Kasalehda Soangen Sounkairo Me Pwung
“Ngehi me . . . kin karehong ni ei ladu eh kin kohpada mehkot, ni ei kin kadar nei meninkeder pwe en kasalehda ei koasoandi pwukat oh kokohp pwukat en pweida.”—AISEIA 44:25, 26.
1. Iaduwen Siohwa kasalehda ihs me wia soahngen sounkair me pwung, oh iaduwen e kin kasalehda likamw en sounkair likamw kan?
SIOHWA KOHT iei Sounkasale Lapalap en ihs sapwelime sounkair mehlel kan. E kin kasalehda ihs irail ni ah kin kapwaiada sapwelime rohng kan me re kin pakairki. Siohwa kin pil wia Sounkasale Lapalap en likamw kan en sounkair likamw kan. Iaduwen e kin kasalehda arail likamw kan? E kin kauwehla arail kilel kan oh kokohp akan. Ni ahl wet e kasalehda me irail me kin pein pilada ren wia soukohp kei, oh me arail rohng kan uhdahn kin kohsang pein arail lamalam sapwung kan—ehi, arail lamalam ni uduk oh pweipwei!
2. Uhpene dahieu wiawi nanpwungen sounkair kan nan ahnsoun mehn Israel kan?
2 Ira koaros Aiseia oh Esekiel kin kose me re wia sounkair kei en Siohwa Koht. Met mehlel? Kitail kilang duwen met. Aiseia kin wia kokohp nan Serusalem sang impen pahr 778 B.C.E. lau lel ahnsoukis mwurin pahr 732 B.C.E. Esekiel kaliplipla Papilon nan pahr 617 B.C.E. E kin wie kokohp ong rie mehn Suhs kan wasao. Soukohp pwukat koaros kin eimah pakairki me Serusalem pahn ohla. Soukohp teikan kin kose me Koht sohte pahn mweidong met en wiawi. Ihs me kadehde me irail iei soangen sounkair ko me pwung?
Siohwa Kasalehda Sapwung En Soukohp Likamw Kan
3, 4. (a) Rohng riau dahkei me kin wekpeseng me kohwong mehn Israel kan nan Papilon, oh iaduwen Siohwa kasalehda likamw en sounkair likamw men? (b) Dahme Siohwa mahsanih me pahn wiawiohng soukohp likamw kan?
3 Esekiel, nin doken e mihmih nan Papilon, aleiehr kasansal ehu ong dahme wiawi nan tehnpas sarawi en Serusalem. Ohl 25 mih ni ewen kelen palimesehn tehnpaso. Nanpwungarail iei soupeidi riemen, Saasanaia oh Pelataia. Iaduwen Siohwa kin kilangwohng ira? Esekiel 11:2, 3 sapeng: “Kowe, nein aramas, ohl pwukat kin wiewia koasoandi suwed oh kihda kaweid suwed nan kahnimwet. Re kin inda, ‘Kereniongehr kitail pahn pwurehng kauwada ihmw kan.’” Irail pwukat me kin mwomwehda me dene irail sounkair en popohl kei kin ndinda, ‘Solahr keper ong Serusalem. Kereniongehr kitail pahn kauwada ihmw tohto loale!’ Ihme Siohwa padahkiong Esekiel en wia kokohp uhwong soukohp likamw pwukat. Nan iretikitik 13 en irelaud 11, Esekiel padahkiong kitail dahme wiawiohng emen irail: “Nin doken ei wiewia ei kokohp, Pelataia ahpw pwupwudi mehla.” Met wiawi pwehki Pelataia kin wia emen soupeidi me keiou indand oh manaman oh pil wia emen me kin indandki eh sounpwongih dikedik. Ah mehla mwadang kadehdehda me e wia soukohp likamw men!
4 En Siohwa kemehla Pelataia sohte kauhdi soukohp likamw akan endehr likamw ni mwaren Koht. Sounpitih pwukat kin wohnlahte nan arail ahl sapwung en wia kokohp pelianki kupwuren Koht. Ihme Siohwa padahkiong Esekiel: “Meid suwediong soukohp pweipwei pwukat! Re kin pein wiahda audepen nan kapehdirail oh kin kinehda ar kaudiahl akan.” Duwehte Pelataia, irail pahn “sohla” pwehki arail kin kohp ong Serusalem “me dene mehkoaros me mwahu, ni mehkoaros eh sohte mwahu.”—Esekiel 13:3, 15, 16.
5, 6. Mendahki soukohp likamw kan koaros, iaduwen Aiseia eh sansalda me e wia soukohp mehlel men?
5 Ah sang Aiseia, ah kokohp sarawi kan koaros duwen Serusalem pweida. Nan ahnsouhn karakar en pahr 607 B.C.E., mehn Papilon kan kauwehla kahnimwo oh walahng nan Papilon luhwen mehn Suhs akan oh kaliduhirailla. (2 Kronikel 36:15-21; Esekiel 22:28; Daniel 9:2) Kahpwal pwukat kauhdi soukohp likamw pwukat sang endehr pitihki sapwelimen Koht aramas kan lokaia likamw? Soh, sounkair likamw ko wiewiahte soahng wet!
6 Ni mwomwen me met sohte itar, mehn Israel kan pil kin mihla pahn nein mehn Papilon kan nair sounkosetipw kan, pweh, oh sounwunahni kan. Ahpw, Siohwa kadehdehda me sounkair likamw pwukat koaros pweipwei kei, arail kokohp kan sapwung. Kedekedeo e kasalehda me Esekiel iei sapwelime sounkair mehlel, duwehte Aiseia. Siohwa kapwaiada mahsan ko koaros me re kohpada ni mware, duwehte me e ketin inoukihda: “Ngehi me kin kapweipweila sounwunani kan, oh kapwowihala audepen kokohp en sounkosetipw kan. I kin kasohwe lokaiahn me loaloakong kan, oh kin kasalehda me ar loaloakong iei saloaloakong. A ni ei ladu eh kin kohpada mehkot, ni ei kin kadar nei meninkeder pwe en kasalehda ei koasoandi kan, I kin tehk mwahu pwe koasoandi pwukat en kin pweida.”—Aiseia 44:25, 26.
Rohng Kapwuriamwei Kan Duwen Papilon oh Serusalem
7, 8. Rohng sarawi dahieu Aiseia wiaiohng Papilon, oh ia wehwehn ah mahsan kan?
7 Suhda oh Serusalem pahn ohla, oh sohla aramas pahn kouson wasao, erein sounpar 70. Ahpw, Siohwa kasalehda sang ni kokohp en Aiseia oh Esekiel me kahnimwo pahn pwurehng onohnda sapahl oh sahpwo pahn pwurehng audaudkihda aramas oh met pweida ni ahnsouwo me e ketin kohpada! Met wia kokohp kapwuriamwei ehu. Pwehkida? Pwehki Papilon kin ndandki ah sohte kin sapwadada irail akan me kin salihdi. (Aiseia 14:4, 15-17) Eri ihs me kak kapitala irail me sansel kan? Ihs me kak kalohwedi wehi kehlailo Papilon, iangahki ah kehl kalaimwun kan oh pillap me kin pere ih? Siohwa me Lapalapie kak! Oh e ketin mahsanih me e kak wia met: “Ngehi me . . . Ni ruwes ehute I kin kamadahda madau. I mahsanihong Sairus, ‘Kowe me pahn wilianiehdi oh kaunda wasa, ke pahn kapwaiada mehkoaros me I kupwurki en wiawi; ke pahn koasoanehdi pwe Serusalem en onohnda sapahl, oh poahsoanen Tehnpas Sarawio en tepida.’”—Aiseia 44:25, 27, 28.
8 Medewehla duwen met! Pillap Euphrates, me ong aramas akan uhdahn wia perepe apwal ehu, ahpw ong Siohwa e duwehte dingiding en pihl ehu pohn taht karakar. Wiahki teieu perepe wet pahn salongala! Papilon pahn pwupwudi. Mendahki kokohp wet wiawi impen sounpar 150 mwohn ipwidien Sairus mehn Persiao, Siohwa doadoahngki Aiseia en kohpada en nanmwarki menet ah pahn kalowehdi Papilon oh kapitala mehn Suhs kan me kaliduhla ni eh pahn mweidong ren pwurela oh kauwada sapahl Serusalem oh ah tehnpas sarawio.
9. Ihs me Siohwa mahsanih me pahn wia sapwelime sounkaloke Papilon?
9 Kokohp wet dierek nan Aiseia 45:1-3: “Kauno (Siohwa) ketin pilada Sairus pwe en wiahla nanmwarki. E ketin pilada pwe en kalowehdi wehi kan. . . . Kauno pahn ritingadahng Sairus wenihmwen kahnimw kan. Kauno eri ketin mahsanihong Sairus, ‘Pein ngehi pahn kaunopada alomw kan, kapatapatahla nahna oh dohl akan. I pahn rihspeseng wenihmw prons kan, oh lupukpeseng ar uhr mete kan. I pahn kihong uhk dipwisou kesemwpwal kan me wie ekiek wasa rir kan; ke ahpw pahn esehkihla me iei ngehi, Kauno (Siohwa), me iei Koht en Israel me ketin ekerkin uhk mwaromwen.’”
10. Ni ahl dahieu Sairus “keiedi,” oh iaduwen Siohwa kak mahsanihong ih sounpar epwiki kei mwohn ah ipwidi?
10 Tehk pwe Siohwa kin wie mahmahsan ong Sairus duwehte ma e momour ahnsouwo. Met kin parekiong mahsan en Pohl me Siohwa kin ketin “kepikekihda sapwelime mahsen soahng kan me sohte mie mahso.” (Rom 4:17) Pil ehu, Koht kin ketin kadehdehda me Sairus iei “sapwelime me keiedio.” Dahme karehda e wiahki met? Pwe, sapwelimen Siohwa Koht samworou lapalapo saikinte keieki moangen Sairus lehn kei sarawi. Mehlel, ahpw met kin wia kei ehu ni kokohp. E kin kasalehda duwen sapwildahng nan pwukoa tohrohr ehu. Ihme Koht kak mahsanih duwen ah pahn idiada mwowe Sairus duwehte ah keiedi.—Kaparekiong 1 Nanmwarki 19:15-17; 2 Nanmwarki 8:13.
Koht Kapwaiada Mahsan kan en Sapwelime Sounkair kan
11. Dahme karehda tohn Papilon pehm me re meleilei?
11 Ahnsou me Sairus pelianda Papilon, toweh kan kin medemedewe me sohte apwal pahn lelohng irail oh re meleilei. Arail kahnimw kin kapilpilkihpene lapalahn warawar me audaudki pihl, me kohsang Pillap Euphrates. Wasa me pihlo kin tangolong nan kahnimwo, mie ukada kan ni keilen pillapo ni palimese. Pwehn katore met sang kahnimwo, Nepukadnesar kauwada kehl ehu me e kahdaneki “kehl lapalap ehu, me duwehte nahna ehu me sohte kak mwekid . . . Mohn kehlo [e] kauwada ileileki nahna ileile.”a Wenihmw en kehl wet wiawihkihda prons. Pwehn pedolong nan wenihmw pwukat, emen anahne douda ni ukada me mih ni keimwen pillapo. Ihme e sohte kapwuriamwei irail akan me seldi nan Papilon sohte kin koapworopworki me re kak pitla!
12, 13. Iaduwen mahsan en Siohwa sang sapwelime sounkairo Aiseia pweida ni ahnsou me Papilon lohdi pahn Sairus?
12 Ahpw mehn Suhs seldi kan me kin pwoson Siohwa sohte kin ahneki soangen madamadau wet! Re ahneki koapworopwor lingan ehu. Ki sapwelime soukohp kan, Koht ketin inoukihda me e pahn kapit irailla. Iaduwen Koht kapwaiada sapwelime inou? Sairus ruwesehki nah sounpei kan en kauhla Pillap Euphrates wasa ehu me dohki mwail kei sang ni paliepeng en Papilon. Ihme karehda, mehn perepen kahnimwo eri madada. Ni pwongo, irail kan me wie kamakamadipw nan Papilon eri sohkautihla oh mweidala wehnihmw kan me sallahng pohn Pillapo en langalang. Siohwa sohte uhdahn rihspeseng wenihmw prons kan; e pil sohte lupukpeseng uhr mete kan, ahpw sapwelime wiewia kapuriamwei en kolokolte wenihmw kan en langalang kin rasehng e uhdahn wia met. Kehl kan en Papilon sohla katepe. Nein Sairus sounpei kan sohte anahne douda pohn kehl pwukat pwehn kak pedolong nan kahnimwo. Siohwa me tiengla mwohn Sairus, kapatapatala “ukada kan en sahpwo.” ehi kihsang mehn pelian kan koaros. Aiseia kadehdehda me ih sounkair mehlel en Koht.
13 Ni ahnsou me Sairus ahnekihla manaman pohn kahnimwo, kepwe kesemwpwal kan koaros en kahnimwo wiahla ah, iangahki dipwisou kesemwpwal kan me wie ekiek wasa rir kan. Dahme karehda Siohwa Koht ketin wiahki met ong Sairus? Pwehn kak kehsekin ih me Siohwa, ‘Meno me kin ekerkin ih mware,’ iei Koht en kokohp mehlel oh ih me Kaun Lapalapie en lahng oh sampah. E pahn esehla me Koht me ketin koasoanehdi pwe en ale manaman en kapitala sapwelime aramas kan, mehn Israel kan.
14, 15. Iaduwen atail ese me Sairus pweipwankiohng Siohwa ah kalowehdi Papilon?
14 Rong mahsan en Siohwa ong Sairus: “I piluhkada pwe ke en sewese ei ladu Israel, wehi me I piladahr. Wahu laud ehu met me I wiahiong uhk, mehnda ma ke sohte mwahn ese ie. “Ngehi Kauno (Siohwa), sohte pil emen Koht. I pahn ketikihong uhk kehlail me ke anahne, mehnda ma ke sohte mwahn ese ie. I pahn wia met pwe aramas koaros, sang ni mesenleng lelohng ni kapi, en ese me iei ngehi Kauno (Siohwa), oh sohte emen mie palilahsang ie. Ngehi me kin wiahda marain oh rotorot; ngehi me kin ketikihdo kapai [ong sapwelime aramas kaliplipla kan] oh kahpwal [ong Papilon]. Ngehi, Kauno (Siohwa) me kin wiahda soahng pwukat koaros.”—Aiseia 45:4-7.
15 Sairus pweipwandkihong Siohwa ah kalohwedi Papilon, pwehki Ih me kakehle Sairus en kapwaiada Kupwure ong kahnimw suwedo oh kapitala Sapwelime aramas sensel kan. Ni ah ketin wia met, Koht kin ketin doadoahngki sapwelime nanleng en kamwerehdi manaman pwung kan de kehl pwung kan. E kin ketin doadoahngki sapwelime sampah en kawohsekpeseng oh kapwarehda wiewia pwung kan oh komour ong sapwelime aramas kan me kaliplipla. Oh sapwelime lahng oh sampah ni karasaras kin peikiong kehkehlik pwukat. (Aiseia 45:8) Sounpar epwiki samwa mwurin ah mehla, e kin sansal me Aiseia kin wia sapwelimen Siohwa sounkair mehlel!
En Sounkairo Rongamwahu ong Saion!
16. Rongamwahu dahieu me pahn lohkseli nan kahnimw tehnla en Serusalem ni ahnsou me Papilon lohdi?
16 Ahpw mie me tohtosang met. Aiseia 52:7 (NW) kosoia duwen rongamwahu ong Serusalem: “Ia uwen lingan nehn meno me kin kotehdo nahna kan wah kohdo rongamwahu, rongamwahu en popohl, me kin wahdo rongamwahu en mehkot me mwahusang, me kin pakairki komour, me kin mahsanihong Saion: ‘Omwi Koht nanmwarkilahr!’” Medewehla ia uwen e pahn kaperen en kilang sounkair men ah kohkohdohng Serusalem sang nan nahna kan! Ele mie rohng me e weuwa. Dahkot met? Met kin wia rohng kaperen ong Saion. Rohng en popohl, ehi, rohng en kupwur mwahu en Koht. Serusalem oh ah kehl akan pahn onohnda sapahl! Oh sounkairo pakairki ni peren en kana: “Omwi Koht ketin nanmwarkilahr!”
17, 18. Iaduwen ahn Sairus kalowehdi Papilon kin pidada pein mwaren Siohwa?
17 Ni ahnsou me Siohwa mweidong mehn Papilon kan en kalowehdi sapwelime mwoahl me nanmwarki kan en lain en Depit kin wie kakaun sang ie, e mwomwen me E solahr wia Nanmwarki. Marduk, me wia koht lapalap en Papilon, mwomwen me ih me nanmwarkihlar. Ahpw, ni ahnsou me Koht en Saion kalowehdi Papilon, e kasalehda sapwelime kaunda unsek en lahng oh sampah—me ih me Nanmwarki me keiou lapalap. Oh pwehn kasalehda ire mehlel wet, Serusalem, “kahnimw en Nanmwarki lapalapo,” pahn pwurehng kokouda sapahl, iangahki ah tehnpas sarawio. (Madiu 5:35) Oh ong sounkairo me wahdo soahngen rongamwahuwo, mendahki ma neh kan pwelparla, oh pwelpwella, oh medekla, mwohn mesen irail kan me kin poakohng Saion oh eh Kohto, neh kan me kaselel!
18 Ni irair en ni kokohp, pwupwudi en Papilon kin wehwehki me Wehin Koht kokoudahr oh sounwa rongamwahuwo kin wia sounpakair en ire mehlelo. Pil ehu, sounwa rohng wet en mahs, me Aiseia kohpada, kin mwete sounkair emen me kin weuwa rongamwahu ehu me mwahusang—mwahusang pwehki audepe me kaselel oh oarelape kin pid Wehin Koht, me kin pidada aramas pwoson koaros.
19. Rohng dahieu duwen sapwen Israel me Siohwa ketikiong Esekiel?
19 Esekiel kin pil kihda kokohp kaselel en kapwurpwurdo. E kohpada: “Kauno (Siohwa), Wasa Lapalapie, ketin mahsanih, ‘. . . I pahn pwurehng mweidohng kumwail en kousoanla nan amwail kahnihmw kan oh kauwada sapahl ihmw me ohlahr akan. Aramas koaros pahn koasoia duwen sahpwet, me wie sahpwtehnla mahso, oh met e duwelahr mwetwel en Ihden.”’”—Esekiel 36:33, 35.
20. Mehn kangoang kaperen dahieu Aiseia ni kokohp ketikiong Serusalem?
20 Nan arail sensel nan Paplon, sapwelimen Koht aramas kan kin mwahieiki Saion. (Melkahka 137:1) Ahnsouwet, re kak peren. Aiseia panauwihki: “Kumwail mwohn ihmw kan en Serusalem, kumwail koaros werda oh ngisingiski amwail peren! Kauno (Siohwa) pahn ketin doarehla sapwelme kahnimwo oh kaloalamwahwihala sapwelime aramas akan. Kauno (Siohwa) pahn ketin doadoahngki sapwelime manaman sarawi; e pahn ketin komourala sapwelime aramas akan, oh sampah pokon pahn kilang duwen met.”—Aiseia 52:9, 10.
21. Iaduwen mahsan kan en Aiseia 52:9, 10 kin pweida mwurin lohdi en Papilon?
21 Ehi, sapwelimen Siohwa aramas pilipil kan ahneki karepe laud en peren. Irail pahn ahnsouwet pwurehng sapwanekihla wasa ko me mahs wia wasa sahpwtehn kei, oh re pahn koadoahkehda wasa pwukat en duwehla mwetwel en Ihden. Siohwa “doadoahngki sapwelime manaman (lime) sarawi.” E mwomwen waikada pehn ah seht, ni karasaras, pwehn koadoahke kapwure iraildohng nan sapwarail koampoake. Met kaidehn wiewia ekiek ehu nan poadoapoad. Soh, aramas koaros me momour ahnsouwo kilang ni karasaras ‘limen Koht’ ni ah ketikihda sapwelime manaman nan wiewiahn aramas pwehn wahdo komour ong wehi ehu. Mepwukat kin kihda mehn kadehde me Aiseia oh Esekiel kin wia sapwelimen Siohwa sounkair mehlel kan. Sohte me kak peikasalki me en Saion Kohto iei ihte Koht me momour oh mehlel nan sampah pwon. Nan Aiseia 35:2, kitail kin wadek: “Aramas koaruhsie ahpw pahn udiahl lingan en Koht (Siohwa), re pahn kilang sapwelime roson oh manaman lapalahpie.” Irail ko me pwungki mehn kadehde wet me Siohwa iei me Koht mehlelo kin soupeilahng pwehn kaudekiong ih.
22. (a) Dahme kitail kak kalahnganki rahnwet? (b) Dahme karehda kitail en keiou kalahnganki me Siohwa kin kasalehda likamw en sounkair likamw kan?
22 Ia uwen atail en kalahnganki me Siohwa kin kadehdehda ihs me sapwelime sounkair mehlel kan! Ni mehlel “e kin kadar nah meninkeder pwe en kasalehda ah koasoandi kan, E kin tehk mwahu pwe koasoandi pwukat oh kokohp pwukat en kin pweida.” (Aiseia 44:26) Kokohp en kapwurpwurdo kan me e ketikiong Aiseia oh Esekiel kin kasalehda sapwelime limpoak lapalap, oh sapwelime limpoak kadek, oh mahk kalahngan ong sapwelime ladu kan. Ni mehlel, Siohwa warohng atail kaping kan koaros pwehki met! Oh kitail rahnwet en keiou kalahnganki me e kasalehda likamw en soukohp likamw akan. Met pwehki nan sampah ahnsouwet mie soukohp likamw tohto. Arail rohng kan kin pohnsowehla kupwuren Siohwa kan. Artikel en mwuhr pahn sewese kitail en kasawihada ihs irail sounkair likamw ko.
[Nting tikitik me mi pah]
a The Monuments and the old Testament, sang Ira Maurice Price, 1925.
Komw Kak Kawehwe?
◻ Iaduwen Siohwa kin ketin kadehdehda ihs me sapwelime sounkair mehlel kan?
◻ Ki Aiseia, ihs me Siohwa kasalehda me iei sapwelime aramaso me pahn kalowehdi Papilon?
◻ Iaduwen kokohp kan en Aiseia me kin kasalehda duwen lohdi en Papilon kin pweida?
◻ Imwila mwahu dahieu lohdi en Papilon kin wiahiong mwaren Siohwa?
[Kilel nan pali 17]
Papilon mwomwen sohte kak lohdi ong wehi kan en ni mwein Esekiel