Mehkan Me Kitail Anahne Tangasang
“Ia duwen kumwail me rasehng sineik kan? Ihs me padahkihong kumwail me kumwail kak pitsang engieng en Koht me nektehn leledohng kumwail?”—MAD. 3:7.
1. Ia ekei karasepe kan nan Paipel me pid duwen en tangasang?
DAHME ke kin medewe ahnsou me ke rong lepin lokaia wet “tangasang”? Ekei kin tamanda duwen ohl pwulopwul masamwahu Sosep eh tangasang kasongosong en wendi rehn en Podipar eh pwoud. (Sen. 39:7-12) Meteikan ele pahn medewe duwen Kristian akan me tangasang nan Serusalem nan pahr 66 C.E., ni ar peikiong sapwellimen Sises peneu wet: “Ni amwail pahn kilang karis en sounpei kei me kapilpenehr Serusalem . . . ni ahnsowo irail kan me mihmi nan Sudia, re en sopolahng pohn dohl kan; oh me mihmi nan kahnimwo, re en sopohsang loale.”—Luk 21:20, 21.
2, 3. (a) Ia wehwehn ahn Sohn kadeik ong kaunen pelien lamalam kan? (b) Iaduwen Sises ketin kalaudehla peneu me Sohn kihda?
2 Karasepe pwukat me sansal powe kin pid en tangasang nan wasa ehu. Rahnwet, ong Kristian mehlel kan me mih nan sampah pwon, mie anahn laud en tangasang ni ehu ahl tohrohr. Sohn Sounpapidais doadoahngki lepin lokaia “pitsang” ni soangen mwohmwohte. Nanpwungen aramas akan me kin kohieila rehn Sohn, mie irail kaunen pelien lamalam en mehn Suhs akpwung kei me kin kamehlele me irail sohte anahne koluhla. Irail kin kilangdiohng aramas teikan me kin papidaisla pwehn kasalehda arail koluhla. Ni eimah, Sohn kasalehda me irail kaunen lamalam pwukat kin mwalaun: “Ia duwen kumwail me rasehng sineik kan? Ihs me padahkihong kumwail me kumwail kak pitsang engieng en Koht me nektehn leledohng kumwail? Kumwail kapwarehda tiahk kan me pahn kasalehda me kumwail wiliakapwalahr.”—Mad. 3:7, 8.
3 Sohn sohte kin koasoia duwen en pitsang nan ehu wasa. E kin kihda peneu duwen kadeik me pahn kohdo, rahnen engieng; oh e kehsehkin kaunen pelien lamalam kan me ma re men pitsang rahno, irail pahn anahne kapwarehda wa me pahn kasalehda arail koluhla. Mwuhr, Sises ni eimah ketin kadeikada kaunen pelien lamalam kan—duwen arail lamalam suwed me kin kasalehda me uhdahn samarail iei Tepilo. (Sohn 8:44) Sises ketin kalaudehla ahn Sohn peneu, oh e ketin kahdaneki irail “kadaudok en serpent kei” oh ketin keinemwe: “Iaduwen ke kak pitsang kadeik en Gehenna?” (Mad. 23:33, NW) Dahme Sises ketin kasalehda ni eh ketin mahsanih “Gehenna”?
4. Ia wehwehn sapwellimen Sises peneu duwen Gehenna?
4 Gehenna iei wahu ehu me mih likin kelen Serusalem, wasa me kihd oh paliweren mahn me melahr akan kin isihsla. Sises kin ketin doadoahngki Gehenna pwehn karasahda mehla soutuk. Sapwellime keinemwe duwen en pitsang Gehenna kin kasalehda me nin duwen pwihn ehu, irail kaunen pelien lamalam kan kin warohng mehla soutuk.—Mad. 5:22, 29.a
5. Iaduwen dahme Sohn oh Sises ketin peneuki pweida?
5 Kaunen mehn Suhs akan kin kapatahiong diparail ni arail kaloke Sises oh sapwellime tohnpadahk kan. Mwuhr, nin duwen me Sohn oh Sises ketin peneuki, rahnen engieng en Koht leledohng irail. Pwehki “engieng en Koht” leledohng nan wasa pwukat te, Serusalem oh Sudia, aramas akan kak pitsang wasao. Engiengo leledo ni ahnsou me karis en mehn Rom kan kauwehla Serusalem oh nah tehnpas sarawio nan pahr 70 C.E. “Apwal en ni ahnsowo” laudsang apwal kan me wiawihong Serusalem mahs. Me tohto kamakamla de kalipilipala. Met kin kasalehda me mie kamakam me laudsang met pahn wiawihong aramas tohto me kin kose me irail Kristian kei oh pil ong irail kan me kin iang pelien lamalam teikan.—Mad. 24:21.
Engieng Ehu me Pahn Wiawi ni Ahnsou Kohkohdo me Kitail Anahne Pitsang
6. Dahme tepida pwarada nan mwomwohdisohn tepin Kristian akan?
6 Ekei tepin Kristian akan uhd uhwongada padahk mehlel, oh ekei aramas idawehnla irail. (Wiewia 20:29, 30) Ni ahnsou me sapwellimen Sises wahnpoaron kan kin momour, irail kin wia “mehkot me kin kerempwahla” soangen aramas akan me kin uhwong padahk mehlel, ahpw mwurin arail mehla, pwihn en Kristian likamw tohto pwarada. Rahnwet, mie pwihn en pelien lamalam epwiki kei me dene irail Kristian kei, oh arail padahk kan kin uhpene. Paipel kin kohpada me kaunen pelien lamalam en Kristian likamw kan pahn pwarada, oh nin duwen ehu pwihn e kin kahdaneki pwihno “Aramas Suwedo” me “Kaun Sises pahn ketin kemehkihla angin silangi, oh kamwmwomwkihla sapwellime roson ni eh pahn ketido.”—2 Des. 2:3, 6-8.
7. Dahme kahrehda ahd “Aramas Suwedo” kin pwung ong kaunen pelien lamalam en Kristian likamw kan?
7 Kaunen pelien lamalam en Kristian likamw kan kin uhdahn suwed pwehki irail kin pitihdi aramas rar kei ni arail kin kihda padahk kan, holiday kan, oh wiewia kan me uhwong padahk en Paipel. Duwehte kaunen pelien lamalam kan me Sises ketin kadeikada, kaunen pelien lamalam kan nan atail ahnsou me kin kisehn “Aramas Suwedo” pil pahn lelohng kasohrala oh sohte arail koapworopwor en iasada. (2 Des. 1:6-9) Ahpw, dahme pahn wiawihong aramas akan me kaunen pelien lamalam en Kristian likamw kan oh kaunen pelien lamalam likamw teikan kin pitipitih? Pwehn sapeng peidek wet, kitail pahn tehkpene dahme wiawi mwurin tepin ohlahn Serusalem me wiawi nan pahr 607 B.C.E.
“Kumwail tangasang Papilonia”
8, 9. (a) Kaweid dahieu Seremaia kihda nan eh kokohp ong mehn Suhs akan me mih nan Papilon? (b) Mwurin mehn Media kan oh mehn Persia kan kalowehdi Papilon, iaduwen aramas akan ar kak tangasang?
8 Soukohp Seremaia kohpadahr ohlahn Serusalem me wiawi nan pahr 607 B.C.E. E koasoia me sapwellimen Koht aramas akan pahn kalipilipala ahpw irail pahn pwurala nan uhdakarail mwurin “sounpar isihsek.” (Ser. 29:4, 10) Ong mehn Suhs me kalipilipalahng Papilon, Seremaia kihda kaweid kesempwal ehu; en dehr saminkihla kaudok likamw me kin wiawi nan Papilon. Ma re pahn kapwaiada kaweid wet, irail pahn onopadahr en pwurala nan Serusalem oh onehda sapahl kaudok min ni ahnsou me sapwellimen Siohwa ahnsou me e ketin koasoanedier pahn leledo. Met wiawi mwurinte mehn Media oh mehn Persia kalowehdi Papilon nan pahr 539 B.C.E. Nanmwarki Sairus II pakairki koasoandi ehu ong mehn Suhs akan en pwurala oh kauwada sapwellimen Siohwa tehnpas sarawi nan Serusalem.—Esra 1:1-4.
9 Mehn Suhs kid kei isaneki ahnsowo oh pwurala. (Esra 2:64-67) Ni arail wia met, irail kapwaiada kaweid nan kokohp en Seremaia me irail anahne tangasang nan ehu wasa oh uhd kosoula nan ehu wasa tohrohr. (Wadek Seremaia 51:6, 45, 50.) Kaidehn mehn Suhs koaros kak wia seiloak reirei wet en pwurala nan Serusalem oh Suda pwehki arail irair akan sohte mweidohng irail. Irail kan me mih nan Papilon, duwehte soukohp Daniel me mahlahr, kak ahneki sapwellimen Koht kapai ma irail pahn kin utung sang nan mohngiongirail kaudok min me kin wiawi nan Serusalem oh ma irail pil kin liksang kaudok likamw en mehn Papilon kan.
10. Soangen “wiewia samin suwed” dah kan me “Papilon Lapalap” kin pwukoahki?
10 Rahnwet, aramas tohto kin iang pidada soangsoangen kaudok likamw kan me kohsang Papilon en mahs. (Sen. 11:6-9) Nin duwen pwihn ehu, soangen kaudok pwukat kin adaneki “Papilon Lapalap, inen lihen netiki paliwere koaros oh wiewia samin suwed koaros en sampah.” (Kaud. 17:5) Kaudok likamw akan kin mie poadopoad duwen arail kin utungada kaunen politik kan en sampah wet erein ahnsou reirei. Ehu kisehn “wiewia samin suwed” me kaudok likamw kin pwukoahki iei mahwen tohto me kahrehda aramas rar kei en “kamakamalahr nin sampah.” (Kaud. 18:24) “Wiewia samin suwed” teikan kin pid tiahk suwed ong seri kan oh wiewiahn dipen nenek teikan me kaunen lamalam kan wiahda oh kaun pwukat kin mweidohng en wiawi. Mie peikasal me ni ahnsou keren, Siohwa pahn ketikihsang sampah kaudok likamw?—Kaud. 18:8.
11. Lao lel Papilon Lapalapo e pahn sohrala, pwukoa dahieu Kristian mehlel kan pwukoahki?
11 Kristian mehlel kan me kin ese ire wet ahneki pwukoa en padahkihong towe kan en Papilon Lapalapo duwen peneu wet. Ehu ahl me irail kin wia met iei en kihla Paipel kan oh sawaspen Paipel kan me “ladu lelepek oh loalokong” kin wiahda, pwihn me Sises ketin idihada pwehn kaunopada “kisin tungoal ni ahnsou me konehng.” (Luk 12:42) Ni ahnsou me aramas akan kasalehda me irail perenki rong padahk en Paipel, koasoandi en onop Paipel kin wiawihda pwehn sewese irail. Kitail kin koapworopworki me irail pahn wehwehki anahn en “tangasang” nan Papilon Lapalapo mwohn eh pahn sohla ahnsoun wia met.—Kaud. 18:4.
Tangasang Pwongih Dikedik kan
12. Iaduwen Koht kin ketin kilangwohng pwongih sansal kan oh dikedik kan?
12 Pil ehu wiewia samin me kin kalapw wiawi nan Papilon Lapalapo iei en pwongih sansal kan oh dikedik kan. Koht kin ketin kamwarehki soahng pwukat “dikedik en eni saut kan.” (Deud. 29:17) Aramas koaros me men kaperenda Koht anahne liksang pwongih dikedik kan pwehki Koht ketin mahsanih: “Ngehite me KAUN-O, omw Koht. Sohte emen koht pahn ahneki lingan en mwarei; I sohte pahn mweidohng koht likamw akan en iang ale kapingpei.”—Ais. 42:8.
13. Soangen wiewiahn pwongih dikedik dah kan kitail anahne liksang?
13 Mahsen en Koht pil kin kasalehda pil ehu mwomwen pwongih dikedik kan me sohte nohn sansal. Karasepe ieu, e kin kahdaneki noahrok kepwe “kaudok ong dikedik en eni kan.” (Kol. 3:5) En noahrok kin wehwehki men ahneki mehkot me sohte mweimwei ong kitail, me duwehte en emen tohrohr dipwisou kan. (Eks. 20:17) Tohnleng meno me wiahla Sehdan me Tepil kin noahrokehda oh kakairada eh ineng en duwehla Kaun Lapalapo oh men koaros en kaudok ong ih. (Luk 4:5-7) Met kahrehiong ih en uhwongada Siohwa oh pil kamwakid Ihp en noahrokehda mehkot me Koht ketin keinepwihsang. Adam pil iang pwongih dikedik ni eh kin medemedewehte duwen pein ih oh eh sohte men katihasang eh pwoud wia mehkot kesempwal sang eh pahn peikiong Seme limpoak nanleng. Ni pali teio, koaros me men pitsang rahnen engieng en Koht anahne kihong ih lelepek unsek oh liksang noahrok kepwe.
“Kadohwaneweisang Kumwail Tiahk en Nenek”
14-16. (a) Dahme kahrehda Sosep wia mehn kahlemeng mwahu duwen atail tiahk? (b) Dahme kitail anahne wia ma kitail kin ahneki ineng samin ong nsenen pwopwoud? (c) Iaduwen kitail kak Kadohwaneweisang kitail tiahk en nenek?
14 Wadek 1 Korint 6:18. Ni ahnsou me en Podipar pwoud kasonge Sosep, e uhdahn tangasang reh. E wia mehn kahlemeng mwahu ong Kristian akan, ong me kiripw kan oh pil ong irail akan me pwopwoud! E sansal me wiewia kan en mahs me kin kasalehda sapwellimen Koht madamadau duwen nenek kin kamwakidada kadeikpen loalen Sosep. Ma kitail men peikiong kaweid en ‘kadohwaneweisang kitail tiahk en nenek,’ kitail anahne liksang soahng koaros me kak kamwakid ineng en wia nsenen pwopwoud rehn emen me kaidehn atail pwoud. Paipel mahsanihong kitail: “Kumwail uhdahn pahn kemehla ineng kan . . . me kin wie doadoahk loalamwail, eri, iet akan; kamwahl, sarsuwed, ineng suwed, oh noahrok kepwe (pwe noahrok kepwe iei ehu soangen kaudok ong dikedik en eni kan). Eri, pwehki soahng pwukat engieng en Koht pahn lelohng irail kan me sohte kin peikiong.”—Kol. 3:5, 6.
15 Tehk me iren Paipel wet mahsanih: “Engieng en Koht pahn lelohng.” Aramas tohto nan sampah wet kin kakairada ineng suwed kan ong nsenen pwopwoud oh lohdi pahn ineng pwukat. Kahrehda kitail Kristian akan anahne kapakapki sapwellimen Koht sawas oh ngehn sarawi pwe ineng suwed kan ong nsenen pwopwoud en dehr kaunda kitail. Patehng met, en onop Paipel, en iang towehda mihding kan en Kristian, oh en ehukihong mehn mpatail kan rongamwahu pahn sewese kitail en “weweidki ngehno.” Met pahn sewese kitail en “dehr kin kapwaiada ahnepen aramas [“ineng en uduk,” NW].”—Kal. 5:16.
16 Ma kitail kin kilang kilel suwed kan, kitail sohte kin “weweidki ngehno.” Oh Kristian koaros anahne liksang wadek, kilang, oh rong soahng kan me kak kamwakid ineng ong nsenen pwopwoud. Duwehte met, e sapwung sapwellimen Koht “aramas pilipil kei [“sarawi kei,” NW]” en perenki kamwan ki nenek de koasoia duwen soahng pwukat ni ahl me sapwung. (Ep. 5:3, 4) Ni ahl wet kitail kin kasalehiong Samatail limpoak me kitail uhdahn men pitsang sapwellime engieng me pahn kohdo oh mour nan sampah kapw.
Liksang “Limpoak ong Mwohni”
17, 18. Dahme kahrehda kitail anahne liksang “limpoak ong mwohni”?
17 Nan nah keieun kisinlikou ong Timoty, Pohl kasansalehda mouren kosonned kan me anahne kamwakid Kristian akan me kin wia ladu, pwehki ekei irail kin lemeleme me irail kak paiekihda mwohni de kepwe kan pwehki arail soumas pil Kristian kei. Meteikan ele kin song en doadoahngki mwomwohdiso pwehn wia arail pesines. Pohl kin kihda kaweid duwen irail kan me kin “medemedewe me pelien lamalam, iei ehu ahl me re pahn kepwehpwehkihla.” Poahsoanpen kahpwalo iei “limpoak ong mwohni” me kak kauwehla aramas koaros sohte lipilipil ma irail kepwehpwe de me semwehmwe.—1 Tim. 6:1, 2, 5, 9, 10.
18 Ke kak tamanda aramas akan me pwarada nan Paipel me arail nanpwungmwahu rehn Koht ohkihla arail “limpoak ong mwohni” de limpoak ong mehkan me mwohni kak pwainda ahpw sohte kesempwal? (Sos. 7:11, 21; 2 Nan. 5:20, 25-27) Pohl kangoange Timoty: “Ahpw kowe, ohlen Koht men, kalekeiuk sang soahng pwukat koaros. Nantihong audaudkihda pwung, pwoson, limpoak, kanengamahiong apwal, kadek.” (1 Tim. 6:11) En idawehn kaweid wet kin inenen kesempwal ong koaros me men pitsang rahnen engieng me pahn kohdo.
“Kalekehkin Uhk Ineng en Mwahnakapw akan”
19. Dahme me pwulopwul koaros anahne?
19 Wadek Lepin Padahk 22:15. Irair en pweipwei me mih nan mohngiong en me pwulopwul men kak kamwakid ih en wiahda sapwung. Ahpw kaiahn sang nan Paipel kak sewese ih en pelianda met. Kristian pwulopwul tohto me arail pahpa oh nohno kaidehn Sounkadehdehn Siohwa kan kin rapahki oh doadoahngki mouren kosonned kan me mih nan Paipel. Me pwulopwul teikan kin paiekihda kaweid mwahu kan sang rehn brother oh sister kan nan mwomwohdiso me kin ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa. Sohte lipilipil ihs me kin kihda kaweid sang nan Paipel, en peikiong kaweido kak kihong irail nsenamwahu ni ahnsou wet oh pil ahnsou kohkohdo.—Ipru 12:8-11.
20. Iaduwen me pwulopwul kan kak diarada sawas pwehn kalekehkin irail ineng en mwahnakapw kan?
20 Wadek 2 Timoty 2:20-22. Me pwulopwul tohto me sohte ale kaiahn mwahu kin pilada ahl kan me sohte konehng, me duwehte irair en siai, noahrok kepwe, nenek, limpoak ong mwohni, oh raparapahki peren en sampah. Soahng pwukat kin kasalehda “ineng en mwahnakapw akan,” me Paipel kin kaweidki en kalekehkin kitail. En kaleke uhk sang soangen ineng pwukat kin wehwehki me Kristian pwulopwul men anahne liksang soahng kan me keper sohte lipilipil iawasa soahng pwukat kin kohsang ie. Dahme kin keieu sewese me pwulopwul kan iei sapwellimen Koht kaweid en kakairada sapwellime irair kan “iangahki irail kan me inengieng mwakelekel, me kin likweriong Kaun-o.”
21. Inou kaselel dahieu Sises Krais ketin wiahda duwen sapwellime tohnpadahk kan me rasehng sihpw?
21 Sohte lipilipil ma kitail pwulopwul de mah, ma kitail sohte rong aramas akan me kin song en pitih kitail, eri met kin kasalehda me kitail men wia kisehn sapwellimen Sises tohnpadahk kan me rasehng sihpw me kin ‘tangasang ngilen emen tohrohr.’ (Sohn 10:5) Ahpw en pitsang rahnen engieng en Koht wehwehki laud sang en ihte liksang soahng kan me keper. Kitail anahne kakairada irair mwahu kan. Artikel en mwuhr pahn kasalehda irair isuh pwukat. Mie kahrepe mwahu kitail en tehk duwen ire pwukat pwehki Sises ketin wiahda inou wet: “I kihong irail mour soutuk, oh re sohte pahn mehla. Sohte emen me pahn adihirailsang rehi.”—Sohn 10:28.
[Nting tikitik me mi pah]
a Lepin lokaiahn Krihk me kadoadoahk nan Madiu 5:22, 29 iei “Gehenna.” Nan kawehwehn Paipel tohto, lepin lokaia wet kin kawehwehdi ong “ehl.”
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Peneu dahieu Sises ketikihong kaunen pelien lamalam kan?
• Irair keper dahieu aramas rar kei rahnwet kin lelohng?
• Soangen wiewiahn pwongih dikedik dah kan me soh sansal me kitail anahne liksang?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 11]
Dahme ke kin medewe ahnsou me ke rong lepin lokaia wet “tangasang”?