“Mie Aramas Erpit Men Rehmwail me Kak Wehwehki Soahng Koaros?”
“Mie aramas erpit men rehmwail me kak wehwehki soahng koaros? Eri, en kasalehda sang ni eh mour mwahu oh sang ni eh wiewia mwahu kan me e kin wia ni mpahi oh erpit.”—SEIMS 3:13.
1, 2. Dahme kitail kak ndahki soangen aramas me ekei kin leme re uhdahn erpit?
IHS me ke leme me uhdahn erpit mehlel? Ele ahmw pahpa oh nohno, de ohl mah men, de mwein emen sounpadahk nan ehu sukuhl laud? Ahmw madamadau ong ihs me erpit mehlel ele kin kohsang irair en wasa de mour me ke tikida ie. Ahpw ladu en Koht akan kin keieu nsenohki duwen ia sapwellimen Koht madamadau ong dahme kin kahrehiong emen en uhdahn erpit mehlel.
2 Kaidehn koaros me sampah kin leme me erpit kin wia aramas erpit mehlel kei mwohn silangin Koht. Karasepe ehu, Sohp kin koasoiong ohl ekei me leme me arail mahsen akan kin diren erpit, ahpw iet me Sohp diarada: “Sohte emen rehrail me I pahn diar me loalokong.” (Sohp 17:10) Me pid irail akan me kin soikala de sohte men loalokongkihla duwen Koht, wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Re kin kose me re me loalokong, ahpw pweipwei kei irail.” (Rom 1:22) Pein Siohwa, ni eh doadoahngki soukohp Aiseia, pil kasalehda ni inen: “Meid suwediong kumwail! Kumwail kin kosekose me kumwail me loalokong, uhdahn koahiek.”—Ais. 5:21.
3, 4. Dahme anahn pwe emen en uhdahn erpit mehlel?
3 E sansal, kitail anahne en esehda dahme kin kahrehiong emen en ahneki erpit mehlel oh ni imwila wia emen me Koht kin ketin kupwure. Lepin Padahk 9:10 ketikihda ong kitail madamadau loalokong wet: “Pwe kumwail en loalokong, keieu kumwail pahn lemmwiki KAUN-O. Ma kumwail pahn ese Me Sarawio, eri, mie amwail dehdehki.” Me erpit mehlel men anahne en lemmwiki Koht oh wauneki sapwellime koasoandi kan. Ahpw, laudsang met pil anahn likin en ihte pohnese me Koht ketin mie oh kin pil mie sapwellime koasoandi kan. Sounpadahk Seims kin kamwekidihda atail madamadau duwen met. (Wadek Seims 3:13.) Tehk duwen ire wet: “En kasalehda sang ni eh mour mwahu oh sang ni eh wiewia mwahu kan.” Erpit mehlel anahne en sansalda sang dahme ke kin wia oh dahme ke kin nda rahn koaros.
4 Erpit mehlel kin pidada en kasawih mehkan ni toupahrek oh doadoahngki loalokong ni ahl me pahn kak pweida mwahu, oh wehwehki dahme pwung oh kapwaiada nan mour. Soangen wiewia dah kan pahn kasalehda me kitail ahneki soangen erpit wet? Seims kilelehdi soahng kan me pahn sansalda ni wiewia en irail akan me ahneki erpit.a Dahme e mahsanih me kak sewese kitail en ahneki nanpwungmwahu rehn riatail akan nan pwoson, oh pil irail akan likin mwomwohdiso?
Wiewia kan Pahn Kasalehda Ihs me Erpit Mehlel
5. Iaduwen emen me erpit mehlel kin kaweidih pein ih?
5 E konehng en pwurepwurehng nda me Seims kin kadokepene erpit ong wiewia mwahu. Pwehki erpit kin tepisang en emen kin lemmwiki Siohwa, aramas loalokong men en nantihong kaweidih pein eh wiewia kan pwehn pahrekiong sapwellimen Koht ahl akan oh koasoandi kan. Kitail sohte kin ipwikihdi loalokong me pid duwen Koht. Ahpw kitail kak alehdi met sang atail kin kaukaule onop Paipel oh doudouloale dahme kitail onopki. Mepwukat pahn sewese kitail en kapwaiada dahme Episos 5:1 kangoangehkin kitail en wia: “Kumwail song en kahlemengih [Koht].” Ni atail nantihong kaweidih atail wiewia kan en pahrekiong sapwellimen Siohwa irair akan, iei uwen laud en atail pahn kin kasalehda erpit nan atail wiewia kan. Sapwellimen Siohwa wiewia kan kin inenen ileilesang wiewiahn aramas. (Ais. 55:8, 9) Eri ni atail alasang sapwellimen Siohwa elen wiewia kan, aramas akan likin mwomwohdisohn Kristian pahn kilang me mie mehkot rehtail me weksang dahme irail kin kalapw kilang.
6. Dahme kahrehda mpahi kin wia kadehdepen emen eh kin kahlemengih Koht, oh iaduwen e kin kasalehda me e kin ahneki irair wet?
6 Seims kasalehda me ehu ahl kitail kak kahlemengih Siohwa iei en ahneki “mpahi oh erpit.” Mehnda ma mpahi kin pidada kadek, emen Kristian pil kak ahneki irair kehlail ehu en kasalehda tiahk mwakelekel oh pil tengedi ong mouren padahk kan en Paipel, me kak sewese ih en mwekid ni ahl toupahrek. Mendahki sohte irepen sapwellime kehl, Koht kin mpahi, oh kitail sohte kin masak en karanihala ih. Sapwellimen Koht Ohl kin kasalehda soangen mpahi ohte me Semeo sapwellimanki me kahrehiong ih en kak mahsanih: “Kumwail kohdo rehi, kumwail koaros me pwangadahr oh toutoukilahr amwail mehn wisik kan, I ahpw pahn kommoaleikumwailla. Kumwail ale oh kapaikada ei mehn wisiket, oh kumwail padahngki sang ie, pwe I me opampap oh nan kapehd karakarahk; kumwail ahpw pahn diar kommoalpen ngenomwail kan.”—Mad. 11:28, 29; Pil. 2:5-8.
7. Dahme kahrehda kitail kak kilangwohng Moses nin duwen emen me kihda kahlemeng mwahu ong irair en mpahi?
7 Paipel kin koasoiahda duwen irail akan me kin inenen sikla nan irair en mpahi, de aktikitik. Moses iei emen me ahneki irair wet. E ahneki pwukoa laud, ahpw Paipel kin mahsanih me ih “me keieu aktikitik rehn aramas en sampah kan.” (Nemp. 11:29; 12:3) Oh tamanda duwen madamadau en kommwad me Siohwa ketikihong Moses pwehn kapwaiada kupwure kan. Siohwa kin kupwurperenki doadoahngki aramas mpahi kan en kapwaiada kupwure kan.
8. Iaduwen aramas soh unsek kan kak kasalehda “mpahi oh erpit”?
8 E sansal me aramas soh unsek kan kak kasalehda “mpahi oh erpit.” Ah iaduwen kitail? Iaduwen kitail kak kalaudehla atail en kasalehda irair wet? Mpahi de opampap kin wia ehu wahn sapwellimen Siohwa ngehn sarawi. (Kal. 5:22, 23) Kitail kak en kapakapki sapwellime ngehn sarawi oh nantihong en kasalehda wah kan, oh koapworopworki me Koht pahn sewese kitail en kalaudehla atail en kasalehda irair en mpahi. Kitail diarada mehn kangoang kehlail ehu pwehn kamwakid kitail en wia met nan mahsen likilik en sounmelkahkao: “[Koht] kin ketin kahluwa me aktikitik kan nan ahl pwung oh kin ketin padahkihong irail kupwure.”—Mel. 25:9.
9, 10. Pwehn kasalehda irair en mpahi me Koht kin ketin kupwurki, soangen nanti dah me anahn, oh dahme kahrehda?
9 Ahpw mendahki met, ele kitail anahne en doadoahk laud pwehn kekeirda nan irair wet. Pwehki mour me kitail tikida loale, ekei kitail mwein sohte kak en men kasalehda mpahi. Laudsang met, aramas akan me kitail kin ese mwein kin kangoange kitail en dehr kin kasalehda irair en mpahi, ahpw en kin ngihtehte pelian me kin pelian kitail, mwomwen duwehte emen eh kin saun kisiniei ehu pwehn laudla. Ahpw met elen loalokong ehu? Ma kisin mpwul en kisiniei ehu pahn tepida lulda nan imwomw, ke pahn kakunla ki leh de pihl lemwulemwur? En widekihdi leh pohn kisinieio pahn kahrehda irairo en uhdahn suwedla douluhl, ahpw ma ke pahn widekihong pihl lemwulemwur powe ah e pahn kamwahwihala. Eri pil duwehte, Paipel kin kaweidih kitail: “Sapengki ngihl tikitik kin kameleilei lingeringer, ahpw ngihl kehlail kin kamwakidada.” (Lep. Pad. 15:1, 18) Ma irair en kamwakara mwahl emen pwurehng pwarada, mendahki ma nan mwomwohdiso de likin mwomwohdiso, kitail kak kilang iaduwen kitail kak kasalehda erpit mehlel sang atail en mwekid ni elen mpahi?—2 Tim. 2:24.
10 Nin duwen me kileledier mwoweo, me tohto me irair en sampah kin kaweidih arail mour sohte kin kasalehda ngenen kadek, popohl, oh meleilei. Kitail kin uhd kilang me soangen aramas lemei oh pohnmwahso kin inenen rek. Seims kin wehwehki duwen met, oh kin kihda peneu kan pwe emenemen tohnmwomwohdiso en kak en soikala oh dehr saminkihla irair en sampah suwed wet. Dahme kitail kak pil sukuhlikihsang kaweid me e kihda?
Irair akan en me Sohte Erpit
11. Irair dah kan me kin pelian erpit me Koht kin ketin kupwurki?
11 Seims kin ni inen ntingihdi duwen irair akan me sohte pahrekiong erpit me Koht kin ketin kupwurki. (Wadek Seims 3:14.) Peirin oh akatat iei irair en pali uduk, kaidehn irair en ngehn sarawi. Tehk duwen dahme kin wiawi ahnsou me emen kin mweidohng irair en pali uduk en powehdi eh madamadau. Mie pwihn weneu en “Kristian” kei me leme me irail uhdahn kristian, me ahneki manaman pohn wasa kan nan Imwen Sousou Sarawi nan Serusalem, me kokouda wasa me dene Sises ketin pwoula oh seridi ie. Nanpwungarail kin mie irair en akatat me sohte kin uhdi. Nan pahr 2006, makasihn en Time koasoiahda duwen irair ehu me pwarada ahnsou me irail ohl akan me kin kousoan nan imwen sarawi pwukat (monks) kin “pepei ki ahnsou werei, . . . doadoahngki lapalahn doupen kandehla kan oh kin wokihki emenemen.” Uwen laud en arail sohte likih emenemen, irail kin pekihda rehn emen sang pelien lamalam en Muslim, en uhd koledi kih en wenihmw en arail imwen sarawi.
12. Ni ahnsou me erpit sohte kin doadoahk, dahme kakete wiawi?
12 Soangen kasalepen akatat laud wet sohte anahne en dierek nan mwomwohdiso en Kristian mehlel kan. Ahpw mendahki met, kin mie pak me soh unsek en aramas kin kahrehda ekei en kasalehda arail kin kahngohdi ong pein arail lamalam. Met kak kahrehda akamai oh uhpene. Wahnpoaron Pohl kin kilang me met kin wiawi nan mwomwohdiso en Korint, oh eri ntingihdi: “Pwe ni amwail kin uhkipene amwail peirin kan, met soh kin kasalehda amwail pil kin momourki mouren sampah oh kin kekeidki tiahk en sampah wet?” (1 Kor. 3:3) Irair kansensuwed wet kin mihmi ki ahnsou kis nan mwomwohdiso wet nan mwehin tepin Kristian akan. Ihme kahrehda, kitail anahne en mwasamwasahn oh kaleke pwe soangen irair en sampah wet en dehr pidelong nan mwomwohdiso rahnwet.
13, 14. Kihda karasaras akan ong iaduwen irair en pali uduk kak sansalda.
13 Iaduwen soangen irair en madamadau wet kak wailong oh tepida doadoahk nan mwomwohdiso? E kak tepida ni soahng tikitik kan. Karasepe ehu, ni ahnsou me Kingdom Hall ehu pahn tepida kokouda, wekpeseng en madamadau kan ong iaduwen koasoandi kan anahne wiawi kakete pwarada. Emen brother kak tepida kasalehda irair en akatat ma eh lamalam ong doadoahko sohte pahn pwung ong koaros, ele e kakete tepida kasalehda ni kehlail duwen eh sapwungki pilipil teikan me wiawihda. E pil kakete sohla men pousehla wia eh pwukoa ong doadoahko! Emen me kin mwekid ni mwohmw wet kin manokehla me pweidahn doadoahk ehu me pid mwomwohdiso kin poahsoanda sang irair en meleilei de popohl en mwomwohdiso ehu laud sang en idawehn koasoandi pisetik kan ong iaduwen soahng kan pahn wiawi. Irair en mpahi iei me Siohwa pahn kapaiada, kaidehn irair en akatat.—1 Tim. 6:4, 5.
14 Ehu karasepe ele kak pid ma elder kan nan mwomwohdiso ehu tehkada me elder men, mehnda ma e kin papah nin duwen elder men sounpar tohto, solahr warohng pwukoa en elder kan me poahsoanda sang nan Paipel. Ni eh kilang me brother menet pil aleier kaweid oaritik kan ni ahnsou kan mwowe ahpw sohte kin kasalehda irair en mwahula, sounapwalih en circuit pil pwungki oh iang wiahda kisinlikou en kihsang brother menet en sohla wia pwukoa en elder kan. Iaduwen brother menet kin kilangwohng irair wet? E pahn kak pwungki imwilahn ahn elder akan arail pilipil oh pil kaweid kan sang Paipel ki irair en aktikitik oh mpahi oh nantihong en kapwaiada koasoandi kan me Paipel kin kihda ong pwukoa wet pwe en pil ele kak pwurehng papah nin duwen elder men? De e pahn kolokol eh kailok oh peirin pwehki e solahr ahneki pwukoa kaselel wet me e ahneki mahso? Dahme kahrehda brother men kin ngihtehtehki me e warohng wia emen elder, ahpw ni mehlelo elder teiko eseier me e sohte warohng met? Ia uwen eh wia elen erpit ehu en kasalehda karakarahk oh kupwurokong!
15. Dahme kahrehda ke leme me sapwellimen Koht kaweid en nan Seims 3:15, 16 inenen kesempwal?
15 E uhdahn pahn pil mie ahl teikan me soangen lamalam wet kak pwarada. Ahpw sohte lipilipil irair dah me pahn pwarada, kitail anahne en nantihong pwehn soikala soangen irair pwukat. (Wadek Seims 3:15, 16.) Tohnpadahk Seims kin kahdaneki irair en lamalam wet “kisehn sampahte” pwehki e kin pidada pali uduk, oh e sohte kisehn erpit me sang powe. Oh irair wet “sohte kisehn pali ngehn” pwehki e mwomwen duwehte irair en mahn akan me sohte ahneki madamadau pwung ong mehkan. Soangen irair en lamalam wet kin pil “kisehn tepil,” pwehki re kin kasalehda soangen madamadauohte me ngehn suwed akan me wia imwintihti en Koht kin ahneki. Ia uwen sapwung emen Kristian en kasalehda soangen irair pwukat!
16. Soangen wekidekla dahkei me kitail anahne en wiahda, oh iaduwen kitail kak pweida ni atail wia met?
16 Emenemen tohn mwomwohdiso pahn anahne en kasawih pein ih oh nantihong en kihsang irair pwukat nan eh madamadau. Nin duwen sounpadahk kan en mwomwohdiso, sounapwalih kan anahne en tetehk anahnepen irail en kihsang rehrail soangen irair en pali uduk pwukat oh pil soangen lamalamo me kisehn tepil. Pwehki kitail sohte unsek oh pil pwehki irair en sampah suwed wet kin inenen kehlail, e sohte mengei en kihsang soangen irair pwukat. En wia met kin rasehng emen eh kin nantihong daur ukada ehu me inenen likekiris. Ma sohte mehkot ke kak koledi ni ahmw daur ukada wet, ke pahn pwurehng kirisdihla pah. Ahpw, ma kitail kin kolokolete teng kaweid kan me dierek nan Paipel, oh pil sawas me kohda sang sapwellimen Koht mwomwohdiso kan nan sampah pwon, kitail pahn kak wonlahte mwowe.—Mel. 73:23, 24.
Irair akan me Erpit akan Kin Rapahki en Kasalehda
17. Iaduwen me erpit akan kin mwekid ahnsou me irail kin lelohng kasongosong en wia me suwed?
17 Wadek Seims 3:17. Kitail kak paiekihda sang atail en tehkpene duwen ekei irair me kin kohsang atail pahn kasalehda “erpit me kin sang powe.” En mwakelekel ni madamadau kin pidada atail mwekid kan de kahrepen atail wiewia kan en pil mwakelekel oh sohte saminkihla mehkot suwed. Kitail anahne en kin mwadangete tatki me suwed kan. En wia met pahn anahne duwehte mwekid ehu me sohte anahnpen en medemedewe iahd ke anahne wia. Mwein mie pak me sendin pehn emen kereniong lel pwoaren mesomw kan. Ke kin mwadangete sarek de kihda pehmw kan pwehn kauhdi sendin pehrail ko. Ahnsowohte ke kin mwekid, ke sohte anahne en medemedewe iahd. Iei duwen atail pahn mwekid ni ahnsou me kitail kin lelohng kasongosong en wia mehkot suwed. Atail mwakelekel oh pil dahme kitail sukuhliki sang Paipel ong kadeikpen loalatail anahne en ahnsowohte kamwakid kitail en tatki me suwed. (Rom 12:9) Paipel kin kihda mehn kahlemeng kan en irail akan me kin mwekid duwe met, duwehte Sosep oh pil Sises.—Sen. 39:7-9; Mad. 4:8-10.
18. Ia wehwehn (a) en kin meleilei? (b) en wia emen me kin kahrehda meleilei?
18 Erpit sang powe kin pil anahne kitail en kansenamwahwih de kasalehda meleilei rehn meteikan. Met pid atail en dehr kin ngihtehtehki nsenatailte, lemei, de wia mwekid kan me pahn kauwehla irair en popohl. Seims kalaudehla ire wet ni eh mahsanih: “Pwung, iei wahn wiewia mwahu me irail kan me kin wia doadoahk en kamwahu kin kamwerehdi ni popohl.” (Seims 3:18) Tehk lepin mahsen pwukat “kamwerehdi ni popohl.” Nan mwomwohdiso, riatail akan kin esehkin kitail nin duwen aramas akan me kin kahrehda meleilei de aramas akan me kin kauwehla meleilei en meteikan? Kitail kin kalapw ahneki nanpwung suwed rehn meteikan, de mwadang en lingeringerda pahn meteikan de pil kalingeringerih irail? Kitail kin idingkihong meteikan en pwungki atail irair en mour, de kitail kin ni aktikitik nantihong en kihsang soangen irair pwukat me ekei kin sohte pwungki rehtail? Aramas kin esehkin kitail me kitail kin nantihong en kapwarehda irair en popohl oh kin mwadang mahkohng oh manokehla ahn emen sapwung? En kasawih ni mehlel duwen kitail ong nan soangen irair pwukat pahn sewese kitail en kilang ma kitail kak kalaudehla kasalehda erpit me kin sang powe.
19. Iaduwen aramas akan pahn kak esehki me emen kin ahneki irair en kapohl?
19 Nan kawehwe duwen dahme kin kasalehda erpit sang powe, Seims pil kapatahiong me emen anahne en pil kin ahneki irair en kapohl. Aramas akan kin esehla atail kin men pahsan nsenen ekei ma nsen pwukat sohte kin kauwehla mour en padahk kan en Paipel, oh sohte kin mwadang en idingki pein atail koasoandi kan pwe irail en daur? Aramas kin esehkin kitail me kitail aramas kadek kei oh pil mengei en koasoakoasoiong? Soangen irair pwukat kin kasalehda me kitail sukuhlikier en kin ahneki irair en kapohl.
20. Ia imwilahn ma kitail pahn kasalehda irair kaselel kan me Koht kin ketin kupwurki nin duwen me kitail koasoiahier?
20 Ia uwen kaperen en nan mwomwohdiso ehu ma brother oh sister kan kin nantihong kasalehda laud soangen irair kaselel kan me Koht kin ketin kupwurki nin duwen me Seims ntingihdi! (Mel. 133:1-3) En kin mpahi, popohl, oh ahneki madamadau pwung ong meteikan pahn ni mehlel imwikihla kekeirdahn nanpwungmwahu rehn riatail kan oh kin kadehdehda me kitail ahneki “erpit me kin sang powe.” Kitail pahn uhd kilang mwuhr iaduwen en sukuhliki en kilangwohng meteikan nin duwen Siohwa kin ketin kilangwohng irail pahn kak sewese kitail en mpahi, meleilei, oh ahneki irair en kapohl.
[Nting tikitik me mi pah]
a Nan irelaudo pwon kin kasalehda me en Seims madamadau kin keieu dokedoke irail ohl mah kan, de “sounpadahk,” kan nan mwomwohdiso en wasao. (Seims 3:1) Irail ohl pwukat anahne en wia mehn kahlemeng mwahu en kasalehda erpit me Koht kin ketin kupwurki, oh pil ni ahnsowohte kitail koaros kak sukuhlikihsang sapwellimen Seims kaweid wet.
Ke kak Kawehwehda?
• Dahme kin kahrehda Kristian men en erpit mehlel?
• Iaduwen kitail kak kalaudehla atail en kasalehda erpit me Koht kupwurki?
• Soangen irair dah kan kin sansalda rehn irail akan me sohte kin kasalehda “erpit sang powe”?
• Soangen irair kaselel dah kan ke kin men nantihong en kakairada laud rehmw?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 25]
Iaduwen akatat kak pidelong nan mwomwohdiso rahnwet?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 26]
Ahmw kin mwekidki en soikala suwed kin wiawi ahnsowohte oh sohte anahnpen en medemedewe iahd?