Tengediong Atail Wia “Mehn Keiru kei”
“I koangngoangehkin kumwail nin duwen mehn liki kei oh mehn keiru kei nin sampah wet, pwe kumwail en mweisang ineng suwed en paliwaramwail kan.”—1 PIT. 2:11.
IA DUWEN OMW PAHN SAPENG?
Dahme kahrehda kitail kak nda me me keidi kan wia mehn keiru kei?
Ia duwen “sihpw teikan” arail wia mehn keiru kei?
Dahme ke kin kasikasik?
1, 2. Ihs me Piter kahdaneki “aramas pilipil kan”? Dahme kahrehda e kahdaneki irail “mehn keiru kei”?
MPEN sounpar 30 mwurin Sises eh ketin pwurala nanleng, wahnpoaron Piter ntinglahng pwihn ehu me e kahdaneki “mehn keiru kei” me mi “nan wehin Pondus, Kalesia, Kapadosia, Eisia oh Pidinia.” E pil kahdaneki irail “aramas pilipil kan.” (1 Pit. 1:1) Piter ntinglahng me keidi ko, me alehier “mour kapw” ong koapworopwor en iang Krais wia nanmwarki kei nanleng. (Wadek 1 Piter 1:3, 4.) Ahpw dahme kahrehda mwuhr Piter kahdaneki aramas pilipil pwukat “mehn liki kei oh mehn keiru kei”? (1 Pit. 2:11) Oh dahme kahrehda kitail koaros anahne nsenohki ire wet mehnda ma Sounkadehde malaulaute nan sampah pwon nda me irail me keidi kan de aramas pilipil kan?
2 E konehng en ekerki irail me keidi kan ni mwehin wahnpoaron ko “mehn keiru kei.” Me keidi kan sohte pahn mihmi sampah kohkohlahte. Wahnpoaron Pohl, me iang “kisin pwihn sihpw” keidi ko, kawehwehda me irail me keidi kan wia towe mehlel en nanleng. E nda: “A kitail, kitail uhdahn tohn nanleng mehlel, oh kitail kin kasikasik ketidohn atail Sounkomour sang nanleng, iei Kaun Sises Krais.” (Luk 12:32; Pil. 3:20) Met wehwehki me mwurin me keidi kan mehla, re kin kohkohsang sampah me mi pahn manaman en Sehdan, oh re pahn ale mour ehu me sohte kak mehla nanleng. (Wadek Pilipai 1:21-23.) Re kin mihmi sampah ongete ahnsou mwotomwot, kahrehda re wia “mehn keiru kei.”
3. Peidek dahieu kitail en idek me pid “sihpw teikan”?
3 A ia duwen irail “sihpw teikan”? (Sohn 10:16, NW) Paipel padahngki me re ahneki koapworopwor en wiahla tohnsampah me pahn mihmi kohkohlahte. Ahpw dahme kahrehda kitail kak nda me re pil duwehte mehn keiru kei?
“AUDEPEN LAHNG OH SAMPAH KOAROS KIN WEIWEIREK”
4. Dahme aramas sohte kak kauhdi ni arail doadoahngki palien politik, sains de mwohni?
4 Erein Siohwa eh ketin mweidohng ahn Sehdan koasoandi suwed en mihmi, koaros, iangahki Kristian akan, pahn pousehlahte ahneki lokolok pwehki Sehdan eh uhwongada Siohwa. Kitail wadek nan Rom 8:22: “Pwe kitail eseier me audepen lahng oh sampah koaros kin weiweirek, rasehng medek en neitik, lao lel ahnsou wet.” Mie aramas me pahn men doadoahngki palien politik, sains de mwohni pwehn kamwahwihala irair en aramas akan. Ahpw aramas pwukat sohte kak kauhdi ahn aramas lokolok.
5. Sangete pahr 1914, dahme aramas rar kei pilada ren wia? Dahme kahrehda?
5 Sangete pahr 1914, aramas rar kei piladahr ren wiahla towe kan pahn kaundahn Sises Krais me Koht ketin idihada en wia Nanmwarki. Irail pwukat sohte men wia kisehn koasoandi en Sehdan. Re sohte kin utung ahn Sehdan sampah. Ahpw re kin doadoahngki arail mour oh dahme re ahneki pwehn utungada Wehin Koht.—Rom 14:7, 8.
6. Dahme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan koaros kak adaneki mehn liki kei, de mehn keiru kei?
6 Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia towe mwahu kei nan sahpw daulih 200. Ahpw sohte lipilipil ia wasa re kin mi ie, irail kin duwehte mehn liki kei, de mehn keiru kei. Re sohte kin iang pidada palien politik de kahpwal kan me pid nanpwungen aramas nan sahpw kan me re mi ie. Ahnsou wet, re kin wiahkin irail towe mehlel kei en sampah kapw me Koht ketin inoukihda. Re perenki me re pahn wia mehn keiru kei nan sampah soh unsek wet ongete ahnsou mwotomwot.
7. Ia duwen sapwellimen Koht ladu kan pahn wiahla tohnsampah kohkohlahte?
7 Kereniong Sises Krais pahn ketin kasohrehla ahn Sehdan koasoandi suwed wet. Sapwellimen Krais koperment unseko pahn kihsang dihp oh lokolok. E pil pahn kihsang koaros me kin uhwong sapwellimen Siohwa pwuhng en kaunda. Irail kan me kin loalopwoat ong Koht pahn kak wiahla tohn Paradais nin sampah kohkohlahte. (Wadek Kaudiahl 21:1-5.) Eri, kepikipik kan pahn saledek sang douluhl mehkoaros me kin kahrehda lokolok, oh koaruhsie pahn “iang sapwellimen Koht seri kan nan arail saledek lingan.”—Rom 8:21.
SOANGEN WIEWIA DAH ME KRISTIAN MEHLEL KAN ANAHNE AHNEKI?
8, 9. Kawehwehda dahkot ineng suwed kan en paliwar me Piter koasokoasoia?
8 Piter kawehwehda mwomwen ahn Kristian kan ar wiewia ni eh nda: “Kompoakepahi ko, I koangngoangehkin kumwail nin duwen mehn liki kei oh mehn keiru kei nin sampah wet, pwe kumwail en mweisang ineng suwed en paliwaramwail kan.” (1 Pit. 2:11) E nda met ong Kristian keidi kan, ahpw sapwellimen Sises sihpw teikan pil anahne idawehn kaweid wet.
9 Ekei ineng sohte kin sapwung ma kitail kapwaiada ineng pwukat ni ahl me Sounkapikpatailo kupwurki. Atail wia met pahn kahrehda atail mour en kaperen. Karasepe, mie atail ineng en kang mwenge mwahu oh nim mehkot mwahu. Kitail kin perenki mehn kamweit kan oh patehng kompoakepatail kan. Pwopwoud kan pil ahneki ineng en wia nsenen pwopwoud rehn arail pwoud. (1 Kor. 7:3-5) Ahpw Piter koasokoasoia ni sansal duwen ‘ineng suwed en paliwaratail kan.’ Siohwa ketin padahkihong kitail ia duwen atail en kapwaiada atail ineng sohte lipilipil kan ni ahl me e ketin kupwurki. Kitail dehr mweidohng soangen ineng kan en kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Koht. Ma kitail kapwaiada atail ineng kan ni ahl sapwung, met pahn imwikihla mehla.
10. Ia ekei ahl me Sehdan kin kasongehki Kristian kan pwe ren wiahla kisehn eh sampah?
10 Sehdan men kitail en manokehla me kitail “mehn keiru kei” nan koasoandi wet. E men kitail en noahrok kepwe, men wia tiahk samin, men kesempwal, men keieu nan soahng koaros, oh suweiki atail wehi. Ahpw kitail anahne pohnese me soangen ineng pwukat koaros kin wia lidip kei en Sehdan. Ma kitail koasoanehdi teng en dehr idawehn ineng suwed pwukat, kitail kin kasalehda ni sansal me kitail sohte men iang kisehn ahn Sehdan sampah suwed wet. Kitail kin kadehdehda me kitail “mehn keiru kei” nan sampah wet. Dahme kitail uhdahn men wiahla iei towe kan nan sapwellimen Koht sampah kapw kohkohlahte. Oh kitail kin doadoahk laud pwehn alehdi mehn akadei wet.
TIAHK MWAHU
11, 12. Ia duwen ekei aramas akan ar kin kilangwohng mehn liki kan? Dahme ekei aramas kin medewehiong Sounkadehdehn Siohwa kan?
11 Piter pousehlahte kawehwehda ia wehwehn Kristian kan ren wia “mehn keiru kei” nan iretikitik 12: “Amwail tiahk kan nanpwungen me rotorot akan en kin mwahu, pwe ni ar pahn kin kinehiong kumwail likamw, me dene aramas suwed kei kumwail, eri, ni ar pahn kin kilang amwail wiewia mwahu kan, re en kapingahki Koht ni Rahnen eh pahn ketido.” Mehn keiru kan iei mehn liki kan, de aramas me kin kousoan nan sahpw ehu me kaidehn sapwarail. Ekei pak, aramas kin kauwe mehn liki kan pwehki re weksang irail, oh ekei kin kilangwohng irail nin duwen aramas suwed kei. Mwomwen arail lokaia, mwekid, likou de mwomwarail ele kin weksang meteikan me kin kousoan nan sahpwo. Ahpw arail wiewia mwahu kak kahrehda meteikan ren pohnese me irail kaidehn aramas suwed kei.
12 Ni ahlohte, Kristian mehlel kan ele kin weksang mehn mparail tohto. Karasepe, ele irail kin koasoia soahng kan me weksang dahme mehn mparail kan kin koasoia de pilada mehn kamweit kan me weksang arail. Aramas akan kin kalapw kasawihirailda pwehki mwomwen arail likou. Pwehki irair wekpeseng pwukat, ekei aramas ele pahn kinehda likamw duwen Sounkadehde kan. Ahpw meteikan ele pahn kapingahki Sounkadehde kan arail tiahk mwahu.
13, 14. Ia wehwehn “kupwurokong en Koht kin dehdehda sang ni wahn sapwellime doadoahk kan”? Menlau kihda karasaras en met.
13 Atail wiewia mwahu kan kak sewese meteikan ren kilang me sohte kahrepe ehu ren kinehda likamw duwen kitail. Sises kelehpw me ketin kasalehda peik unsek ong Koht. Ahpw ekei aramas kin karaunehki me e ketin wia soahng suwed kan. Ekei kin nda me e ewen mwenge, kamamsakau oh e kin ketin kompoakepahnki me dipan akan. Ahpw e ketin kasalehda sang ni sapwellime wiewia mwahu me kaidehn ih soangen aramaso. Sises mahsanih: “Kupwurokong en Koht kin dehdehda sang ni wahn sapwellime doadoahk kan.” (Mad. 11:19) Met pil mehlel rahnwet. Karasepe, ekei aramas me mi limwahn Pedel nan Selters, Sehmen, medewe me mwomwen mour en tohn Pedel en wasao ehusoahng. Ahpw mayor en wasao uhki tohn Pedel ko oh nda: “Sounkadehde ko me kin papah nan Pedel wasao kin wiewia pein arail koasoandi ahpw koasoandi pwukat sohte mwahn kin kauwehla onepek en aramas akan nan arail wasahn kousoan.”
14 Pil ehu karasaras, ekei aramas kin karaunehki Sounkadehdehn Siohwa kan nan Moscow, Russia, ekei wiewia suwed. Ekei nda me Sounkadehde ko kin kauwehla mouren peneinei kan, kangoange aramas ren kemehla pein irail oh sohte ale sawas sang palien wini. Ahpw ni June 2010, mwoalen kopwung en pwuhng en aramas en Iurop (European Court of Human Rights) nan Strasbourg, France, pwungkihda me kahnimw en Moscow sapwung ni arail kin kedirepwe kaudok en Sounkadehdehn Siohwa kan wasao oh re sohte ahneki pwuhng en kauhdi arail mihting kan. Mwoalen kopwung wet nda me mwoalen kopwung kan nan Russia sohte kihda mehn kadehde me Sounkadehde ko dipkihda wiewia sapwung. E nda me mwoalen kopwung pwukat doadoahngki kosonned kan en Moscow ni ahl sapahrek ong Sounkadehdehn Siohwa kan.
KITAIL ANAHNE UHPAH KOPERMENT KAN
15. Kaweid en Paipel dahieu me Kristian mehlel koaros kin idawehn?
15 Sounkadehdehn Siohwa kan nan sampah pwon pil kin wia soahng ehu me Piter nda Kristian kan anahne wia. E nda me kitail anahne uhpah “aramas koaros me ahneki manaman en kaunda,” iangahki nanmwarki kan oh kepina kan. (1 Pit. 2:13, 14) Kitail sohte wia kisehn sampah suwed wet. Ahpw nin duwen me Pohl padahkihong kitail, kitail men peikiong irail kan me ahneki manaman nan koperment ma arail kosonned kan sohte kin uhwong sapwellimen Koht kosonned akan.—Wadek Rom 13:1, 5-7.
16, 17. (a) Dahme kin kasalehda me kitail sohte men uhwongada koperment kan? (b) Dahme ekei lapalap en koperment kan koasoia?
16 Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia “mehn keiru kei” nan koasoandi wet, kaidehn pwehki re men uhwong koperment kan de kauwe aramas akan. Re wehwehki me meteikan ahneki pein arail madamadau ong ihs me pahn wia kaun nan koperment kan de ia duwen arail pahn kamwahwihala ahn aramas kahpwal kan. Ekei pwihn en pelien lamalam kan kin iang pidada palien politik, ahpw Sounkadehdehn Siohwa kan sohte kin wia met. Re sohte kin song en kahrehiong kaunen politik kan ren wekidala mwomwen arail kaunda. Sounkadehdehn Siohwa kan sohte douluhl men uhwongada koperment kan de kahrehiong aramas teikan ren uhwong koperment.
17 Piter nda kitail en “wauneki nanmwarki lapalapo.” Eri, Kristian kan kin peikiong kaunen koperment kan pwehn kasalehda me re waunekin irail. (1 Pit. 2:17) Ekei pak kaunen koperment kan kin wehkada me sohte kahrepe ehu en medewe me Sounkadehdehn Siohwa kan wia aramas keper kei. Karasepe, emen ohl nan palien politik en Sehmen me mwowe wia emen kaun lapalap en koperment en sahpwo oh mwuhr iangala pwihnen koukosonned en Sehmen koasoia, me Sounkadehdehn Siohwa kan kasalehda tiahk mwahu erein ahnsou me mehn Nazi ko kin kaloke irail. Sounkadehde ko sohte wekidala dahme re kamehlele mendahki re kin kalokolok oh re kin kasalehda kadek ong meteikan nan imwetengo. E koasoia me soangen irair pwukat uhdahn kesempwal ong soangen sahpw duwehte Sehmen, ahpw mehlel pwehki kekeirdahn wiewia sohkadek en aramas akan ong irail kan sang sahpw teikan de irail kan me arail palien politik oh lamalam weksang arail.
KASALEHDA LIMPOAK
18. (a) Dahme kahrehda kitail kin poakohng riatail Kristian kan koaros? (b) Dahme ekei kin ndahki Sounkadehdehn Siohwa kan?
18 Wahnpoaron Piter ntingihedi: “Ahneki limpoak ong pwihn minimin en riamwail kan pwon, lemmwiki Koht.” (1 Pit. 2:17, NW) Sounkadehdehn Siohwa kan kin lemmwiki Koht de re kin masak re de kansensuwedihala ih. Arail lemmwiki Koht kin kahrehiong irail en men wia kupwure. Re perenki iang kisehn pwihn en pirien ehu nan sampah pwon me kin wiahki ehu papah Siohwa. Re kin poakohng ‘pwihn minimin en riarail kan pwon.’ E sohte kin kalapw wiawi me aramas nan sampah rahnwet kin limpoakpene. Ihme kahrehda ekei pak irail kan me kaidehn Sounkadehde kan kin pwuriamweikihla arail kilang limpoak me kitail kin kasalehda ong emenemen. Karasepe, emen tohndoadoahk me kin kahre aramas akan me kin mwemweitdo nan sahpwo kin pwuriamweikihla limpoak me mi nanpwungen riatail ko nan ehu mihting tohrohr laud nan Sehmen nan pahr 2009. Sounkadehde kan nan Sehmen kin kasalehda limpoak ong riarail Kristian kan sang sahpw teikan oh kin sewese irail erein arail mwemweitla wasao. E koasoia me sohte pak ehu e kilang pwihn ehu me duwehte Sounkadehdehn Siohwa kan. Mie pak me ke rong aramas akan nda duwehte met mwurin arail kilang Sounkadehdehn Siohwa kan nan mihting tohrohr ehu me ke iang?
19. Dahme kitail anahne koasoanehdi teng en wia? Dahme kahrehda?
19 Nin duwen me kitail sukuhlkiher, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kasalehda ni ahl tohto me re uhdahn kin momour nin duwen “mehn keiru kei” nan ahn Sehdan koasoandi wet. Re kin perenki wia met oh koasoanehdi teng ren wiahte “mehn keiru kei.” Mie arail kahrepe mwahu kan en ahneki koapworopwor laud me re pahn kereniong wiahla tohn sampah kapw kohkohlahte me Koht ketin kaukaunop. Ke kin kasikasik sampah kapw wet?
[Kilel nan pali 23]
Kitail sohte kin utungada ahn Sehdan sampah
[Kilel nan pali 23]
Kitail kin utung sapwellimen Koht sampah kapw
[Kilel nan pali 25]
Padahk mehlel en Paipel sewese kaminiminihpene peneinei wet nan Russia