Soangen Mehn Kamweit Kan Me Kin Wia Mehn Kakehl
“Mehkoaros me kumwail kin wia, sohte lipilipil, de mehkot me kumwail kin tungoale de nim, kumwail wia ong ni kalinganpen Koht.”—1 KORINT 10:31.
1, 2. Dahme kahrehda soangen mehn kamweit kan me kin wahdo peren kin wia “kisakis ehu sang rehn Koht,” ahpw soangen kaweid inen dahieu me Paipel kin ketikihda?
E KIN wia ahnepen kitail aramas en men iang mehn kamweit kan me kin wahdo peren ong kitail. Atail Koht, Siohwa, kin wia Koht peren men, oh e kupwurki kitail en perenki mour oh e ketikihdahr soangen ahl tohtohie pwe met en kak pweiong kitail. (1 Timoty 1:11; 6:17) Nanmwarki Solomon me sapwellimaniki erpit ntingihdi:“I esehier me ihte me aramas emen kak wia . . . en peren . . . oh wia uwen eh kak ni ahnsou me e momour. Kitail koaros eri en kin mwenge oh nim, oh nsenamwahuki wahn atail doadoahk, pwe met sang ni kalahngan en Koht.”—Eklesiasdes 3:12, 13.
2 Ni aramas emen kin uhdi oh kilang mwahu me kohsang ah doadoahk laud, met kin uhdahn wia mehn kakehl, ni mehlel ong ni werek mwahu en ahmw peneinei oh kompoakpahmw kan. Soangen peren wet kak pil wia “kisakis ehu sang rehn Koht.” Ahpw, ni mehlel, en Sounkapikadao kin kihong kitail kisakis pwukat sohte kin kihong kitail pwung en iang soangsoangen mehn kamweit me nohn daulihala. Paipel kin kaweidkin kitail en liksang sakaula, kapehden mwenge, oh wiewia samin kan ni ah kin kaweidki me irail me kin wia soangen wiewia pwukat “sohte pahn iang sohsohki Wehin Koht.”—1 Korint 6:9, 10; Lepin Padahk 23:20, 21; 1 Piter 4:1-4.
3. Dahme pahn sewese kitail en pepehd ni pali ngehn oh kin tamataman Rahnen Siohwa?
3 Nan rahn apwal pwukat, Kristian akan kin lelohng kahpwal en mour ni ahl pwung nan sampah apwal wet oh sohte alasang tiahk suwed kan me kin wiwiawi. (Sohn 17:15, 16) Nin duwen me kohpadahr mwowe dih en rahnwet kin “inengieng pein arail peren laudsang kupwuren Koht” me kahrehong irail en “sohte tehk” kilel kan en “Kahn Kamakam Kowahlap” me mihmi mwohtail. (2 Timoty 3:4, 5; Madiu 24:21, 37-39) Sises kaweidki wahnpoaron ko: “Kumwail pein mwasamwasahn kumwail. Kumwail dehr kedirepwehkin kumwail mwenge laud oh sakau kehlail, oh pwunod kan en sampah wet; pwe Rahno kakete leledohng kumwail ni ahnsou mwadang. E pahn kohdo, rasehng nsar ehu ong aramas koaros nin sampah.” (Luk 21:34, 35) Nin duwen sapwellimen Koht ladu kan, kitail kin nantihong kapwaiada sapwellimen Sises kaweid. Me weksang irail me kin mih nan sampah wet me sohte kin taman Koht, kitail kin nantihong pepehd ni pali ngehn oh kin ahnsou koaros tamataman sapwellimen Siohwa Rahn Lapalapo.—Sepanaia 3:8; Luke 21:36.
4. (a) Dahme kahrehda e apwal en diarada mehn kamweit konehng kan? (b) Kaweid dahieu me dierek nan Episos 5:15, 16 me kitail men kapwaiada?
4 En dehr iang pidada wiewia suwed kan en sampah wet sohte mengei, mehlel ni Sehdan ah kin wiahiong en mwomwen kaperen oh mengei en ale de iang pidada. Ni mehlel, e kin apwal ni atail kin rapahki mehn kamweit kan. Pali laud en dahme sampah wet kin ketikihda kin ohng atail “ineng en war.” (1 Piter 2:11) Soangen mehn kamweit keper kan kin mih wasa tohto aramas kin mih ie, ahpw e pil kak mihla nan imwatail kan sang ni mehn wadawad kan, TV, kasdo, Internet, oh video kan. Ihme kahrehda, Mahsen en Koht kin kaweidki Kristian akan ni erpit: “Eri, kumwail kanahieng duwen amwail mour me kumwail weweidki. Kumwail dehr duwehte aramas me loalopwon kan, ahpw kumwail duwehte me loalokong kan. Kumwail isaneki ahnsou mwahu koaros, pwe ahnsou pwukat ahnsou suwed kei.” (Episos 5:15, 16) Ihte ma kitail pahn kapwaiada kaweid wet, kitail pahn kak likih me kamweit suwed kan sohte pahn kak poweikitaildi, kihsang atail ahnsou, de pil kauwehla atail nanpwung mwahu rehn Siohwa oh kahrehong kitail en kasohrala!—Seims 1:14, 15.
5. Dahme kin keieu kihong kitail mehn kakehl laud?
5 Pwehki Kristian akan kin inenen kedirepw nan arail mour, irail kin wehwehki me re kin perenki mehn kamweit kan ekei pak. Ni mehlel, Eklesiasdes 3:4 mahsanih me mie “ahnsoun peren” oh pil ahnsoun “kahlek.” Eri, Paipel sohte kin kilangwohng mehn kamweit nin duwen mehkot me kin kauwehla atail ahnsou. Ahpw, e pahn mwahu ma mehn kamweit pahn wia mehn kakehl ong kitail, kaidehn en kahrehong atail pali ngehn en mihla nan keper oh kauwehla atail ahnsou ohng mehkan en pali ngehn. Kristian koahiek oh mah kan ese me peren laud kin kohsang kihkihwei. Irail kin mwohneki wia kupwuren Siohwa nan arail mour oh kin pehm ‘kakehl me kin kohieng paliwararail’ ni arail kin alehda mehn wisik en Sises.—Madiu 11:29, 30; Wiewia 20:35.
Pilada Mehn Kamweit me Konehng
6, 7. Dahme kak sewese iuk en kak kasawihada soangen mehn kamweit konehng oh sohte konehng kan?
6 Iaduwen atail pahn ese soangen mehn kamweit dah kan kin konehng Kristian akan? Pahpa oh nohno kan kin kaweid neirail seri kan oh elder kan kin sawas ma anahn. Ahpw, ni mehlel, kitail sohte anahne emen tohrohr en padahkiong kitail soangen pwuhk, kasdo, mwadong, kahlek de koul me suwed. Pohl mahsanih me “aramas koahieklahr . . . kin ahnlahr oh esehlahr wekpeseng en me mwahu oh me suwed.” (Ipru 5:14; 1 Korint 14:20) Paipel kin ketikihda kaweid mwahu kan. Ahmw nsen mwakelekel me kaiahnkihda Mahsen en Koht pahn sewese iuk ma ke pahn mweidohng.—1 Timoty 1:19.
7 Sises mahsanih me “kumwail kin esehki iren tuhke kan wahrail akan.” (Madiu 12:33) Ma atail iang mehn kamweit ieu me pahn kahrehong kitail en men pei, mour suwed de wunahni, kitail en dehr wia. E pil sohte konehng ma e pahn kahrehong keper ong ahn emen mour de palien roson mwahu, de kahpwal en sent de nsensuwed, de pil ma e pahn kahrehong meteikan en dipekelekel. Wahnpoaron Pohl kehkehlikihong kitail ma kitail pahn kauwehla nsen mwakelekel en riatail kan, eri kitail wiewia dihp. Pohl ntingihdi: “Ih duwen met amwail pahn wia dihp ong Krais ni amwail pahn kin wiahda dihp ong riamwail kan, oh ni amwail pahn kin kauwehla nsen luwet en nan kapehdirail. Eri, ma ei tungoal kisin mwenge kan me pahn kahrehiong rieio nan dihp, I solahr pahn tungoale uduk kohkohlahte, pwe I en dehr kahrehiong rieio nan dihp.”—1 Korint 8:12, 13.
8. Soangen keper dah kan me kin kak pidada soangen mehn kamweit kan me duwehte electronic game kan, video game kan, oh kasdo kan?
8 Sidohwa kan kin audaudki soangsoangen electronic game kan, video game kan, oh pil kasdo kan. Ekei soangen mehn kamweit pwukat mwein kin kaperen oh kamweitih kitail, ahpw rahn pwukat, pali laud en soangen mehn kamweit pwukat kin audaudki soangen tiahk kan me Paipel kin kaliksang kitail. Ni mehlel, e sohte wia soangen mwadong konehng ehu ma mehn akadei en soangen mwadongo pidada en kauwehla oh kemehla pali teio de pil wia soangen wiewiahn tiahk samin. Siohwa kin kailongki irail akan me kin “poakohng tiahk lemei.” (Melkahka 11:5; Lepin Padahk 3:31; Kolose 3:5, 6) Ma mehn kamweit ieu kin kahrehong uhk en noahrok, lemei, kahrehong ken kin pwang, oh doadoahngkihla mwahl ahmw ahnsou, eri ke kak kasawih iaduwen mehn kamweit kak kauwehla ahmw pali ngehn oh mwadang kapwungala.—Madiu 18:8, 9.
Kaitarala Anahn en Mehn Kamweit kan Ni Ahl Pwung
9, 10. Dahme irail Kristian akan kak wia pwehn kaitarahla arail anahn en kamweit kan?
9 Ekei pak, Kristian akan kin peidengki: “Soangen mehn kamweit dah kan me konehng? Pali laud en mehn kamweit kan nan sampah wet kin uhwong kaweid en Paipel kan.” Ke kak likih me soangen mehn kamweit mwahu kan kak dierek, ahpw met anahne nanti laud. E pidada en kin medemedewe mwowe duwen soangen pilahn mwahu kan, mehlel keieu ong pahpa oh nohno kan. Me tohto kin diar meleilei rehn arail peneinei kan de nan mwomwohdiso. En kin mwengepene oh koasoakoasoia duwen dahme wiawi rahno de ehu iren Paipel kak wia mehkot kaperen oh pil mehn kangoang. Kitail kak koasoanehdi pikinik kan, mwadong konehng kan, de soangen mwemweit me konehng kan. Soangen mehn kamweit konehng pwukat kak kaperen oh wahdo kapai kan.
10 Elder men oh ah pwoud me kakairada seri silimen koasoia: “Sangete ni arail tikitik, neit seri kan kin pilada iawasa se pahn kin kohla pwehn mwemweit. Ekei pak, se kin mweidong irail en luhke iengerail kan pwehn kaperen. Se kin kihong petehkpen ahnsou kesempwal kan nan ahn neit seri kan arail mour. Ekei pak, se kin luhke peneinei kan oh kompoakepaht kan nan mwomwohdiso ong ni imwat. Se kin kuk oh mwenge liki oh pil wia mwadong kan. Se kin kohla diraipseli oh alialuhseli nan nahna kan, oh doadoahngki soangen ahnsou pwukat en sukuhliki duwen Siohwa.”
11, 12. (a) Dahme ke kak wia pwehn luhke meteikan en iang ahmw pilahn ohng mehn kamweit kan? (b) Soangen ahnsou dah kan me aramas tohto sohte kak manokehla?
11 Iaduwen, ke kak nantihong esehla meteikan nin duwen peneinei kan de emenemen pwehn kihong meteikan nan ahmw pilahn ohng mehn kamweit kan? Ekei me duwehte liohdi kan, kiripw kan de irail me naineki seri ahpw sohte arail pwoud mwein kin anahne kangoang. (Luk 14:12-14) Ke kak pil kin luhke irail me kapw kan, ahpw ken kanahieng pwe mwein ekei irail me kapw kan saikinte kesehla arail mour en mahs oh kakete kahrehiong meteikan en wia soahng kan me suwed. (2 Timoty 2:20, 21) Ma irail me luwet kan kin apwaliki en kohseli eri ke kak wiahda koasoandi kan en wahla kisin mwenge ni imwarail oh iang irail mwenge.—Ipru 13:1, 2.
12 Aramas tohto sohte kak manokehla soangen ahnsou kan me irail kin mwengepene oh rongorong iaduwen meteikan alehda padahk mehlel, oh pil sukuhliki dahme sewese meteikan en kin lelepek ong Koht. Irail pil kak koasoia iren Paipel kan pwe koaros, me mah oh seri kan, en kak ehukihpene. Soangen koasoakosoipene pwukat kak wia ahnsoun kangoang oh met sohte pahn kahrehiong emen en soansuwed de pehm me mie wasa kan me e sohte itar ie.
13. Iaduwen Sises oh Pohl kin kasalehda mehn kahlemeng mwahu en kin alehda oh kasalehda nsenohki meteikan?
13 Sises kihda mehn kahlemeng mwahu en alehda oh pil kasalehda nsenoh ong meteikan. E kin ahnsou koaros doadoahngki soangen ahnsou pwukat en kihda kapai en pali ngehn kan. (Luk 5:27-39; 10:42; 19:1-10; 24:28-32) Sapwellime tohnpadahk kan en mwowe kin kahlemengih ah mehn kahlemeng kan. (Wiewia 2:46, 47) Wahnpoaron Pohl ntingihdi:“Pwe I kin anahne mehlel I en pwarowohng rehmwail, pwe I en kak kihong kumwail kapai ehu ong pali ngehn mehn kakehlakai kumwail. Eri, met wehwehki me kitail pahn sawaspene, amwail pwoson en sewese ie, oh ei pwoson en sewesei kumwail.” (Rom 1:11, 12) Me pil duwehte, atail patpene kan en kin wia ahnsoun ehukihpenehn soahng ngenin kan oh kangoang.—Rom 12:13; 15:1, 2.
Ekei Mehn Kataman oh Kaweid kan
14. Dahme kahrehda kamadipw laud kan sohte nohn mwahu?
14 E sohte nohn mwahu en wia kamadipw laud kan, pwehki e kin apwal en tetehk oh apwahpwalih koaros. Ekei peneinei kan kin koasoanehdi en pikinik de wia mwadong kan me sohte kin nohn siai laud, ni ahnsou kan me sohte ahr koasoandi ohng mehkan me ngenin. Ni ahnsou me irail elder kan, ministerial servant kan, oh riatail me koahiek oh mah teikan kin iang mih ni patpene kan, irail kin kihda mehn kangoang mwahu me kahrehda patpene kan kak wia ahnsoun kakehl.
15. Dahme kahrehda epwel mwahu inenen anahn ni ahnsou kan me patpene kan kin wiawi?
15 Irail me koasoanehdi mehn kamweit kan de soangen patpene kan en dehr manokehla anahnpen epwel mwahu. Mehlel, me ke kin perenki kasamwo oh apwalih mwahu aramas kan me pwarodo ni imwomwo, ahpw iaduwen, ke soh pahn nsensuwedkihla ma emen dipekelekelki mehkot me wiawi ni imwomwo pwehki ahmw sohte tehk oh apwalih mwahu soahng koaros? Tehk duwen kaweid me ntingdi nan Deuderonomi 22:8. Ni ahnsou me irail mehn Israel kan kin kauwada imwarail, e kin wia anahn ehu ren wiahda kehl kapilpene keilen pwelengen imwarail kan wasa me re kalapw kamweitih neirail aramas lukodo kan. Pwekida? “Eri, kumwail sohte pahn pwukoahki ma emen pwupwudi sang powe oh mehla.” Ni soangen ahlohte, ken wiahda koasoandi kan ong aramas me ke lukodo kan—ahpw kaidehn soangen koasoandi me nohn daulihla—ahpw soangen koasoandi me pahn wia kamwahupen ahr anahn en paliwar oh pali ngehn.
16. Soangen elen loalokong oh kanahieng dah kak doadoahk ni ahnsou me mie sakau pahn kohda ni patpene kan?
16 Ma mie sakau pahn kohda ni patpene kan me kin wiawi, met en wiawi ni elen loalokong. Irail Kristian tohto me kin wiahda patpene pwukat en kin kihda sakau ihte ma re kak pein tetehk mwahu dahme irail aramas me lukodo kan kin ale de nim. Ieremen mweidada mehkot me pahn kahrehong meteikan en dipekelekel de pil kasonge meteikan en kamamsakau. (Episos 5:18, 19) Pwehki kahrepe wekpeseng kan, mwein ekei irail me lukodo kan mwein pahn pilada en dehr nim sakau. Nan wasa tohto, mie irairdi en uwen sounpahr en irail kan me kak nim sakau, oh Kristian akan en kin peikiong kosonned en sahpw akan, mehnda ma kosonned pwukat mwomwen kakos.—Rom 13:5.
17. (a) Ma mie koul pahn kohda ni patpene ieu, dahme kahrehda e kesempwal en pilada koul mwahu? (b) Ma mie kahlek ni patpene ieu, dahme kahrehda e kesempwal en koasoanehdi mwahu oh tehk ma kahlek kan me konehng Kristian?
17 Ih me wiahda patpene wet en kin tehk me koul, kahlek oh soangen mehn kamweit teikan en kin pwungiong kaweid akan me kohwong Kristian akan. Soangen koul akan me aramas kin perenki kin wekpeseng oh soangsoangen koul kan pil dir. Ahpw mendahki met, pali laud en koul nan rahnwet kin kakairada ngenen uhwong, tiahk samin, oh lemei. E kesempwal en wia pilipil mwahu. Koul mwahu kan sohte wehwehki koul me e anahne en wawai, ahpw kitail en tamataman me e sohte konehng koul me kin kamwekidada atail pepehm en tiahk samin, me kin wiahda katairong laud de pil kumwukumw laud. Kanahieng pwe ken dehr mweidala emen me saikinte nohn wehwehki uwen ngihl laud me konehng en wiahda pilipil en koul. Soangen kahlek oh kamwekid en paliwar kan me kin kangoange tiahk samin sohte konehng Kristian akan.—1 Timoty 2:8-10.
18. Iaduwen pahpa oh nohno kak pere neirail seri kan sang ni arail pahn kin iang irail kohla ni patpenehn kamweit kan?
18 Pahpa oh nohno Kristian akan anahne esehda duwen soangen patpene en kamweit kan me neirail seri kan pahn towehda, oh e pahn pil mwahu ma re kak iang irail. Ahpw, e kansensuwed pwe ekei pahpa oh nohno kan kin mweidala neirail seri kan en kelehpw kohla ni patpene kan me ekei me kin towehda kin ale kasongosong en pidada nan tiahk samin oh wiewia soh konehng kan. (Episos 6:1-4) Mehnda ma me pwulopwul kan mih nan sounpar ehu me mwomwen re koahiekehr, mihete anahn en sewese irail en kalekehkin irail “ineng en mwahnakapw akan.”—2 Timoty 2:22.
19. Dahme kak sewese kitail en wehwehki soahng dah kan me kitail anahne en “rapahki mahs”?
19 Soangen mehn kamweit oh mwadong kan me kin wiawi ni konehng oh wia mehn kakehl kak wiaiong mour en kaperen. Siohwa sohte kin perehsang kitail soangen peren wet ahpw ni mehlel kitail ese me soangen kamweit pwukat kelehpw sohte kak kahrehong kitail en nekidala soangen pai kan en nanleng. (Madiu 6:19-21) Sises kin sewese sapwellime tohnpadahk kan en wehwehki me “rapahki mahs Wehio oh sapwellimen [Koht] irair pwung” me keieu kesempwal nan mour, kaidehn dahme irail pahn tungoale de nim de likouki, “pwe ihme aramas en sampah kan kin ngoangki rapahki.”—Madiu 6:31-34.
20. Sapwellimen Siohwa aramas lelepek kan kak kasik soahng mwahu dah kei sang rehn Sounketikihda Lapalapo?
20 Ehi, mehnda ma kitail pahn kin “tungoale de nim de sohte lipilipil dahme kitail wia,” kitail en “wia mehkoaros ong ni kalinganpen Koht,” oh kalahngankihong Ih me wia Sounketikihda Lapalap soahng mwahu koaros me kitail kak perenki me konehng Kristian. (1 Korint 10:31) Nan Paradais me Siohwa ketin koasoanehdiong sampah ni ahnsou kohkohdo, kitail pahn kak perenki sapwellimen Siohwa kadek ni uwen atail kak oh pil iang patehng irail kan me kin kapwaiada sapwellime koasoandi pwung kan.—Melkahka 145:16; Aiseia 25:6; 2 Korint 7:1.
Ke Kak Tamanda?
• Dahme kahrehda e apwal ong Kristian akan rahnwet en rapahkihda soangen mehn kamweit kan me konehng?
• Ia ekei soangen mehn kamweit kan me pahn mwahu ong peneinei en Kristian akan?
• Soahng mehn kataman oh kaweid dah kan me kitail en taman me pid duwen mehn kamweit kan?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 14]
Pilada mehn kamweit kan me kin wahdo wa mwahu
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 15]
Soangen mehn kamweit dah kei me Kristian akan kin kaleke?