Kosonned Kesempwal E Konehng Kitail en Kapwaiada Nan Atail Ahnsou
Mendahki pali moron en aramas kin wiahki “Kosonned Kesempwal” me iei padahk ehu me kohsang rehn Sises, pein Sises kin mahsanih: “Kaidehn pein ei padahk me I kin kihda, ahpw sapwellimen Ih me kadariehdo.”—Sohn 7:16, New World Translation.
EHI, me wia utupen dahme Sises kin padahki, iangahki dahme kitail kahdaneki “Kosonned Kesempwal,” kohsang rehn Ih me poaronedo Sises, me iei Sounkapikpatail, Siohwa Koht.
Sang nin tapio, Koht kupwurki me aramas koaros en wiahiong meteikan duwehte dahme re men meteikan en wiahiong irail. Pein Ih ketin wia mehn kahlemeng mwahu ni E ketin kasalehda nsenohki kamwahupen meteikan ni me E ketikihong aramas ni E ketin kapikada aramas akan: “Koht eri ketin wiahda aramas; E ahpw ketin wiahda aramas rasehng Ih. E ketin wiahda ohl oh lih.” (Senesis 1:27) Met wehwehki me Koht ketin wiahda, ni limpoak, aramas akan en ahneki soangen irair kaselel akan me pein Ih sapwellimaniki pwe irail en kak perenki mour ni popohl, peren oh pwung pahrek kohkohlahte. Arail pepehm en ese dahme mwahu oh dahme suwed me Koht ketikihong loalarail, ma e pahn kaiahnda mwahu, e pahn kahluwa irail en wiahiong meteikan dahme irail men aramas teikan en wiahiong irail.
Roporop Pwarada
Eri, pwehki aramas tepikihda koasoandi en mour mwahu, dahme sapwung? Ni koasoi mengei, roporop ohng pein emen emen pwarada wia mwohmw suwed ieu. Pali moron en aramas wehwehki koasoipen dahme tepin ohl oh lih wiadahr, duwen a sansal nan Senesis irelaud 3. Sang ni kaweid en Sehdan, me wia sounpelian sapwellimen Koht koasoandi kan koaros, Adam oh Ihp sang ara roporop soikala sapwellimen Koht kaunda oh pilada en pein uhtohrasang Ih oh kakaun pein ara mour. Ara elen roporop oh pelian Koht imwikihla kaidehn ihte suwed laud ong pein ira kelepw, e pil wahdo kahpwal laud ong kadaudokara kan. Met wia uhwong sansal mwahu ieu ohng “Kosonned Kesempwal.” Ihme kahrehda “dihp tepidohng sampah sang rehn aramas tehmen, ahpw tialahng mehla. Eri, mehla lelohngehr aramas koaros pwe aramas koaros dipadahr.”—Rom 5:12.
Edetehn pali moron en aramas kin soikala sapwellimen Siohwa Koht elen limpoak kan, E sohte ketin likidmelieirailla. Karasepe ieu, Siohwa ketikihong Wehin Israel sapwellime kosonned pwehn kaweid irail. E padahkiong irail en wiahiong meteikan dahme re men meteikan en wiahiong irail. Kosonnedo kaweidkin irail mwomwen arail wiewia ong ladu kan, pwutak sepwoupwou kan, oh liohdi kan. E kawehwehda duwen wiewia lemei, pirapahla aramas oh pirapa dipwisou oh dahme pahn wiawi ma emen pahn wia tiahk pwukat. Kosonned en mwakelekel wia kasalepen duwen nsenohki kamwahupen meteikan. Pil mie kosonned me pid tiahk samin duwehte nenek ape. Siohwa ketin oaralapiehda Kosonnedo ni a mahsanih ong sapwellime aramas akan: “Ken poakohng mehn mpomw duwehte omw kin poakohng pein uhk,” mahsen ieu me Sises pwurehng katamanda mwuhr. (Lipai 19:18; Madiu 22:39, 40) Kosonnedo pil pidada duwen wiewia me pahn wiawihiong aramas en keiru kan me mihmi rehn mehn Israel akan. Kosonnedo mahsanih: “Kumwail dehr wiakauwe mehn liki men; kumwail ese mwomwen pepehm en mehn liki kan, pwe kumwail iang wia mehn liki kei nan Isip.” Met wehwehki irail me mehn Israel kan en kadek ong irail me paisuwed kan.—Eksodus 23:9; Lipai 19:34; Deuderonomi 10:19.
Erein Israel a pahn lelepek ong Kosonnedo, Siohwa kin ketin kapaiada wehio. Pahn kaunda en Depit oh Solomon, wehio kin pweida mwahu oh aramas akan peren oh itariki arail mour. Emen sounpoad padahkiong kitail: “Aramas en Suda oh Israel uhdahn tohto duwehte pihk en oaroahr; re kin mwengemwenge oh niminim oh pereperen. Aramas koaros nan Suda oh Israel ahneki mour mwahu; ehuehu peneinei mie pein arail mwetin wain oh tuhke pik.”—1 Nanmwarki 4:20, 25.
Ahpw, meleilei oh popohl en wehio sohte reirei. Edetehn Kosonned en Koht mie, mehn Israel kan sohte kin kapwaiada; irail mweidohng roporop en soikala arail nsenohki meteikan. Met pil iangahki lahlahwe, oh met kin wahdohng emen emen aramas oh pil wehio pwon nan apwal. Eri, nan pahr 607 B.C.E., Siohwa ketin mweidohng Papilon en kauwehla wehin Suda, kahnimw en Serusalem, oh pil iangahki tehnpas en kaudok lingano wasao. Dahme kahrehda? “Siohwa mahsanih: ‘Pwehki amwail sohte men rong, I pahn malipehdo aramas koaros sang paliepeng iangahki ei ladu, Nepukadnesar, nanmwarkien Papilon, pwe ren kohdohn mahweniong Suda oh towe kan koaros iangahki wehi kan me karanih. I pahn kamwomwala wehiet oh wehi kan me karanih oh mweidohng en tehnla kohkohlahte. E pahn wiahla wasa kamasepwehk oh kapwuriamwei ong aramas akan me pahn kilang.’ ” (Seremaia 25:8, 9) Ia uwen met a wia pweipwei ehu me inenen laud ohng duwen kesehla kaudok mehlel!
E Wia Mehn Kahlemeng Mwahu
Sises Krais sohte kin ihte padahki duwen “Kosonned Kesempwal” ahpw e pil kin wia mehkan me kitail kin kak alasang. E kin kasalehda me e kin nsenohki mehlel dahme pahn mwahu ong aramas teikan. (Madiu 9:36; 14:14; Luk 5:12, 13) Ehu pako, limwahn kahnimw en Nain, Sises mahsanihada liohdi pahtoulahr emen iang kapar en aramas ieu kohkohlahng sarepedi nah pwutak iehros emen me melahr. Paipel mahsanih: “Ni Kauno a mahsanihada liho, e inenen sapwellimanikihda kupwuren poakehla lih menet.” (Luk 7:11-15, NW) Nin duwen pwuhk me adaneki Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words me kin kawehwe: lepin mahsen pwukat “sapwellimankihda kupwuren poakehla” kin wehwehki “en mwekidki loalen aramas.” Sises ketin sapwellimaniki pepehm ong ia uwen loalohla en mohngiong en liohdio, oh met kamwekid ih en doula oh wia mehkot mwahu pwehn kihsang ah medeklahn loale. Ia uwen peren liho ahneki ahnsou me Sises kaiasada nah pwutako oh “kapwurehdohng ih rehn eh nohno”!
Ni imwio, Sises ni peik lelohng lokolok oh kihda eh mour, nin duwen sapwellimen Koht koasoandi, pwe aramas en kak saledek sang ar mih pahn kanaudok en dihp oh mehla. Met iei kasalepen memourki “Kosonned Kesempwal” me keieu laud.—Madiu 20:28; Sohn 15:13; Ipru 4:15.
Aramas akan me kin Mourki “Kosonned Kesempwal”
Mie aramas nan atail ahnsou me kin uhdahn mourki “Kosonned Kesempwal”? Ehi, oh kaidehn ihte ahnsou me e mengei. Karasepe, nan Mahwen Keriau en Sampah nan Nazi Germany (Sehmen), Sounkadehdehn Siohwa kan kin kolokol arail pwoson Koht oh poakohng mehn mparail oh sohte men kauwehla arail kapwaiada “Kosonned Kesempwal.” Ni ahnsou me wehio kin kangoange aramas en ahneki kailok oh kailongki mehn Suhs, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kolokolete kapwaiada “Kosonned Kesempwal.” Pil nan wasahn kalokolok kan, irail kin rapahki nsenamwahu en aramas teikan, kisakiski mwenge—mehnda ma apwal en mwenge—ong aramas en Suhs oh pil irail me kaidehn mehn Suhs me kin duhpek. Laudsang met, edetehn koperment ruwesehkin irail en doadoahngki dipwisou en mahwen pwehn kemehla aramas teikan, irail kin sohte peikiong, pwe irail sohte men aramas teikan en kemeirailla. Ia mwomwen arail pahn kemehla irail oko me re pahn poakohng duwehte pein irail? Pwehki arail men wia met, me tohto nanpwungarail kin selidi oh ekei kamala.—Madiu 5:43-48.
Ni ahmw pahn wadek artikel wet, ke pahn pil ale mehkot mwahu sang ni karasepen “Kosonned Kesempwal” a kin doadoahk. Sounkadehdehn Siohwa kan wehwehki me nan rahnwet aramas tohto solahr ahr koapworopwor oh pil solahr sawasapahr. Pwehki met, Sounkadehde kan kin pein tohnmeteiki arail ahnsou pwehn sewese meteikan en sukuhliki duwen koapworopwor oh elen mour mwahu me ke kak diar nan Paipel. Met kin wia koasoandi en kasukuhl ieu me ahnsou wet kin wiewiawi wasa koaros nan sampah ni uwe ieu me saikinte wiawi sang mahs lel met. Ia imwilahn met? Nin duwen me Aiseia 2:2-4 kohpadahr, “aramas tohto,” ni mehlel, aramas pohnangin meh wenerar nan sampah pwon, alehier ‘kasukuhl ohng elen Siohwa kan oh aluwei nan sapwellime ahl akan.’ Ni karasaras, irail kin “wekidong neirail kedlas akan ong ni mehn deipwel, oh neirail ketieu kan ong ni naipokos.” Irail kin diar meleilei oh popohl nan ahnsou suwed wet.
A—Iaduwen Kowe?
Nna, pwurehng katamando mahs duwen tihwo oh medek me lelohng tohnsampah sangehr ahnsou me aramas tepin sapeikla nan Ihden pwehki arail sohte men kapwaiada “Kosonned Kesempwal,” wiewia ieu me kohsang rehn Sehdan me Tepil. Sapwellimen Siohwa koasoandi iei en wekidala irair wet ni ahnsou keren. Iaduwen? “Sapwellimen Koht Iehroso ketido pwehki kahrepe wet: pwe en kauwehla doadoahk en Tepilo.” (1 Sohn 3:8) Met pahn kak wiawi pahn kaundahn Wehin Koht, nan limen ohl loalokong oh koahiek, Sises Krais, me kin padahkiong meteikan “Kosonned Kesempwal” oh pil pein memourki kosonnedo.—Melkahka 37:9-11; Daniel 2:44.
Nanmwarki Depit en wehin Israel en kawao mahsanih: “Ni ei pwulopwul, oh met ni ei mahlahr, I saikinte kilang aramas mwahu men me Kauno ketin likidmeliehla, de nah seri kan pekipeki ar tungoal kisin mwenge. Ahnsou koaros e kin kadek oh mweidohng aramas nah mwohni pwe re en doadoahngki, oh nah seri kan wia kapai ehu ong ih.” (Melkahka 37:25, 26) Ke sohte kin kamehlele me pali moron en aramas rahnwet kin ale oh adihada ahpw kaidehn “kadek oh mweidong aramas nah mwohni”? E sansal mwahu me peikiong “Kosonned Kesempwal” kak imwikihla meleilei mehlel oh popohl pwehki e kin kahrehdo kapai kan ahnsou wet oh pil ahnsou kohkohdo pahn kaundahn Wehin Koht. Wehin Koht pahn kihsang luwen roporop oh suwed nan sampah oh uhd wiliankihdi koasoandi en ahnsou wet, me wiawihkihda kosonned suwed akan me aramas pein wiahda. Sangehr ahnsowo, aramas koaros pahn perenkihier memourki “Kosonned Kesempwal.”—Melkahka 29:11; 2 Piter 3:13.
[Kilels nan Pali 4, 5]
Sises sohte kin padahkihte “Kosonned Kesempwal” ahpw e pil kin wia mehn kahlemeng mwahu ni ah kin pein kapwaiada
[Kilels nan Pali 7]
Doadoahngki “Kosonned Kesempwal” kak kahrehdo meleilei mehlel oh popohl