Irelaud Eesek Siluh
Ma Pwopwoud Kereniong Mweipeseng
1, 2. Ma pwopwoud ehu kin lelohng nan kahpwal, mehnia peidek me emenemen ira anahne idek?
NAN pahr 1988, lihen Italy men me adaneki Lucia uhdahn pahtoula.a Mwurin sounpar eisek, eh pwopwoud kereniong imwisekla. Pak tohto e kin song en kamwahwihala nanpwungen ih oh eh pwoud, ahpw e sohte pweida. Ih eri tohrohrasang eh pwoudo pwehki ira sohte kin kak ehupene de pwungpene, kahrehda e kin kelehpw apwahpwalih neira serepein riemen. Ni Lucia eh kin tamanla ahnsowo, e nda: “I ese me sohte mehkot kak kolokol at pwopwoud.”
2 Ma ke kin ahneki kahpwal en pwopwoud, ke pahn wehwehki ahn Lucia pepehm. Mwein ke ahneki kahpwal nan omw pwopwoud oh ke kin medewe ma e kak mwahula. Ma ih duwen met, ke kak ale sawas ni omw pahn medewe peidek wet: I kapwaiadahr kaweid mwahu koaros me Koht ketikihdi nan Paipel me kin sewese mour en pwopwoud en pweida?—Melkahka 119:105.
3. Mendahki mweipeseng kin wie tohtohla, dahme roporop kin kasalehda me pid pepehm en irail me mweipeseng kan oh arail peneinei?
3 Ma ahn ohl oh lih pwopwoud nanpwung suwed kin laudla, mweipeseng me pahn keieu mwomwen mengei en wia. Ahpw mendahki inenen tohtohla ohlahn peneinei nan sahpw tohto, roporop me wiawi kerendo kasalehda me pali laud en irail me mweipeseng kin koluhla. Tohto ohl oh lih pwukat kin ahneki kahpwal en paliwar oh madamadau me laudsang irail kan me wie pwopwoudte. Seri kan me arail pahpa nohno mweipeseng kin kalapw pwunod oh nsensuwed ahnsou reirei. Pahpa nohno oh kompoakepahn peneinei me mweipeseng kan kin pil apwalkihda. Ahpw dahme Koht me ketin koasoanehdi pwopwoud kin ketin medewehki irair wet?
4. Ia duwen kahpwal en pwopwoud eh kak kamwahula?
4 Nin duwen me sansalehr nan irelaud en mwowe ko, Koht ketin kupwurki pwopwoud en mihpene erein mour. (Senesis 2:24) Eri dahme kahrehda pwopwoud tohto kin mweipeseng? Mwein mweipeseng sohte kin mwadangete wiawi. Mie soahng kan me kin kasalehda me met pahn wiawi. Kisin kahpwal en nan pwopwoud kak lalaudla lao likamwete e sohla kak kamwahula. Ahpw ma pwopwoud kan mwadangete doadoahngki sawas sang Paipel, mweipeseng tohto kakete sohte wiawi.
KILANG DAHME UHDAHN KIN WIAWI
5. Mehnia ire mehlel me pwopwoud ehu anahne pohnese?
5 Mehkot me kin kahrehda kahpwal ekei pak iei emen de ira koaros kin kasikasik mehkot me sohte uhdahn mehlel. Pwuhk oh kasdo kan kin kahrehiong aramas en kin kasik oh kin auramanki mehkot me sohte uhdahn kak wiawi. Ma dahme e kasik sohte kin pweida, aramaso kak nsensuwedla, mworusala de pil lingeringer. Ahpw ia duwen aramas soh unsek riemen ara kak diar peren nan pwopwoud? Ira anahne nantihong pwe ira en kak ahneki nanpwungmwahu.
6. (a) Dahme Paipel kin kasalehda me pid mouren pwopwoud? (b) Dahme kin kahrehda saminimin nan pwopwoud?
6 Paipel uhdahn katapan. E kin kasalehda kaperenpen pwopwoud ahpw, e pil kin kasalehda me irail me pwopwoud “kin diar apwal tohto nan mouren sampah ni arail pwopwoud.” (1 Korint 7:28) Nin duwen me sansalehr, ira koaros sohte unsek oh kin kehiong wiahda dihp. Ara madamadau, pepehm oh keirada kin wekpeseng. Ekei pak pwopwoud kan sohte kin pwungkipene mwohni, seri kan oh ahn ara pwoud peneinei. E sohte itar ara ahnsoun wiapene soahng kan oh kahpwal me pid wia nsenen pwopwoud kak kahrehda ara kin uhpene.b Ahnsou anahn pwehn apwalihala soahng pwukat, ahpw dehr mworusala. Pali laud en me pwopwoud kan kak apwalihala soangen kahpwal pwukat. Ira kin diarada sawas me ira pwungkipene.
KOASOIAPENE DAHME IRA SOHTE KIN PWUNGKIPENE
7, 8. Ma mie nsensuwed oh sawehwe nan pwopwoud ehu, dahme ira kak wia ni ara kin doadoahngki kaweid en Paipel?
7 Aramas tohto sohte kin kak meleilei ni arail kin koasoia soahng kan me kamedek, sawehwe oh pil pein arail sapwung kan. Irail sohte kin ndahte: “I medewe me kita sohte wehwepene,” ahpw re kin lingeringerda oh kalaudehla kahpwalo. Me tohto pahn nda: “Ke kin medemedewehte pein kowe,” de, “Ke sohte kin poakepoake ie.” Ahpw pwehki arail pwoud sohte kin men akamai, re kin nennenlahte.
8 Ahl me mwahu sang mwekid pwukat iei en peikiong kaweid en Paipel me mahsanih: “Ma kumwail pil lingeringer, kumwail dehr mweidohng amwail lingeringer en kahrehiong kumwail nan dihp; pil dehr kolokol amwail lingeringer rahn ehu pwon.” (Episos 4:26) Ehu pwopwoud peren me lelehr sounpar 60 en ara pwopwoud sapengala peidek ehu me pid dahme kin sewese ara pwopwoud en pweida. Ohlo nda: “Se sohte kin meir lao se kapwungala soahng kan me se sohte pwungkipene, mehnda ma pil kisin mehkot tikitik.”
9. (a) Dahme Paipel kasalehda me kin kesempwal ong koasoakoasoipene? (b) Dahme pwopwoud ehu anahne kalapw wia, mehnda ma ira pil anahne aktikitikla oh eimah?
9 Ni ahnsou me ohl oh lih pwopwoud sohte kin pwungkipene mehkot, emenemen ira anahne “mwadang ong rong, ahpw dehr nan kapehd karuaru en lokaia oh lingeringer.” (Seims 1:19) Mwurin ara kin rong kanahieng, ira koaros kak kilangada anahnepen peki mahk. (Seims 5:16) Emen anahne aktikitik oh eimah pwe en nda ni mehlel, “Mahkohng ie pwe I kansensuwedihiukala.” Ahpw, ara kamwahwihala nanpwung suwed ni ahl wet pahn uhdahn sewese pwopwoud ehu en kaidehnte kamwahwihala ara kahpwal kan ahpw pil kakehlakahla ara nanpwungmwahu oh kerenpene me pahn kahrehiong ira en perenki emenemen.
KAPWAIADA PWUKOAHN PWOPWOUD
10. Dahme Pohl nda me kak pere Kristian en Korint kan me pil mwahu ong Kristian kan rahnwet?
10 Ni ahnsou me wahnpoaron Pohl ntinglahng mehn Korint kan, e kangoange irail en pwopwoudida “pwehki tiahk suwed eh nohn reklahr.” (1 Korint 7:2) Rahnpwukat, sampah kin suwed duwehte kahnimw en Korint mahso de pil suwedsang. Koasoipen tiahk suwed me aramas kin koasoia ni saledek, mwomwen arail kin likouda oh koasoi kan me kin kangoange ineng suwed me mi nan pwuhk kan, TV oh kasdo kin kalaudehla ineng en wia tiahk suwed. Wahnpoaron Pohl ndaiong mehn Korint ko me mi nan soangen irair me duwehte met: “Pwopwoudida; pwe pwopwoudida mwahu sang mwasimwasingki engin ineng suwed kan.”—1 Korint 7:9.
11, 12. (a) Dahme ohl oh lih pwopwoud pwukoahki ong emenemen, oh soangen madamadau dah me ira anahne kasalehda? (b) Dahme ira anahne wia ma ira sohte kak wia ara pwukoa ong emenemen ekei pak?
11 Ihme kahrehda, Paipel padahkihong Kristian kan me pwopwoud: “Ohl akan en kapwaiada ar pwukoa kan ong ar werek kan, oh lih akan en pil kapwaiada ar pwukoa ong ar pwoud kan.” (1 Korint 7:3) Tehk me wasaht kasalehda duwen kihkihwei a kaidehn iding. Wendipene nan pwopwoud kin uhdahn kansenamwahu ihte ma emenemen ira kin nsenohki kamwahupen meteio. Karasepe, Paipel padahkihong ohl pwopwoud kan ren ehuiong arail pwoud kan ni arail “uhdahn pahn kin pohnese me iei irail me luwet.” (1 Piter 3:7) Eri mehlel ni ahnsou me re kin wia arail pwukoa ong ar werek kan. Ma ohl pwopwoud sohte kin kanai eh pwoud, liho kakete sohte kin perenki wendipene en pwopwoud.
12 Mie ahnsou me pwopwoud ehu kakete sohte wia ara pwukoa en pwopwoud. Met kin mehlel ni ahnsou me lih pwopwoud men kin wia eh pwong oh e kin inenen pwangada. (Pil kilang Lipai 18:19.) Pil mehlel ni ahnsou me ohl pwopwoud men ahneki kahpwal laud wasahn doadoahk oh e uhdahn pwangada. Soangen ahnsou duwehte met, e pahn uhdahn mwahu ma ira koasoiapene oh “pwungkipene.” (1 Korint 7:5) Met pahn irehdi emen sang eh pahn mwadangete ahnekihda madamadau sapwung. Ahpw ma liho sohte men wia eh pwukoa ong eh pwoud de ma ohlo sohte kapwaiada eh pwukoa ong eh pwoud ni limpoak, emenemen ira kakete lohdiong kasongosong. Kahpwal kakete pwarada nan pwopwoud ehu ni soangen irair wet.
13. Dahme Kristian kan kak wia pwe ren kolokol arail madamadau mwakelekel?
13 Duwehte Kristian koaros, sapwellimen Koht ladu kan me pwopwoud anahne liksang kilang kilel oh kasdo suwed me kak kainangihada ineng me suwed oh sohte konehng. (Kolose 3:5) Re pil anahne kanahieng arail madamadau oh wiewia ni arail kin iang ohl de lih teikan. Sises ketikihda kaweid: “Mehmen me pahn kilikilang lih emen oh men dihpki, nahn e wiadahr dipen kamwahl nan kapehde.” (Madiu 5:28) Pwopwoud kan sohte pahn lohdiong kasongosong oh kamwahl ni ar kin doadoahngki kaweid en Paipel me pid wia nsenen pwopwoud. Re kak pousehlahte perenki ehupene keren nan pwopwoud oh kin kesempwalki wendipene nan pwopwoud duwehte kisakis mwahu ehu sang Siohwa me ketin wiahda pwopwoud.—Lepin Padahk 5:15-19.
KAHREPEN MWEIPESENG NAN PAIPEL
14. Soangen irair kansensuwed dah me kin pwarada ekei pak? Dahme kahrehda?
14 Nan pwopwoud Kristian tohto, kahpwal me pwarada kak epwella. Ahpw ekei pak e sohte kak. Ekei pwopwoud kin kereniong mweipeseng pwehki aramas eh sohte unsek oh kin mi nan sampah suwed me Sehdan kin kakaun. (1 Sohn 5:19) Dahme Kristian kan anahne wia ni soangen irair apwal duwehte met?
15. (a) Ia kahrepe ehute me Paipel kin kasalehda me emen me mweisang eh pwoud kak pwurehng pwopwoudida? (b) Dahme kahrehda ekei sohte pilada ren mweisang ar pwoud me salelepeko?
15 Nin duwen me sansal nan Irelaud 2 en pwuhk wet, nenek iei ihte kahrepe me Paipel kin mweidada emen me mweisang eh pwoud en pwurehng pwopwoudida.c (Madiu 19:9) Ma mie mehn kadehde me omw pwoudo kamwahlih iuk, eri ke anahne wiahda pilipil ehu me apwal. Ke pahn pwoudikihte de ke pahn mweisang? Sohte kosonned ong met. Ekei Kristian kin uhdahn mahkohng arail pwoud me koluhla ni mehlel oh arail pwopwoud imwila mwahu. Ekei sohte mweipeseng pwehki neirail seri kan.
16. (a) Ia ekei kahrepe me ekei kin mweikihsang arail pwoud? (b) Dahme kahrehda emen en dehr kin kauwe pilipil en me sohte dipadao ma e pilada en mweisang de soh?
16 Ahpw dipen nenek ele pil kak imwikihla liseian de soumwahu suwed me kohsang wia nsenen pwopwoud. De mwein seri kan anahne silasil sang pahpa de nohno me kin tiahk suwediong irail. Sansal me soahng tohto emen anahne medemedewe mwohn eh pahn wiahda eh pilipil. Ahpw ma ke diarada me omw pwoud kauweiukedi, oh mwuhr ke wendi reh, ke kasalehda me ke mahkohng ih oh ke men kumwa en wie pwopwoudte. Kahrepen mweipeseng oh pwurehng pwopwoudida me Paipel kin kasalehda solahr manaman. Sohte emen pahn lidere de ndaiong uhk dahme ke pahn wia de pil kauwe pilipil me ke wiahdahr. Ke pahn pein pwukoahki dahme ke pilada. “Pwe emenemen kitail koaros uhdahn pahn pein wa eh wisik.”—Kalesia 6:5.
KAHREPEN TOHROHRPESENG
17. Dahme Paipel mahsanih ira en dehr wia ma kaidehn nenek me ira tohrohrkipeseng de mweikipeseng?
17 Mie irair kan me kak kahrehda tohrohrpeseng de pil mweisang omw pwoud mehnda ma e sohte wiahda dipen nenek? Ei, ahpw Kristian men sohte saledek en pwurehng pwopwoud. (Matthew 5:32) Mehnda ma Paipel kin mweidada tohrohrpeseng, ahpw e kin kasalehda me emen me kohkohsang eh pwoud “sohte pahn pwurehng pwopwoudida, de e uhdahn pahn pwurehng eh wereko.” (1 Korint 7:11) Ia ekei apwal laud me kin kak kahrehda tohrohrpeseng en wiawi?
18, 19. Ia ekei apwal laud me kin kahrehda emen me pwopwoud en pilada en wiahda doaropwe en tohrohrpeseng de mweipeseng mehnda ma e sohte kak pwurehng pwopwoud?
18 Karasepe, mwein peneinei ehu semwehmwehla pwehki ohlo kin uhdahn dangapaur oh suwed.d Mwein e kin pileikihla nein peneinei mwohni de pwainkihda wini en kasahliel, pwuh oh sakau. Paipel mahsanih: “Ma emen sohte kin apwalih . . . uhdahn kisehn pein eh peneinei, e kahmahmkilahr eh pwoson, oh e suwedsang irail kan me sohte arail pwoson.” (1 Timoty 5:8) Ma soangen aramas menet sohte kin men wekidala eh wiewia kan oh pil kin kihsang mwohni me eh pwoudo kin koadoahkihada pwe en doadoahngkihong pein ih, liho mwein pahn men pere ih oh nah seri ko ni eh pahn wiahda doaropwehn tohrohrpeseng.
19 Soangen doaropwe wet pil kak wiawihda ma ohlo kin uhdahn lemeiong eh pwoud oh e kin pwurepwurehng keme lao ahn liho roson oh mour mihla nan keper. Patehng met, ma e kin idingkihong eh pwoud en kauwehla kosonned en Koht akan, me wiakaulao pil kak tohrohrasang eh pwoud, mehlel ma e lel irair ehu me e sohla kak wia eh kaudok. Me wiakaulao pahn medewe me ihte ahl en “peikiong Koht, a kaidehn aramas” iei en wiahda kisinlikou en tohrohrpeseng.—Wiewia 5:29.
20. (a) Ma peneinei kereniong mwerpeseng, dahme kompoakparail oh elder kan kak wia oh dahme re sohte pahn wia? (b) Dahme emen me pwopwoud en dehr kin wia ni eh kin doadoahngki kaweid en Paipel ong tohrohrpeseng oh mweipeseng?
20 Me pid wiakauwe ahn emen pwoud, sohte emen pahn ndaiong me sohte dipeo en tohrohrasang de mihmihte rehn eh pwoud. Kompoakepah kan de elder kan ele pahn kihda sawas oh kaweid sang nan Paipel, ahpw irail sohte kin ese soahng koaros me wiawi nanpwungen ohl oh lih pwopwoud. Siohwa kelehpw me ketin mwahngih. Lih pwopwoud Kristian men sohte kin wauneki sapwellimen Koht koasoandi en pwopwoud ma e kin doadoahngki kahrepe likamw kan pwehn pitsang pwopwoud. Ahpw ma kahpwal me inenen laud kin wiawihte, emen dehpa kauwe ma liho pilada ira en tohrohrpeseng. Soahngohte pil kak wiawihong ohl pwopwoud Kristian men me men tohrohrala sang eh pwoud. “Kitail koaros pahn uh mwohn silangin Koht, pwe kitail en pakadeikda reh.”—Rom 14:10.
IA DUWEN PWOPWOUD EHU EH PWUREHNG MWAHULA?
21. Dahme kasalehda me kaweid en Paipel ong pwopwoud kin mie katepe?
21 Lucia me kitail koasoia nin tapio, kin tepida onopki Paipel rehn Sounkadehdehn Siohwa kan mwurin eh tohrohrasang eh pwoudo sounpwong siluh. E nda: “I pwuriamweikihla Paipel eh kin kihda kaweid mwahu kan ong ei kahpwal kan. Mwurin ei onopki wihk ehute, I men kamwahwihala nanpwungen ngehi oh ei pwoud ahnsowohte. Rahnwet, I kak nda me Siohwa ketin mwahngih kapitasang pwopwoud kan nan arail apwal pwehki sapwellime kaweid kin sewese me pwopwoud kan ren esehla wauneki emenemen. Ekei nda me Sounkadehdehn Siohwa kan kin katohrepeseng peneinei kan, ahpw met sohte mehlel. Ong ahi irair, e weksang dahme re kin nda.” Lucia esehla doadoahngki kaweid en Paipel kan nan eh mour.
22. Dahme pwopwoud koaros kin anahne likih?
22 Kaidehn Lucia kelehpw me met kin wiawihong. Pwopwoud iei kapai ehu a kaidehn katoutou ehu. Siohwa kin ketikihda kaweid en pwopwoud me keieu mwahu nan sapwellime Mahsen. Paipel kak “kaloalokongihala me soaloalokong kan.” (Melkahka 19:7-11) E kin doarehla pwopwoud tohto me kin kereniong mweipeseng oh pil kin kamwahwihala me tohto me kin ahneki kahpwal laud. Se koapworopworki me pwopwoud koaros kin uhdahn likih kaweid me Siohwa Koht ketikihong irail. Kaweid pwukat uhdahn mie katepe!
[Nting tikitik me kileldi pahs]
a Kaidehn ih uhdahn eden aramaso.
b Kitail koasoiapenehr ekei ire pwukat nan irelaud en mwowe ko.
c Lepin lokaia me kawehwehiong “nenek” nan Paipel pil kin iangahki kamwahl, ohl mwahuki ohl de lih mwahuki lih, tiahk suwediong mahn oh doadoahngki dipwisou en kaparapar ong tiahk sohte konehng teikan.
d Met sohte pidada irair kan me kin kahrehda ohl pwopwoud men eh sohte kak apwalih eh peneinei pwehki e soumwahu de apwal en diarada doadoahk.
IA DUWEN IRE MEHLEL EN PAIPEL PWUKAT EH KAK SEWESE . . . PWOPWOUD EHU EN DEHR OHLA?
Pwopwoud iei mehkot me kin kaperen oh pil kahpwal.—Lepin Padahk 5:18, 19; 1 Korint 7:28.
Mwadang kapwungala soahng kan me kumwa sohte pwungkipene.—Episos 4:26.
Ni amwa kin koasoipene, rongorong pil kin kesempwal duwehte koasoi.—Seims 1:19.
Pwopwoud ehu kin anahne kapwaiada ara pwukoa nanpwungara ni soh roporop oh ni keneinei.—1 Korint 7:3-5.
[Kilel nan pali 180]
Mwadang kamwahwihala kahpwal kan. Dehr kolokol omw lingeringer rahn ehu pwon