Tamataman Sounwiepomw!
“Eri, tamanda Sounwiepomw . . . mwohn rahn akan oh sounpar kansensuwed kan ar pahn leledo.”—EKLESIASDES 12:1.
1. Iaduwen irail me pwulopwul kan me inoukihong Koht arail mour en perenki doadoahngkihla arail kehl oh arail mour ni ahnsou me re pwulopwul?
SIOHWA kin ketikihong sapwellime ladu kan kehl pwehn kapwaiada sapwellime kupwur kan. (Aiseia 40:28-31) Met kin mehlel sohte lipilipil irail sounpar depe. Ahpw irail me pwulopwul kan me inoukihong Koht arail mour anahne doadoahngki arail kehl oh arail mour ni ahnsou me re pwulopwul ni elen loalokong. Ihme kahrehda, re pahn kesempwaliki kaweid en “sounkoasoanehdi aramas akan,” Nanmwarki Solomon en Israel en mahs. E kangoange irail: “Eri, tamanda Sounwiepomw nindokon omw wie pwulopwulte, mwohn rahn akan oh sounpar kansensuwed kan ar pahn leledo ni omw pahn nda, “I solahr nsenamwahuki ei mour.’”—Eklesiasdes 1:1; 12:1.
2. Dahme seri kan en Kristian inouda kan anahne wia?
2 Kaweid en Solomon me pid duwen tamanda Sounkapikada nin dokon emen wie pwulopwulte, kin keieu kohwong mwahnakapw oh peinakapw kan en Israel. Re ipwidi nan wehi ehu me inoukihong Siohwa arail mour. Iaduwen irail seri kan en Kristian inouda kan nan rahn pwukat? Re pil anahne medemedewe duwen Sounkapikparail. Ma re pahn wia met, re pahn kasalehda me re wauneki Siohwa oh re pahn ale kamwahu kan ong pein irail.—Aiseia 48:17, 18.
Mehn Kahlemeng Mwahu kan en Mahs
3. Mehn kahlemeng dah kan Sosep, Samuel oh Depit wia?
3 Me pwulopwul tohto nan Paipel kin wia mehn kahlemeng mwahu ni arail kin tamataman Sounkapikparail. Sang ni ahnsou me e pwulopwul, nein Seikop pwutak, Sosep, kin tamanda Sounwiepe. Ni ahnsou me en Podipar eh pwoud kasonge Sosep en wia dipen nenek reh, Sosep kasalehda me e uhdahn kahng wia met oh ndaiong ih: “Eri a, ia duwen ei pahn wiahda soangen sapwung laud wet, oh dipikihda mwohn Koht?” (Senesis 39:9) Samuel, mehn Lipai men, me kin tamanda Sounkapikpe kaidehn ihte ni ahnsou eh wie pwulopwulte, ahpw erein eh mour. (1 Samuel 1:22-28; 2:18; 3:1-5) Depit me wia emen me pwulopwul nan Pedleem kin medemedewe laud duwen Sounkapikpe. E sansal me e kin likih Koht ni ahnsou me e tuhwong Kolaiad, emen kodon en mehn Pilisdia, e ndaiong ih met: “Ke kohkodohng peikihong ie kedlahs, oh ketieu laud oh pil ketieu tikitik, a ngehi I pahn peikihong ie kedlahs, oh ketieu laud oh pil ketieu tikitik, a ngehi I pahn peikihong uhk mwaren Kauno [“Siohwa,” New World Translation], Wasa Lapalap, Koht en karis en Israel kan, me ke peliandahr. Rahnwette Kauno [“Siohwa,” NW] pahn ketikihong uhk pahn ei manaman. I pahn poweiukedi oh lupukasang moangomwen. . . . Wehiet pwon pahn esehla me mie en Israel eh Koht. Eri, aramas koaros wasaht pahn kilang me e sohte ketin anahne kedlahs de ketieu pwe en kapitala sapwellime aramas akan. E kin ketin powehdi nan mahwen, oh e pahn ketikihong kumwail koaros pahn at manaman.” Ni ahnsou keren mwurin met, Kolaiad mehla, oh mehn Pilisdia ko tangdoaui.—1 Samuel 17:45-51.
4. (a) Dahme kasalehda me emen serepein en Israel me selidi oh pil Nanmwarki pwulopwul Sosaia kin tamanda Sounwiepen aramas? (b) Iaduwen Sises, ni eh mahki sounpar 12, kasalehda me e kin tamanda Sounwiepen aramas?
4 Pil emen pwulopwul me kin tamanda Sounkapikpe iei serepein en Israel men me selidi. E wia kadehde mwahu ong en kaun lapalap en karis kan en nanmwarkien Siria, Nahman, eh pwoud oh met kahrehong Nahman en kolahng rehn sapwellimen Koht soukohp, oh e mwakelekella sang eh soumwahu en tokutok, oh e uhd wiahla sapwellimen Siohwa tohnkaudok men. (2 Nanmwarki 5:1-19) Nanmwarki pwulopwul Sosaia kin ni eimah utungada kaudok min en Siohwa. (2 Nanmwarki 22:1–23:25) Ahpw, mehn kahlemeng me keieu mwahu en emen me tamanda Sounwiepe ni ahnsou me e pwulopwul iei Sises en Nasaret. Tehk duwen dahme wiawi ni ahnsou me e mahki sounpar 12. Eh pahpa oh nohno kahre ih en kohla Serusalem pwehn iang Pasopa. Ni ahnsou me re pahn pwurala sapwarail, ira sasairki me Sises sohte iang ira; ira ahpw pwurala oh rapahki ih. Ni kasiluh en rahn, ira ahpw diarada ih nan Tehnpas Sarawio, ni eh ketiket nanpwungen sounpadahk ko, karonge irail oh keinemwe rehrail. Sises sapengki peidek en eh nohno me inenen tihwohla: “Dahme kumwa raparapahkiniehki? Kumwa sohte ese me I uhdahn pahn kin mihmi nan Tehnpas en Semei?” (Luk 2:49) Inenen katepe laud ong Sises en sukuhliki mehkan ni pali ngehn nan Tehnpas Sarawio, iei ‘Tehnpas en Seme.’ Nan rahnpwukat, Kingdom Hall en Sounkadehdehn Siohwa kan iei wasa kaselel en sukuhliki loalokong pwung en Sounkapikpatail.
Tamanda Siohwa Ahnsou wet!
5. Ni pein ahmw lokaia kan, iaduwen ke pahn kawehwehda dahme Sounkoasoanehdi aramas akan ntingihdi nan Eklesiasdes 12:1?
5 Tohnkaudok en Siohwa men me kin doadoahk ni mohngiong unsek kin men mwadangete alehda ah pwukoah en papah Siohwa oh kolokol eh papah ong Koht erein rahn akan en ah mour. Eri, dahme pahn wiawi ong emen pwulopwul me sohte kin tamanda Sounkapikpe? Koht ketin padahkiong sounkoasoanehdi aramas akan en nda met: “Eri, tamanda Sounwiepomw nin dokon omw wie pwulopwulte, mwohn rahn akan oh sounpar kansensuwed kan ar pahn leledo ni omw pahn nda, ‘I solahr nsenamwahuki ei mour.’”—Eklesiasdes 12:1.
6. Dahme kin kasalehda me mah riemen, Simion oh Ana, kin tamanda Sounkapikpara?
6 Sohte me kin perenki “sounpar kansensuwed kan” en irail kan me mahla. Ahpw, irail me mah kan me tamanda Koht kin peren. Karasepe ieu, Simion, emen ohl me mahlahr, alehte serio, Sises, me mih nan Tehnpas Sarawio oh kapikapinga Koht: “Maing ei Kaun, komw ketin mweidala sapwellimomwi ladu en patopatohwei ni popohl, duwen me komw ketin inoukidahr. Pwe pwoaren mesei kat kilangehr sapwellimomwi komour, me komw ketin onopadahr mwohn mesen wehi koaros: Marain ehu mehn kamarainih me rotorot akan oh kalinganahla tohn sapwellimomwi wehi, Israel.” (Luk 2:25-32) Emen lih me mahkier sounpar walisek pahieu, Ana, kin pil tamanda Sounkapikpe. E kin mih nan Tehnpas Sarawio ahnsou koaros, oh e pil mih wasao ni ahnsou me seri pwelel Sises pwarada wasao. “Ni ahnsowohte e lella mwo oh kapinga kalahngan en Koht oh koasoia duwen kisin serio ong irail koaros me awiawihodo komourpen Serusalem.”—Luk 2:36-38.
7. Ia irairen aramas akan me kin papah Koht sang ni ar pwulopwul lel ni ar kin mahlahr?
7 Ekei irail Sounkadehdehn Siohwa kan me tepida papah Koht sang ni ahnsou me re pwulopwul, ahpw mahlahr ahnsou wet, mwein kin lokolongki medek kan me aramas mah kan kin lelohng. Ahpw, re inenen peren oh kitail kin kalahnganki arail doadoahk lelepek kan! Re kin ahneki “peren en Siohwa,” pwe re ese me Siohwa tepida doadoahngki sapwellime manaman kehlail ehu ong sampah wet ni eh kamanahla Sises Krais nin duwen Nanmwarki kehleil men nanleng. (Nehmaia 8:10) Eri, met iei ahnsou ong irail me pwulopwul kan oh me mah kan en kapwaiada kaweid wet: “Mwahnakapw oh peinakapw akan, me mah oh pil seri kan. Irail koaruhsie en kapinga mwaren Kauno [“Siohwa,” NW]! Mware me lapalap sang mwar teikan koaros; sapwellime lingan kin ketiket pohnangin lahng oh sampah.”—Melkahka 148:12, 13.
8, 9. (a) Ong ihs me “sounpar kansensuwed kan” sohte pahn wahdohng irail kating, oh dahme kahrehda? (b) Ia duwen ke pahn kawehwehda Eklesiasdes 12:2?
8 “Sounpar kansensuwed kan” en irail me mah kan sohte kin kansenamwahu—ele kin wahdo kapwunod—ong irail me sohte kin medemedewe duwen Sounkapikparail oh sohte kin wehwehki duwen sapwellime kupwur lingan kan. Re sohte kin ahneki kehl en pali ngehn me pahn kak sewese irail en powehdi kasongosong kan oh kahpwal kan me re kin lelohng ni arail kin mahla oh pil iangahki kahpwal akan me kin lelohng aramas akan sang ni ahnsou me Sehdan lekidekla sang nanleng lel met. (Kaudiahl 12:7-12) Ihme kahrehda, sounkoasoanehdi aramas akan kin kangoange kitail en tamanda Sounkapikpatail “mwohn marain en ketipin oh lingan en maram oh usu kan pahn tikitikla rehmw, oh rotorot, rasehng rotorot en mesen keteu, pahn ieiang uhk.” (Eklesiasdes 12:2) Ia wehwehn mahsen pwukat?
9 Solomon kin karasaiong ahnsoun pwulopwul duwehte ni ahnsoun karakar nan Palestine ni ahnsou me ketipin, maram, oh usu kan kin dakarada lahng me sohte depwekin. Soahng koaros inenen marain. Ahpw ni ahnsou me aramas mahlahr, rahn akan en arail mour kin rasehng ahnsoun kopwou oh keteu, oh kahpwal tohto kin pwarada. (Sohp 14:1) Ia uwen kansensuwed mehlel ma emen ese Sounkapikpe ahpw e sohte kin papah ih ni ahnsou me e pwulopwul! Ni ahnsou aramas kin mahla, soahng koaros kin rotorotala, keieu ong irail akan me sohte isaneki arail ahnsou mwahu en papah Siohwa ni ahr pwulopwul pwehki re kin rapahki mehkan me soh katepe. Sohte lipilipil sounpar depe kitail, kitail en ‘peikiong Siohwa ni unsek,’ nin duwen me Kalep, ohl lelepek men me iengen soukohp Moses wiahda.—Sosua 14:6-9.
Lipwen Mahla
10. Ia wehwehn (a) “tohndoadoahk kan en ihmwo”? (b) “ohl kehlail akan”?
10 Solomon uhd koasoi duwen apwal akan “ih ahnsowo me tohndoadoahk kan en ihmwo pahn rerrer, oh ohl kehlail kan pahn luwetala, oh lih akan me kin wia doadoahk en ngidar pilawa pahn sohla doadoahk pwehki re malaulaula, oh lih akan me kin kilikilang ni wenihmwtok kan sohla nohn kak kilang wasa.” (Eklesiasdes 12:3, NW) “Ihmw” kin karasaiong paliwar en aramas. (Madiu 12:43-45; 2 Korint 5:1-8) “Tohndoadoahk kan en ihmwo” kin wehwehki pehn aramas me kin pere oh kamwenge paliwaro. Ni ahnsou me aramas kin mahla, pehrail kan kin kalap rerrer pwehki luwetala, kesaloh de mwoatorala. “Ohl kehlail kan”—nehn aramas—solahr rasehng uhr kehlail kan ahpw re luwetala oh kospene oh ururahdek. Ahpw, ke soh kin perenki kilang iengatail pwoson me mah kan nan atail mihding kan en Kristian?
11. Ni karasaras, ihs irail “lih akan me kin wia doadoahk en ngidar pilawa” oh irail “lih akan me kin kilikilang ni wenihmwtok”?
11 “Lih akan me kin doadoahk en ngidar pilawa pahn sohla doadoahk pwehki re malaulaula”—ahpw iaduwen met kin wiawi? Ngih kan kin ohla oh pwupwsang, ihme kahrehda ngih kan kin malaulaula de solahr ngih douluhl. Me mah kan kin apwalki rukoa mwenge kekeluwak de re sohla kak kang mwenge kekeluwak. “Lih akan me kin kilikilang ni wenihmwtok”—mese kan iangahki wasa kan ni mwahliel me kin kahrehong kitail kak kilang wasa—kin ediedla oh rotala.
12. (a) Ia wehwehn “wenihmw akan en nanial me ritingidi”? (b) Ia omw madamadau ong irail me mah kan en sounkalohk en Wehio?
12 Sounkoasoanehdi aramas akan pousehla oh mahsanih: “Wenihmw akan en nanial me ritingihdi, oh ngilen mehn ngidar pilawa kin tikitikla, ahpw ngilen menpihr me pahn kin kapiruhkada, oh ngihl kan koaros en peinakapw akan kin tikitikla.” (Eklesiasdes 12:4, NW) Wenihmw riau en auen aramas—iei kilin auen aramas—sohla kak koasoia de kawehwehda pepehm akan en “ihmw” de paliwar en irail akan me mah me sohte kin papah Koht. Re sohte kin kak koasoi ong meteikan “nanial kan.” Ahpw, iaduwen irail me mah kan me kin ngoangki kalohki Rongamwahu en Wehio? (Sohp 41:14) Mehlel, mwein re kin alu wawai ni ahnsou me re kin kalohk ihmw-lel-ihmw oh ekei kin apwaliki lokaia, ahpw re kin kapikapinga Siohwa!—Melkahka 113:1.
13. Iaduwen Sounkoasoanehdi aramas akan kawehwehda duwen kahpwal en irail me mah kan, ahpw dahme irail Kristian mah kan kin wia?
13 Ngihlen mehn ngidar pilawa kin tikitikla kin wehwehki ahnsou me irail me mah kan kin rukoa mwenge ahpw sohte ngihrail. Aramas mah men sohte kin meir mwahu. Ngilen menpihr kan kin kapirida ih. Koul me e kin ese kin malaulaula, oh ah ineng en wia ngilen koul mie ahpw apwal ong ih. “Ngihl kan koaros en peinakapw akan”—me wehwehki ngihl lingan en nohd akan—“kin tikitikla.” Aramas mah kan sohte kak rong mwahu keseng kan oh koul kan. Ahpw, irail me keidi mah kan iangahki iengarail kan me kin papah Siohwa, oh ekei irail pil sohte pwulopwul, kin koul ni ngihl laud, koul kan me kin kapinga Koht nan mihding en Kristian kan. Ia uwen kaperen en mihmi rehrail, kapikapinga Siohwa nan mwomwohdiso!—Melkahka 149:1.
14. Soangen pepehm dah kan me irail me mah kan kin ahneki?
14 Ia uwen kansensuwed irail me mah kan, keieu irail akan me kin pohnsehsehla Sounkapikpatail! Sounkoasoanehdi aramas akan mahsanih: “Ke pahn kin lengkiki wasa ile kan oh perki aluseli. Oh tuhkehn almond kin wah wahn rohs, oh mensiek kin ururadeki pein ih kohwei, oh wahn tuhke me kin wia ewen mwenge (caper berry) kin ohla, pwehki aramas akan kin kohkohlahng nan ihmw me e pahn mihmi loale poatopoat oh irail me kin mwahiei kan kin wia kapakapahrekseli nanial akan.” (Eklesiasdes 12:5, NW) Pohn kehndake ileile kan, me tohto nanpwungen me mah kan kin lengki dohda ie. Pil kilangdahngte wasa ileile kan kin wiaiong irail en salielkihda. Ni ahnsou irail kin alu nan ahl akan me dirkihla aramas, re kin masak lelohng kahpwal kan oh pil masak irail lipirap akan.
15. Ia wehwehn “tuhkehn almond kin wah wahn rohs kan,” oh iaduwen mensiek kan kin ‘ururadeki pein ih kohwei’?
15 Aramas mah men kin duwehte “tuhkehn almond me kin wah wahn rohs,” me kin wehwehki me pitenmoange kin wekiong poh pehses, oh mwuri, pwetepwetla. Pitenmoang pwetepwet kin pwupwudi duwehte wahn rohs pwetepwet en tuhkehn almond. Ni ah kin ‘ururadeki pein ih kohwei,’ oh ele itiekala mwowe oh peh kan mwetemweteudi, de kin pedilukop oh keimwen peh kan uhdawei sang tihnsowo, e kin duwehte mwomwen mensiek. Ma kitail kin duwehte met, kitail en nantihong en duwehte irail me kehlail en karis en mahn mensiek pitipit kan!—Tehk The Watchtower [lokaiahn wai] en May 1, 1998, pali 8-13.
16. (a) Ia wehwehn ‘caper berry kin ohla’? (b) “Imwen” aramas akan kin wehwehki dah, oh ia ekei kilel kan me kin kasalehda me emen pahn kereniong mehla?
16 Aramas mah kan kin solahr perenki mwenge, mendahki mwenge iou kan duwehte “caper berry” (eden wahn tuhke ieu) kin mih mwohrail. Sangete mahs, aramas kin doadoahngki wahn tuhke wet pwehn kahrehong aramas akan en men mwenge. ‘Caper berry kin ohla’ kin wehwehki me ni ahnsoun emen mah sohla perenki mwenge, wahn tuhke wet pil sohla kak kahrehong ih en men mwenge. Mehpwukat kin kasansalehda me e kin kereniong lel “imwe,” eh sousou. Eh sousou pahn wiahla imwe ni ahnsou kohkohlahte ma e sohte kin medemedewe duwen Sounkapikpe oh e kin wiewia me suwed, me kahrehda Koht sohte pahn tamanda ih ni ahnsoun kaiasada. Kilel akan en kasalepen aramas emen me kerenlahngehr ahnsoun eh mehla kin sansalki ah kin ngilen weirek oh kaukaulim peipeido sang ni ewen aramas mah men.
17. Iaduwen “sahl silper” kin mwei, oh ia wehwehn “dahl kohlo”?
17 Kitail kin ale kangoang en tamanda Sounkapikpatail mwohn “sahl silper pahn mwei, oh dahl kohlo pahn ohla, sah en pihl pahn pwalpeseng, oh mehn idipil me kin piripir me rasehng nehn kuruma kin mwerpeseng.” (Eklesiasdes 12:6, NW) “Sahl silper” ele kin wehwehki sahl me mih nan tihlepen tihnsou en aramas. Ni ahnsou sahl kaselel wet kin solahr kak kadarawei liohl akan ong mwahlielatail pwehki a kin ohla douluhl, mehla kin lelohng aramas. “Dahl kohlo” ele kin wehwehki mwahlielatail me mih nan delen tihn moangetail, oh wasa me sahl en nan tihlepetail kin uhsang ie. Kohl kin karasaiong mehkot kesempwel de keneinei, oh ni ahnsou me mwahlielatail pahn ohla, kitail kin mehla.
18. Ia wehwehn “sah en pihl,” oh dahme kin wiawi ni ahnsou e pahn pwalpeseng?
18 “Sah en pihl” kin wehwehki mohngiongatail me kin kihpene nta kan oh pwurehng pwoamwihirailpeseng pwe re en kak lelohng wasa koaros nan paliwar. Ni ahnsoun mehla, mohngiong kin rasehng sah pwalpeseng ehu me solahr kak audehda oh pil kadarpeseng ntao me kin kesempwal ong kihda ketihnain oh kansenamwahu en paliwar. ‘Mehn idipil me kin piripir me rasehng nehn kuruma kin mwerpeseng’ oh solahr kin piripir oh iredihsangehr mwekid en nta me kin kolohng mour en aramas. Siohwa kasalehong Solomon duwen tangatang en nta nan paliwar en aramas mwohn nan pahr senturi 17 ni ahnsou toahkte William Harvey diarada met.
19. Dahme Eklesiasdes 12:7 kin kasalehda me kin wiawi ni ahnsoun emen kin mehla?
19 Sounkoasoanehdi aramas akan kapataiong met: “Paliwaratail kan pahn pwurehng wiepwella, oh engin atail esingek pahn pwuralahng rehn Koht me ketikihong kitail.” (Eklesiasdes 12:7) Ni ahnsou “mehn idipil me kin piripir me rasehng nehn kuruma” kin ohla, paliwar en aramas me wiawihda sang pwehl, kin pwurehng wiepwella. (Senesis 2:7; 3:19) Aramaso kin mehla pwehki kehlen mour me Koht ketikihda kin pwurehla reh.—Esekiel 18:4, 20; Seims 2:26.
Koapworopwor Dahieu Mie ong Irail akan me kin Tamanda Sounwiepen Aramas?
20. Dahme Moses peki ni ahnsou me e wia eh kapakap me ntingihdi nan Melkahka 90:12?
20 Solomon ni ahl koahiek kasansalehda kesempwalpen kitail en tamanda Sounkapikpatail. Ni mehlel, mour mwotomwot ehu me kin dirkihla kahpwal akan kaidehn ih mouro ong irail akan me kin tamanda Siohwa oh mour unsekiong kapwaiada kupwure. Edetehn re pwulopwul de mah, re en ahneki madamadau me Moses ahneki, ni eh kapakapki: “Komw ketin padahkihong kiht duwen wadewadek rahn akan pwe se en loalokongkihla oh ahneki erpit.” Sapwellimen Koht soukohp aktikitik men kin men Siohwa en padahkiong ih oh aramas en wehin Israel en loalokongkihla en kesempwaleki ‘rahn akan en ar sounpar kan’ pwen doadoahngki ahr mour ni ahl me Koht kin kupwurki.—Melkahka 90:10, 12, NW.
21. Ma kitail pahn wadek atail rahn akan en kapinga Siohwa, dahme kitail anahne wia?
21 Keieu, irail Kristian pwulopwul kan pahn anahne en nantihong kapwaiada kaweid en sounkoasoanehdi aramas en tamanda Sounkapikparail. Ahl kaselel tohto re kak papah Koht! Sohte lipilipil sounpar depe kitail, ma kitail pahn sukuhliki en wadek rahn akan en kapinga Siohwa nan “imwin ahnsou,” kitail pahn kak pousehla wadek rahn akan kohkohlahte. (Daniel 12:4; Sohn 17:3) Met pahn kak pweida ma kitail pahn tamanda Sounkapikpatail. Kitail pil anahne kapwaiada sapwellimen Koht kosonned akan ni unsek.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
◻ Dahme kahrehda irail me pwulopwul kan kin ale kangoang en tamanda Sounkapikparail?
◻ Ia ekei mehn kahlemeng kan nan Paipel en irail akan me kin tamanda Sounkapikparail?
◻ Ia ekei lipwen mahla me Solomon kawehwehda?
◻ Koapworopwor dahieu mie ong irail akan me kin tamanda Siohwa?
[Kilel kan nan Pali 9]
Depit, serepein en Israel me selidi, Ana, oh
Simion kin tamanda Siohwa
[Kilel kan nan Pali 10]
Sounkadehdehn Siohwa mah kan kin papah Sounkapikpatail ni peren