lelepek tohto teikan ar kapakap. (1 Sam. 1:​10, 11, 20; 1 Nan. 19:​4-6; Mel. 32:5) Ihme kahrehda Sises ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan en kin kalapw kapakap oh wia met ni likilik!—Mad. 7:​7-11. w23.05 2 ¶1, 3

Samworo Lapalap Sehoiada kin lemmwiki Siohwa. Met sansalda ni ahnsou me nein Sesepel serepeino, Adalaia, adihada mwoahlo nan Suda. E uhdahn lemei oh uwen laud en eh men wiahla lih nanmwarki, e song en kemehla nein nah seri kan koaros pwehn kak kaunda. (2 Kron. 22:​10, 11) Emen nein nah ko—Sohas—pitla pwehki ahn Sehoiada pwoudo Sehosihpa, me kapitala. Sehosihpa oh eh pwoudo Sehoiada ekihla serio oh apwalihada. Ni ahl wet, ira kin tehk mwahu me emen sang kadaudok en Depit kan pahn pitla oh kak kaunda nin duwen nanmwarki. Sehoiada kin loalopwoatohng Siohwa oh sohte masakada Adalaia. Ni ahnsou me Sohas sounpar isuh, Sehoiada pil pwurehng kasalehda eh loalopwoatohng Siohwa. E wiahda pilahn ehu. Ma pilahno pweida, Sohas kadaudok en Depito, pahn wiahla nanmwarki ni pwung. Ahpw ma pilahno sohte pweida, Sehoiada uhdahn pahn kamakamala. Pwehki Siohwa ketin kapaiahda koasoandio, e pweida. w23.06 17 ¶12-13

Nanmwarki Nepukadnesar kakete medewe me Daniel kin uhwong ih oh e kakete wiahiong Daniel en kamakamala. Ahpw Daniel kasalehda eimah oh kawehwehda ouramano. Dahme ele sewese Daniel en eimah erein eh mour? Ni ahnsou me e pwulopwul, Daniel uhdahn sukuhlsang mehn kahlemeng en eh nohno pahpa. (Deud. 6:​6-9) Daniel ese duwen Kosonned Eisek ko oh pil oaritik tohto duwen Kosonnedo. Karasepe, e ese dahme mehn Israel ko kak kang oh sohte kak kang. (Lip. 11:​4-8; Dan. 1:​8, 11-13) Daniel pil ese poadopoad en sapwellimen Siohwa aramas akan oh ese dahme wiawihong irail ni ahnsou me re sohte peikiong Siohwa. (Dan. 9:​10, 11) Soahng kan me wiawi nan ahn Daniel mour kamehlelehiong me Siohwa oh Sapwellime tohnleng manaman kan pahn sewese ih.—Dan. 2:​19-24; 10:​12, 18, 19. w23.08 3 ¶5-6

Repeka lih emen me kin wiahda pilipil mwahu kan oh ese dahme e pahn kin wia. (Sen. 24:58; 27:​5-17) Ahpw, e kin kasalehda wahu oh kin men idawehn kaweid. (Sen. 24:​17, 18, 65) Ma ke kin aktikitik duwehte Repeka oh idawehn irail kan me Siohwa ketin idihada pwehn kaweid, ke pahn wia mehn kahlemeng mwahu ong koaros nan omw peneinei oh nan omw mwomwohdiso. Mpahi iei ehu irair me Kristian koahiek koaros anahne ahneki. Ester wia lih lelepek men me kin mpahi. Pwehki eh wia lih mpahi, e sohte aklapalapala ni eh wiahla lih nanmwarki. E rong kaweid me kisehu Mordekai kihong oh kapwaiada. (Est. 2:​10, 20, 22) Ke kak wia met sang ni omw peki kaweid mwahu sang meteikan oh kapwaiada. (Taitus 2:​3-5) Ester kasalehda mpahi ni ehu ahl tohrohr. E wia “serepein kaselel oh paliwaramwahu”; ahpw, e sohte song en kahrehiong meteikan en kilikilang ih.—Est. 2:​7, 15. w23.12 19-20 ¶6-8

Siohwa sohte kupwurki kitail en ahnsou koaros ahneki pepehm me kitail wiahda sapwung. Ma kitail wehkada dipatail, koluhla, oh wia uwen atail kak koaros pwehn dehr pwurehng wiahda sapwungo, kitail kak kamehlele me Siohwa ketin mahkohngehr kitail. (Wiewia 3:19) Mwurin atail wia soahng pwukat, Siohwa sohte pahn kupwurki kitail en doulahte pehm me ahnsou koaros atail sapwung. E mwahngih me met pahn kamedekeikitailla. (Mel. 31:10) Ma kitail kin nohn nsensuwed, kitail kakete uhdihsang atail weirentang en mour. (2 Kor. 2:7) Ma ke kin pousehlahte pehm me kowe me sapwung, medemedewehte me Koht kin ketin “mahkohng” kitail. (Mel. 130:4) Ni eh kin ketin mahkohng irail kan me koluhla mehlel, e ketin inoukihda: “I solahr pahn tamanda arail sapwung kan.” (Ser. 31:34) Met wehwehki me Siohwa sohte pahn ketin pwurehng medewe sapwung kan me e ketin mahkikihong uhk. Dehr nsensuwedkihla pein kowe pwehki ele sohla ekei omw pwukoa nan mwomwohdiso. Siohwa sohte kin ketin medemedewehte dipomw kan, oh ken dehr pil wia met. w23.08 30 ¶14-15

Erein soumwahu lusulus en COVID-19, Sounkadehdehn Siohwa kan me kin rong kaweid sang atail pwihn kin soikala iang pwunodki soahng kan me irail me kin rong likamw pwukat kin pwunodki. (Mad. 24:45) Kitail anahne medemedewehte “dahme keieu kesempwal.” (Pil. 1:​9, 10) Ni atail kin kedirepwkihla soahng kan, met kin kauwehla mwahl atail ahnsou oh kehl. Soahng kan me kitail kin kalapw wia—me duwehte mwenge, niminim, mehn kamweit kan, oh doadoahk en mwohni—kakete kerempwakitailla ma kitail mweidohng soahng pwukat en keieu kesempwal nan atail mour. (Luk 21:​34, 35) Patehng met, kitail pil kin rong oh wadek duwen uhpene nanpwungen aramas akan oh palien politik. Kitail anahne kanahieng pwe soahng pwukat en dehr kerempwakitailla. Nan madamadau oh mohngiong, kitail kakete tepida utung pali kan. Sehdan kin doadoahngki soangsoangen wiepe kan pwehn kaluwetehla atail koasoanehdi teng en wia dahme pwung. w23.07 16-17 ¶12-13

Ong sapwellimen Siohwa aramas akan, Katamanpen pwoulahn Krais iei rahn me keieu kesempwal nan pahr ehu. Kataman wet kelehpw me Sises ketin kehkehlikiong sapwellime tohnpadahk kan en wia. (Luk 22:​19, 20) E katamankihong kitail ia duwen atail kak kasalehda atail kalahnganki sapwellimen Sises meirongo. (2 Kor. 5:​14, 15) E pil kin kihong kitail ahnsou mwahu en “kangoange emenemen” riatail Kristian kan. (Rom 1:12) Oh aramas tohto kin perenki dahme re kilang oh rong oh men tepida onopki Paipel. Pil medewehla ia duwen Katamano eh kin kaminiminpene riatail kan sampah pwon. Mepwukat koaros kin kahrehiong Katamano en uhdahn kesempwal ong kitail! w24.01 8 ¶1-3

Uwen laud en atail doudouloale pweipwei me Siohwa oh Sises ketin pwainla, ih uwen laud en atail kak wehwehki uwen ara ketin poakohng emenemen kitail. (Kal. 2:20) Pweinen pweipwei sapahlo iei kisakis en limpoak ehu. Siohwa ketin kasalehiong kitail sapwellime limpoak sang eh ketin tounmeteikihla dahme keieu kesempwal ong ih—Sises. Siohwa ketin mweidohng sapwellime Ohlo en lokolok oh pwoula pwehki kitail. Siohwa sohte kin ketin poakohng kitailte, ahpw e pil ketin padahkihong kitail uwen laud en eh ketin poakohng kitail. (Ser. 31:3) Siohwa ketin kakerenihkitailla reh pwehki eh poakohng kitail. (Pil kilang Deuderonomi 7:​7, 8.) Sohte mehkot de mehmen kak katohreikitailsang limpoak wet. (Rom 8:​38, 39) Ia duwen limpoak wet eh kamwakid uhk? w24.01 28 ¶10-11

Kristian keidi kan kin uhdahn kesempwalki arail koapworopwor en kohdahla nanleng. Emen irail, Brother Frederick Franz, koasoiahda dahme e medewehki koapworopwor wet: “At koapworopwor uhdahn mehlel, oh emenemen kiht meh 144,000 kan pahn alehdi dahme Koht ketin inoukihong kiht. Ketingpat pahn uhdahn mwahusang dahme se kin medewe.” Brother Franz koasoia nan pahr 1991: “[Se] uhdahn kesempwalkihte at koapworopworo. . . . Uwen werei en at awih koapworopwor wet kin uhdahn kalaudehla at kalahnganki. Se uhdahn men awihete, . . . I uhdahn kesempwalki at koapworopworo laudsang mahs.” Sohte lipilipil ma kitail kasik en mour kohkohlahte nanleng de nin sampah, kitail ahneki koapworopwor kaselel ehu me kin kahrehiong kitail en peren. Oh atail koapworopwor kak kehlailla. w23.12 9 ¶6; 10 ¶8

Likio ni wasahn pedolong en tehnpas sarawio, mie pei sarawi ehu me wiawihdahsang prons me irail kin meirongki mahn akan ong Siohwa. (Eks. 27:​1, 2; 40:29) Ahpw, meirong ko sohte douluhl kak mahkohng dipen aramas ko. (Ipru 10:​1-3) Meirong en mahn kan me kin pwurupwurehng wiawi nan impwal sarawio kin dokedoke meirongo me pahn kihsang douluhl dipen aramas akan. Sises mwahngih me Siohwa ketin poaronehdo ih nin sampah pwehn toukihda moure nin duwen pweinen pweipwei sapahl ehu ong aramas akan. (Mad. 20:28) Eri, ni ahnsou me e ketin papidaisla, Sises toukihda pein ih pwehn wia kupwuren Koht. (Sohn 6:38; Kal. 1:4) Sises ketikihda moure “pak ehute” pwehn pwainla dipen koaros me kin pwoson Krais.—Ipru 10:​5-7, 10. w23.10 26 ¶10-11

Sohte mehkot kitail kak wia pwehn kapitkitailsang dihp oh mehla. (Mel. 49:​7, 8) Siohwa ketin doadoahngki mouren Sises pwehn kapitkitailla. Uwen laud en atail doudouloale dahme Siohwa oh Sises ketin tounmeteikihla pwehki kitail, atail kalahnganki pweinen pweipwei sapahlo pahn pil laudla. Ni Adam eh dipada, e luhssang koapworopwor en mour soutuk kaidehn ong ih kelehpw ahpw pil ong nah seri kan koaros. Pwehn pwainda sapahl dahme Adam luhssang, Sises ketin toukihda sapwellime mour unsek nin duwen meirong ehu. Erein eh ketiket sampah, Sises “sohte ketin wiahda dihp, sohte pil widing ehu dierek sang nin doauese.” (1 Pit. 2:22) Ni Sises eh pwoula, sapwellime mour unsek pahrekiong mour me Adam luhssang.—1 Kor. 15:45; 1 Tim. 2:6. w24.01 10 ¶5-6

Mwurin Sises ketin iasada, e ketilongala Wasa Sarawiheo en sapwellimen Siohwa tehnpas sarawi lapalapo. Wasaht kitail kak kilang ni sansal uwen lapalap en sapwellimen Siohwa koasoandi ong kaudok min me poahsoandahsang pweinen pweipwei sapahlo oh pwukoahn samworo lapalap me Sises ahneki. Samworo lapalap kan en Israel kin pedolongala Wasa Sarawiheo me aramas wiahda oh wa ntahn mahn kan ong meirong, ahpw Sises “ketila nanleng,” wasa me keieu sarawi, pwehn pato mwohn Siohwa. Wasao e patohwanohng Koht eh mour unsek “pwe en ketikihsang dihp sang ni eh ketin meirongkihla pein ih.” (Ipru 9:​24-26) Mehnda ma atail koapworopwor iei en mi nanleng de nin sampah, kitail koaros kak kaudokiong Siohwa nan sapwellime tehnpas sarawi lapalapo. w23.10 28 ¶13-14

Medewehla duwen pwukoa me Sises sapwellimanki nin duwen atail Nanmwarki oh Samworo Lapalap me limpoak. Pwehki ih, kitail kak pato ni kapakap mwohn sapwellimen Koht “mwoalen kadek sapan” oh peki mahk kalahngan oh sawas “ni ahnsou me kitail anahne.” (Ipru 4:​14, 15) Rahn koaros kitail anahne medemedewe duwen dahme Siohwa oh Sises ketin wiadahr oh pil wiewia ong kitail. Sapwellimara limpoak ong kitail uhdahn anahne sair atail mohngiong oh kamwakid kitail en ngoangki kaudokiong Siohwa. (2 Kor. 5:​14, 15) Ehu ahl me keieu mwahu en kasalehda atail kalahngan iei en nantihong en sewese meteikan wiahla sapwellimen Siohwa Sounkadehde kan oh tohnpadahk en Sises. (Mad. 28:​19, 20) Ih met me wahnpoaron Pohl wia. E ese me kupwuren Siohwa iei me “soangen aramas koaros en komourla oh esehla loalokong pwung en me mehlel.”—1 Tim. 2:​3, 4. w23.10 22-23 ¶13-14

Tohtohn kitail kin doadoahngki ire pwukat nan kalohk pwehn kasalehiong irail ia pahn mwomwen mour nan Paradais. Ia duwen atail kak kamehlelehiong meteikan—oh pein kitail—me kapai kan me kileldi nan Kaudiahl 21:​3, 4 pahn pweida? Siohwa sohte ketikihdahte inou kaselel pwukat, ahpw e pil ketikihda kahrepe mwahu kan pwe kitail en kak kamehlele me inou pwukat pahn pweida. Nan iretikitik kan me kileldi mwuhr, kitail diarada kahrepe kan me kitail en likihki sapwellimen Siohwa inou en Paradais. Ire ko mahsanih: “Meno me ketiket nan mwoahl ketin mahsanih: ‘Kilang! I wiewiahda mehkoaros en kapw.’ E pil ketin mahsanih: ‘Ntingihedi, pwe mahsen pwukat me lelepek oh mehlel.’ Oh e ketin mahsanihong ie: ‘Mahsen pwukat pweidahr! Ngehi me Alpa oh Omeka, me tapi oh imwi.’”—Kaud. 21:​5, 6a. w23.11 3 ¶3-5

Brother pwulopwul men kin kasalehda me e kin kakairada koahiek en madamadau sang ni soangen likou kan me e pilada en likawih oh sidail en pitenmoange. Pali laud en irail me kin wiahda oh netiki sidail en likou kapw kan sohte kin wauneki Siohwa. Patehng met, ele irail kin mourki tiahk samin. Eri likou kan me re kin wiahda kak uhdahn it de kak kahrehiong ohl akan en mwomwen duwehte lih. Ni eh kin pilada dahme e pahn likawih, brother pwulopwul men me kin nantihong en wiahla Kristian koahiek men pahn mweidohng kaweid en Paipel oh mehn kahlemeng mwahu kan nan mwomwohdiso en kahluwa ih. E kak pein idek reh: ‘Ei pilipil kan kin kasalehda ei madamadau pwung oh me I wauneki meteikan? Mwomwen ei likou kin kahrehiong en mengeiong meteikan en kamehlele me I uhdahn kin papah Koht?’ (1 Kor. 10:​31-33) Brother pwulopwul men me ahneki koahiek en madamadau sohte pahn alehdihte wahu sang rie Kristian kan ahpw pil sang rehn Semeo nanleng. w23.12 26 ¶7

Mahso, “nanmwarkien palieir” pil kin kaloke sapwellimen Siohwa aramas akan. (Dan. 11:40) Karasepe, met wiawi erein Mahwen Keieu oh Keriau en Sampah, ahnsou me riatail Kristian tohto selidi nan imweteng pwehki arail soupoupali oh wasahn sukuhl kan kin kihsang nan sukuhl ekei seri Sounkadehde kan pwehki kahrepeohte. Nan pahr kan me dower powe, lelepek en sapwellimen Siohwa aramas akan me mi pahn kaundahn nanmwarki menet kin lelohng kasongosong ni ahl teikan. Karasepe, ahnsoun usuhs kan, Kristian men ele kin lelohng kasongosong en utung pwihn en politik ehu de emen me pahn usuhsda. Mendahki e sohte pahn iang usuhs, ahpw nan eh madamadau oh mohngiong, e kin poupoar. Eri, pwe kitail en uhdahn sohte poupoar, kitail anahne kanahieng atail wiewia, madamadau oh pepehm!—Sohn 15:​18, 19. w23.08 12 ¶17

Ni atail kin tang nan weirentang en mour, kitail anahne “tang kehlail pwe [kitail] en kana.” (1 Kor. 9:24) Sises mahsanih me kitail kak “nohn kedirepwki mwenge laud oh sakau laud oh pwunod en mour.” (Luk 21:34) Soahng pwukat oh iren Paipel teikan kak seweseiuk esehda wekidekla kan me ke anahne wiahda ni omw tang nan weirentang en mour. Kitail kak kamehlele me kitail pahn kana nan weirentang en mour pwehki Siohwa pahn ketikihong kitail kehl me kitail anahne. (Ais. 40:​29-31) Eri, dehr wawaila! Kahlemengih wahnpoaron Pohl, me tang kehlail pwehn alehdi ketingo me mi mwowe. (Pil. 3:​13, 14) Sohte me kak weirkin uhk, ahpw sang ni sapwellimen Siohwa sawas ke kak pweida. Siohwa kak ketin seweseiuk wahda omw wisik kan oh kesehla omw katoutou kan. Ni Siohwa eh kin ketin ieiang uhk, ke pahn kak dadaurete oh kana nan omw weirentang! w23.08 31 ¶16-17

Ni ahnsou me Sises sounpar 12, semeo oh ineo kohkohsang ih nan Serusalem. (Luk 2:​46-52) Sosep oh Mery anahne tehk mwahu me neira seri kan koaros iangih ira ni arail kohkohsang kasarawio. Ni ara diarada Sises, Mery kapwukoahki Sises kahpwalo me ira lelohng! Sises kakete nda me ira sapwung. Ahpw, e sapeng ira ni wahu. Ahpw, Sosep oh Mery “sohte wehwehki dahme e ndindaiong ira.” Mendahki met, Sises kin “pousehlahte uhpahiong ira.” Me pwulopwul kan, kumwail kin ekei pak apwalki peikiong amwail pahpa nohno kan ni arail sapwungala de sohte wehwehkin kumwail? Dahme kak sewese kumwail? Medewehla ia sapwellimen Siohwa pepehm. Paipel mahsanih me ni amwail kin peikiong amwail pahpa nohno, “met kin kaperenda Kauno.” (Kol. 3:20) Siohwa ketin mwahngih me ekei pak amwail pahpa nohno sohte kin uhdahn wehwehkin kumwail, de irail kin wiahda kosonned kan me apwal en peikiong. Ahpw ma kumwail kin piladahte en peikiong irail, met kin kaperenda kupwure. w23.10 7 ¶5-6

Iengatail tohnsukuhl men kakete nda me dene Sounkadehdehn Siohwa kan anahne wekidala arail madamadau me pid ohl mwahuki ohl oh lih mwahuki lih. Kitail anahne kamehlelehiong ih me kitail kin wauneki ahn emenemen pwuhng en wiahda pein eh pilipil. (1 Pit. 2:17) Eri, kitail kak padahkihong dahme Paipel mahsanih oh ia duwen atail idawehn kaweid en Paipel eh sewese kitail en ahneki mour nsenamwahu. Ni emen eh uhdahn sapwungki kitail, kitail en dehr mwadangete medewe me kitail ese dahme e kin kamehlele. Karasepe, ia duwen ma iengomw tohnsukuhlo nda me e wia mehkot pweipwei en kamehlele Koht? Ia duwe, ke pahn medewe me e kin uhdahn kamehlele padahk me dene aramas kohsang mahn oh kin uhdahn ese duwen met? Ni mehlel, mwein e ndahte dahme e rongasang meteikan. Ele ke kak kasalehiong ih ehu link nan jw.org me koasoia duwen kepikipik kan. Mwein mwuhr, e pahn men kumwa en koasoiapene artikel ehu de kisin kasdo ehu me e diarada wasao. Ni atail kin kasalehda wahu ni ahl wet, met kak sewese ih en men kalaudehla eh sukuhlki dahme Paipel kin padahngki. w23.09 17 ¶12-13

Kitail kak kamehlele me Siohwa pahn ketin doadoahngki kitail oh kapaikitailda mehnda ma kitail wiahda sapwung kan, ma kitail kin wia uwen atail kak en kapwungala atail wiewia kan oh pousehlahte koapworopworki ih. (Lep. Pad. 28:13) Samson sohte unsek; ahpw, e sohte uhdihsang eh kin songosong en papah Siohwa, pil mwurin eh wiahda sapwungo rehn Dilehla. Oh Siohwa ketin pousehlahte doadoahngki ih. Koht pwurehng ketin doadoahngki Samson ni ahl laud ehu. Siohwa ketin wiahkihte Samson ohl uhdahn lelepek men, pil ketin kahrehiong en iang kileldi rehn me lelepek teikan nan Ipru irelaud 11. Ia uwen met eh kangoange kitail ni atail ese me kitail kin papah Sahm limpoak men nanleng me kin ketin kupwurki kakehlakahda kitail, ahpw mehlel nin ahnsou me kitail kin luwetala! Eri duwehte Samson, kitail en peki rehn Siohwa: “Komw ketin kupwure ie. Komw ketin kapwuredohng ie pil ehu kehlail.”—Sounkopwung 16:28. w23.09 7 ¶18-19

Pwehki atail ese me rahnen Siohwa kerendohr, kitail men wia uwen atail kak koaros en ehukihong meteikan rongamwahwo. Ahpw ekei pak, kitail kin pweiek en wia met. Dahme kahrehda? Pwehki kitail masak dahme aramas akan kakete medewehkin kitail de wiahiong kitail. Met wiawihong Piter. Pwohngo me kopwung wiawihong Sises, Piter masak en nda me ih emen sapwellimen Sises tohnpadahk oh pwurupwurehng kahmahmki me e ese Sises. (Mad. 26:​69-75) Ahpw wahnpoaron menet kak koasoia mwuhr: “Kumwail dehr kin masak dahme re kin masak, de pil salohkihda kowahlap.” (1 Pit. 3:14) Dahme Piter nda kamehlelehiong kitail me kitail kak powehdi masak aramas. Dahme kak sewese kitail en powehdi masak aramas? Piter padahkihong kitail: “Kasarawihala Krais nin duwen Kaun nan mohngiongimwail.” (1 Pit. 3:15) Kitail kak katamankihong pein kitail me Sises Krais iei atail Nanmwarki oh me e sapwellimanki manaman laud. w23.09 27-28 ¶6-8

Kitail anahne pousehlahte kanahieng en dehr wia soahng kan me “wia kisehn rotorot.” (Ep. 5:11) E uhdahn mehlel me ni aramas emen eh kin kilikilang, rongorong, de koasokoasoia soahng kan me samin, e pahn mengeiong en wia mehkot sapwung. (Sen. 3:6; Seims 1:​14, 15) Ahn Sehdan sampah kin song en pitih kitail, pwehn kamehlelehiong kitail me dahme Siohwa ketin mahsanih me samin sohte uhdahn sapwung. (2 Pit. 2:19) Tepilo kin ahnsou koaros song en karotongehla aramas akan pwe ren sohte kak ese dahme pwung oh sapwung. (Ais. 5:20; 2 Kor. 4:4) Ihme kahrehda nan kasdo, tv, oh website tohto, kin kangoange soahng kan me uhwong sapwellimen Siohwa koasoandi pwung kan! Sehdan men kitail en medewe me wiewia oh mour samin sohte keper.—Ep. 5:6. w24.03 22 ¶8-10

Impwal sarawio duwehte ihmw likou ehu me mehn Israel ko kin wahda ni arail kin keseuseli. Irail doadoahngki kereniong lel sounpar 500 lao re kauwada tehnpas sarawio nan Serusalem. (Eks. 25:​8, 9; Nemp. 9:22) Impwal sarawio iei wasa me mehn Israel kan kin pokonpene pwehn kaudokiong Koht oh wia arail meirong kan. (Eks. 29:​43-46) Ahpw, impwal sarawio pil wia karasepen mehkot me mwahusang impwalo. E wia “mwetehn mehkan en nanleng,” oh e karasahiong sapwellimen Siohwa tehnpas sarawi lapalapo. Pohl koasoia me “impwal wet wia karasaras ehu ong ahnsou wet.” (Ipru 9:9) Eri ni ahnsou me e ntinglahng mehn Ipru ko, tehnpas sarawi lapalapo miehier. E miehla pahr 29. Nan pahro, Sises ketin papidaisla, oh tepida papah nin duwen sapwellimen Siohwa “samworo lapalap” nan tehnpas sarawi lapalapo.—Ipru 4:14; Wiewia 10:​37, 38. w23.10 25-26 ¶6-7

Pwe kitail en kehlailte. Kitail anahne materek de ahneki madamadau toupahrek ni ahnsou me atail mour apwalla pwehn doulahte papah Siohwa ni peren. Ia duwen? Kitail anahne toupahrek ni atail irair kan ar wekila, oh sang ni atail kin wauneki ahn meteikan madamadau oh pilipil. Nin duwen sapwellimen Siohwa ladu kei, kitail men madamadau toupahrek. Kitail pil men aktikitik oh kadek. Siohwa pil ketin mwarenki lengileng wet “Paip” pwehki e kin ketin kehlail oh tengeteng. (Deud. 32:4) Ahpw, e pil kin ketin toupahrek ni sapwellime madamadau. Ni soahng kan nan sampah wet eh wekila, Siohwa kin ketin toupahrek oh tehk mwahu me soahng koaros me e ketin inoukihda pahn pweida. Siohwa ketin kapikkitailda rasehng ih, me pil kak toupahrek ni atail irair kan eh wekila. E ketikihda kaweid sansal kan nan Paipel me kin sewese kitail en wiahda pilipil mwahu ong kahpwal sohte lipilipil me kitail lelohng. Pein sapwellime mehn kahlemeng oh kaweid kan me e ketikihong kitail sewese kitail en ese me ni eh ketin wia atail “Paip,” e pil kin ketin toupahrek. w23.07 20 ¶1-3

Nan Paipel, Siohwa ketin kapahrekihong pein ih nohno limpoak men. (Ais. 66:​12, 13) Song medewehla nohno men me kin apwalih mwahu nah kisin seri men ni limpoak oh kin tehk mwahu dahme e anahne. Ni ahnsou me kitail kin pwunodada, kitail kak likih sapwellimen Siohwa limpoak. E sohte pahn ketin uhdihsang poakohng kitail ni atail wiahda mehkot sapwung. (Mel. 103:8) Wehin Israel kin pwurupwurehng kansensuwedihada Siohwa. Ahpw e ketin kasalehiong sapwellime aramas akan me koluhla limpoak loalopwoat ni eh mahsanih soahng pwukat: ‘I kesempwalkin uhk, poakohng uhk, oh waunekin uhk.’ (Ais. 43:​4, 5) Sapwellimen Koht limpoak sohte wekila. Mehnda ma kitail wiahda dihp laud ehu, ni atail koluhla oh pwurala rehn Siohwa, kitail pahn kilang me e pil kin ketin poakohng kitail. E inoukihda me e pahn ketin “mahkikihong kitail dipatail kan.” (Ais. 55:7) Paipel mahsanih me kitail pahn ahneki ‘ahnsoun nsenamwahu . . . sang rehn Siohwa.’—Wiewia 3:19. w24.01 27 ¶4-5

Siohwa kak ketin sewese kitail ni atail lelohng irair apwal ehu. Karasepe, ni atail kin peki rehn atail kaunen doadoahko ma kitail kak kommoal pwehn iang towehda mihting tohrohr ehu, de ni atail peki en wekidala atail awahn doadoahk pwe kitail en kak iang towehda atail mihting kan koaros, kitail kin kak kilang duwen Siohwa eh kin ketin sewese kitail. Imwilahn met kakete mwahusang dahme kitail kasik. Oh atail likih Siohwa pahn kehlailla. Esra kapakapki sapwellimen Siohwa sawas. Ni ahnsou me e kin pwunodkihda soahng kan me e anahne wia, ni aktikitik Esra kin kapakap ong Siohwa. (Esra 8:​21-23; 9:​3-5) Pwehki Esra likih Siohwa, meteikan pil men sewese oh kahlemengih eh pwoson. (Esra 10:​1-4) Ni atail kin pwunodki ia duwen atail en apwalihala atail anahn kan, de pwunodki keper de lelohng atail peneinei, kitail anahne kapakap ong Siohwa ni likilik. w23.11 18 ¶15-17

Siohwa sohte ketin mahsanih me ma kitail men pwungla reh, kitail anahne wia soahngohte me Eipraam wia. Ni mehlel, mie ahl tohto me kitail kak kasalehda me kitail pwoson. Kitail kak kasamwo me kapw kan nan mwomwohdiso, sewese riatail Kristian kan me anahne sawas, oh wiahiong atail peneinei soahng mwahu kan, soahng pwukat koaros mehkot me Siohwa pahn ketin kupwurki oh kapaiahda. (Rom 15:7; 1 Tim. 5:​4, 8; 1 Sohn 3:18) Ehu ahl keieu kesempwal me kitail kak kasalehda atail pwoson iei sang ni atail ngoangki kalohki rongamwahwo ong meteikan. (1 Tim. 4:16) Kitail koaros kak kasalehda sang ni atail wiewia me kitail pwoson me sapwellimen Siohwa inou kan pahn pweida oh me sapwellime ahl akan me keieu mwahu. Oh ma kitail wia met, kitail kak uhdahn kamehlele me Koht pahn ketin wiahkin kitail aramas pwung kei oh kitail pahn wiahla kompoakepah. w23.12 2 ¶3; 6 ¶15

Ni eh pahn kereniong mehla, Nanmwarki Depit padahkihong Solomon mahsen kan me mi powe. (1 Nan. 2:​1, 3, NW) Kaweid wet kesempwal ong ohl Kristian koaros. Pwehn wia met, irail anahne sukuhlki en peikiong sapwellimen Koht kosonned oh kaweid en Paipel kan nan arail mour rahnwet. (Luk 2:52) Dahme kahrehda e uhdahn kesempwal ong brother pwulopwul kan en wiahla Kristian koahiek? Ohl Kristian men ahneki pwukoa kesempwal tohto nan peneinei oh nan mwomwohdiso. Brother pwulopwul kan, ele kumwail kin medemedewe pwukoa kan me kumwail kak alehdi ni ahnsou kohkohdo. Ele kumwail men wiahla emen pioneer, wiahla emen sounsawas, oh mwuhr wiahla elder men nan mwomwohdiso. Ele kumwail pil men pwopwoudla oh naineki seri. (Ep. 6:4; 1 Tim. 3:1) Pwehn lel mehn akadei pwukat oh pweida, kumwail anahne wiahla Kristian koahiek kei. w23.12 24 ¶1-2

Kristian elder kan anahne apwalih sapwellimen Siohwa sihpw kesempwal kan. Ohl poadidi pwukat kin kesempwalki arail pwais kaselel wet en papah riarail Kristian kan, oh irail kin doadoahk laud pwehn wia “silepen sihpw kan me uhdahn pahn apwalih irail.” (Ser. 23:4; 1 Pit. 5:2) Ia uwen atail kalahnganki ohl pwukat nan atail mwomwohdiso! Elder kan kak sukuhlki mehn kahlemeng en Sounkopwungo, Kidion. (Ipru 6:12) E kin pere oh apwalih sapwellimen Koht aramas akan. (Sounkopwung 2:16; 1 Kron. 17:6) Duwehte Kidion, elder kan idihdida pwehn apwalih sapwellimen Koht aramas akan erein ahnsou uhdahn apwal pwukat. (Wiewia 20:28; 2 Tim. 3:1) Kitail kak sukuhlsang ahn Kidion mpahi, aktikitik oh peik. Eh dadaur kin lelohng songosong ni eh kin apwalihala eh pwukoa kan. Sohte lipilipil ma kitail elder kei de soh, kitail anahne kakairada atail kalahnganki elder kan. Kitail kak sewese brother pwukat me kin doadoahk laud pwehn apwalih kitail nan mwomwohdiso.—Ipru 13:17. w23.06 2 ¶1; 3 ¶3