Iaduwen Sises Kak Wekidala Ahmw Mour?

SISES KRAIS iei Sounpadahk Lapalap men me momour nan Palestine kereniong sounpar 2,000 samwalahro. Kitail ese ekiste duwen ah mour ni ahnsou me e tikitik. Ahpw, mie mehn kadehde me ni ahnsou me e mahki sounpar 30, e tepiada sapwellime doadoahk en kalohk en “kadehde me mehlelo.” (Sohn 18:37; Luk 3:​21-23) Tohnpadahk pahmeno me ntingihdi duwen ah mour kin koasokoasoiahte dahme wiawi sounpar siluh elep mwurin ahnsowo.

Erein sapwellime doadoahk en kalohk, Sises Krais ketikihong sapwellime tohnpadahk kan kosonned ehu me kak kamwahuwiala kahpwal kan en sampah. Dahkot met? Sises mahsanih: “I pahn kihong kumwail kosonned kapw ehu: kumwail en poakpene nanpwungamwail. Duwen ei poakohng kumwail, iei duwen kumwail en poakpene.” (Sohn 13:34) Ehi, dahme kak kamwahuwiala kahpwal tohto kan en tohnsampah iei limpoak. Ni ahnsou tohrohr ehu, emen kalelapak rehn Sises duwen mehnia kosonned me keieu lapalap, Sises sapengki: “‘Ke pahn poakohng Kauno [“Siohwa,” New World Translation] omw Koht sang nan kapehdomw unsek, sang ni ngenomw unsek, sang ni omw lamalam koaros unsek.’ Ih met kosonned me keieu lapalap oh kesempwal. A me keriaun kesempwal, me rasehng met, iei: ‘Ke pahn poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.’”​—Madiu 22:37-​40.

Sises kasalehong kitail sang sapwellime mahsen kan oh wiewia kan iaduwen kitail en poakohng Koht oh aramas teikan. Kitail en tehk ekei karasepe kan oh kilang dahme kitail kak sukuhlikihsang ih.

Sapwellime Padahk kan

Nan ehu kapahrek me keieu ndand nan poadoapoad, Sises Krais padahkihong sapwellime werek kan: “Sohte aramas emen kak liduwih soumas riemen; pwe e pahn kailongki emen, e ahpw pahn poakepoake meteio; e pahn loalopwoatohng emen, e ahpw pahn mwamwahliki meteio. Eri, ih pil duwen kumwail: kumwail sohte kak papah Koht oh pil kepwehn sampah kan.” (Madiu 6:​24) Sapwellimen Sises padahk duwen mwohneki mahs Koht nan atail mour kin katapan pil nan rahnwet, pwehki aramas tohto kin kamehlele me mwohni kak kapwungala kahpwal koaros. Mehlel, kitail anahne mwohni pwehn kak apwalihki atail mour. (Eklesiasdes 7:​12) Ahpw, ma kitail mweidohng “kepwehn sampah” en wia atail soumas, “limpoak en mwohni” pahn kaunda kitail, oh powehdi atail mour koaros. (1 Timoty 6:​9, 10) Me tohto me pwupwudiohng nan lidip wet kin imwikihla luhs sang arail peneinei, arail rosonmwahu, oh pil arail mour.

Ni pali teio, kilangwohng Koht me iei atail Soumas kin kihong wehwehn atail mour. Nin duwen Sounkapikada, me wia poahsoan en mour koaros, oh pwehki met, ih kelehpw me warohng kitail en kaudokiohng. (Melkahka 36:9; Kaudiahl 4:11) Irail ko me kin sukuhliki duwen sapwellime irair kan oh eri kin poakohng ih kin mwekidiki en kapwaiada sapwellime kosonned akan. (Eklesiasdes 12:13; 1 Sohn 5:⁠3) Ni atail kapwaiada met, kitail kin paiekihda met.​—⁠Aiseia 48:17.

Nan sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl, Sises pil padahkihong sapwellime tohnpadahk kan iaduwen ren kasalehda limpoak ong aramas teikan. E mahsanih: “Eri, kumwail wiahiong meteikan me kumwail kin anahne aramas akan en kin wiahiong kumwail.” (Madiu 7:​12) Lepin lokaiao “aramas” me Sises doadoahngki wasaht kin oarepene en emen imwintihti. Nan kapahrekohte, e mahsanih: “Kumwail poakohng amwail imwintihti kan oh kapakapki me kin kalokei kumwail.” (Madiu 5:​43, 44) Soahngen limpoak wet soh pahn kak kamwahuwiala kahpwal tohto kan me kitail kin lelohng nan rahnwet? Kaun en Hindu Mohandas Gandhi pwungki met. E koasoia: “Ni ahnsou me [kitail] pahn kohkihpene padahk kan me Krais wiahda nan sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl, kitail pahn kamwahuwiala kahpwal kan . . . en sampah pwon.” Sapwellimen Sises padahk duwen limpoak, ma kadoadoahk, kak kamwahuwiala en tohnsampah kahpwal tohto kan.

Sapwellime Wiewia kan

Sises sohte kin ihte padahngki padahk mehlel duwen iaduwen en kasalehda limpoak ahpw e kin pil kapwaiada dahme e padahngki. Karasepe ehu, e kin mwohneki mahs anahn en meteikan sang pein ah anahn akan. Ehu rahn Sises oh sapwellime tohnpadahk kan inenen soupisengkihla sewese aramas akan me kahrehda sohte arail ahnsou en pil mwenge. Sises wehwehki me sapwellime tohnpadahk kan anahne en ekis kommoal, oh wairaillahng wasa kis me ren kelehpwla. Ahpw ni ahnsou me re lel wasao, re diarada pokon en aramas ehu awiawih irail. Ia pahn omw pepehm ma komw kilangada pokon en aramas ehu me kasik ken doadoahk ni omw lemeleme me komw anahne ekis kommoal? Eri, Sises “kupwurohkinirailla” oh “tepihada kawehwehiong irail soahng tohto.” (Mark 6:34) Ah kin nsenohki meteikan kin ahnsou koaros kamwekid Sises en sewese irail.

Sises kin wiahiong aramas akan laud sang ihte padahk ohng irail. E pil kin ketikihda sawas kan me kin doadoahk. Karasepe ehu, ni ehu ahnsou e kamwengehla aramas tohto sang meh 5,000 me kin rongorong ah padahk lao soutikpene. Mwurinte met, e kamwengehla pil ehu pokon kalaimwun​—⁠ahnsouwet aramas tohto sang meh 4,000​—⁠me wie rongorong ah padahk erein rahn siluh oh solahr kanarail mwenge. Tepin ahnsowo, e doadoahngki lopwon en pilawa limau oh mwahmw riemen, oh ahnsoukis mwuri, e doadoahngki lopwon en pilawa isuh oh kisin mwahmw malaulau kei. (Madiu 14:​14-22; 15:​32-38) Manaman kapwuramwei kei? Ei, Sises wie emen sounwiahda manaman kapwuriamwei kan.

Sises kin pil kamwahuwiala me soumwahu tohto. E kapehdpeseng me maskun kan, kamwahuwiala me mwoator kan, me tokutok kan, oh me salongpon kan. E pil kin kaiasada me melahr akan! (Luk 7:22; Sohn 11:​30-45) Pak ehu emen me tokutok pekih reh: “Maing, ma komw ketin kupwurki, komw kak ketin kamwakeleiehda.” Iaduwen Sises mwekidiki met? “E ketin kupwurehla oh ketin kapahla nin limeo oh doahke, mahsanih, ‘Iei, I mwahuki. Nna, mwakelekelda.’” (Mark 1:​40, 41) Sang ni soahngen manaman pwukat, Sises kasalehda sapwellime limpoak ong aramas akan me kin lokolok.

Komw kin apwalki kamehlele sapwellimen Sises manaman kan me e ketin wiahda? Ekei sohte kin kamehlele met. Ahpw, tamataman me, Sises kin ketin wiahda sapwellime manaman kan mwohn wehipokon. Pil irail kan me kin uhwong ih, me kin songosong en rapahkihda ah sapwung ahnsou koaros, sohte kak kahmahmkihla me e wia emen me kin wiahda manaman kapwuriamwei kan. (Sohn 9:​1-34) Pil ehu, mie karepen sapwellime manaman kan. Re sewese aramas kan en esehkin ih me iei Meno me Koht ketin poaronehdo.​—⁠Sohn 6:14.

Ni ah kin ketin wiahda manaman kapwuriamwei kan, Sises sohte kin rapahki ndand ong pein ih. Ahpw, e kin kalinganada Koht, Utupen ah manaman. Nan Kapernaum mie pak ehu me e ketiket nan ihmw ehu me dirkihla aramas kan. Emen ohl mwoator men mwahula sang ah soumwahuwo ahpw e sohte kak pedolong nan ihmwo. Ihme, kompoakepah kan kihong ih pohn roh ehu oh kakihrdi ih nan pwoahr ehu pohn ihmwo. Ni ah kilangada arail pwoson, Sises kamwahuwiala me mwoatoro. Imwilahn met, aramas kan “kapinga Koht” oh ketihtihki: “Se saikinte kilangada mehkot me duwehte met.” (Mark 2:​1-4, 11, 12) Sapwellimen Sises manaman kapwuriamwei kan kin wahdo kaping ong Siohwa, ah Koht, oh sewese irail ko me anahne sawas.

Ahpw, manaman en kamwahuwiala me soumwahu kan, kaidehn me keieu nan sapwellimen Sises doadoahk en kalohk. Emen me ntingihdi mouren Sises kawehwehda: “A mepwukat ntingdier pwe kumwail en pwoson me Sises iei ih me Mesaia, Sapwellimen Kohto; oh pwe, ni amwail pwoson, kumwail en ahneki mour ni mware.” (Sohn 20:31) Ei, Sises ketido sampah pwe aramas akan me pwoson en kak ahneki mour.

Sapwellime Meirong

‘Sises ketido sampah?’ komw kak kalelapak. ‘Iawasa e kohsang ie?’ Pein Sises mahsanih: “Pwe I kohdihdo sang nanleng pwe I en kapwaiada kupwur en ih me ketin kadariehdo, a kaidehn pwe I en wia nsenei.” (Sohn 6:​38) E momour nanleng mwohn e wia aramasala nin duwen sapwellimen Koht Ohl Iehros. Ia kupwuren Meno me poaronehdo ih sampah ahnsouwo? “Pwe iei uwen Koht eh ketin loalloale sampah, me e ketikihdohki Sapwellimen Iehros,” Sohn mahsanih, emen sounnting kan en Rongamwahu ko, “pwe mehmen me kin pwosonla ih en dehr salongala, a en ahneki mour soutuk.” (Sohn 3:​16) Iaduwen met kak wiawi?

Paipel kasalehda iaduwen mehla lelohngehr tohnsampah. Tepin pwopwoudo alehsang rehn Koht mour iangahki koapworopwor en mour kohkohlahte. Ahpw, re pilada en uhwong ara Sounkapikadao. (Senesis 3:​1-19) Imwilahn uhwong wet, tepin pwopwoudo dipada, kadaudok kan en Adam oh Ihp sohsohkihda mehla. (Rom 5:12) Pwehn kihong tohnsampah mour mehlel, dihp oh mehla anahne en sohla mie.

Sohte saintis men me kak kihsang mehla ni wiepen pelien sains kan. Ahpw, Sounkapikadahn tohnsampah sapwellimanki koasoandi kan en kaunsekehla aramas peik kan pwe ren kak mour kohkohlahte. Nan Paipel, koasoandi wet kin adaneki tomw. Tepin pwopwoudo netikihla pein ira oh neira seri kan en kaliduhla pahn dihp oh mehla. Re wiliankihdi mour nin duwen aramas unsek kan me kin peikiong Koht ong mour uhtohr sang Koht, ni ara wiahda pein ara koasoandi kan ong dahme pwung oh dahme sapwung. Pwehn pwain sapahldo mouren aramas unsek, mie pweipwei ehu me anahne pweipweila me pahn pahrekiong mouren aramas unseko me tepin atail pahpa oh nohno kasalongehla. Pwehki aramas sohsohkihda sohunsek, re sohte kak kihda pweipwei wet.​—⁠Melkahka 49:⁠7.

Ihme Siohwa Koht ketikihda sawas. E keseula mour unsek en Sapwellime Ohl Iehroso ong nan poahsoan en meipwon men, me kaipwihdi Sises. Sounpar eisek samwalahro, ele komw pahn soikala me meipwon sohte kak neitik. Ahpw, nan rahnwet, saintis kan kin kak “clone” mahn akan (“clone” wehwehki kihsang wasa me kolokol map en paliwar oh padok ong nan ehu paliwar tohrohr pwehn wiahda soangen mwomwen paliwarohte) oh ale genes en emen mahn keseulahng nan emen mahn tohrohr. Eri, ihs me kak ni pwung peikasalki erpit en Sounkapikadao en pil wia mehkot kapwuriamwei oh tohrohr sang dahme kin kalapw wiawi me pid kaparahda aramas?

Pwehki mieier emen me ahneki mour unsek, pweinen pwainsapahldo tohnsampah sang dihp oh mehla kakehr wiawi. Ahpw, seri pwelelo me ipwidi pohn sampah me iei Sises anahne en keirada wiahla “toahkte” me kak ketikihda “wini” en kamwahuwiala kahpwal kan en tohnsampah. E ketin wia met ni ah ketikihda mour ehu me unsek, oh sohte dipe. Sises sohte ihte kilang lokolok en tohnsampah pahn dihp ahpw e pil pehm soahng kan me tohnsampah sohte kak wia pwehki re wia aramas kei. Met kahrehong en wia toahkte men me kin inenen limpoak. (Ipru 4:15) Ah kin ketin kamwahuwiala aramas akan ni ahnsou me e ketiket pohn sampah kin kadehdehda me e kupwurki oh sapwellimanki manaman en kamwahuwiala me soumwahu kan.​—⁠Madiu 4:23.

Mwurin ah kalohk sounpar siluh elep pohn sampah, irail kan me kin uhwong Sises kemehla ih. E kasalehda me aramas unsek men kak peikiong Sounkapikadao mendahki kasongosong kan me keieu laud. (1 Piter 2:22) Ah mour unsek nin duwen aramas men me e ketin meirongkihla wiahla pweinen tomwo, me kak pwainsapahldo tohnsampah sang dihp oh mehla. Sises Krais mahsanih: “Iet limpoak me keieu laud me emen kak ahneki ong kompoakepah kan, ma e pahn tounmeteikihla eh mour pwehki kompoakepah ko.” (Sohn 15:13) Rahn siluh mwurin ah mehla, Sises iasadahng mouren ngehn, oh wihk kei mwuri e kohdala nanleng pwehn ketikihong Siohwa Koht pweinen tomwo. (1 Korint 15:⁠3, 4; Ipru 9:​11-14) Ni a ketin wia met, Sises kakehr kadoadoahkohng kesempwalpen sapwellime meirong tomw ong irail ko me idawehnla ih.

Komw pahn men paiekihda elen kamwahula wet en pali ngehn, pali en pepehm, oh paliwar? Pwehn wia met, komw anahne pwoson Sises Krais. Dahme komw soh pein kohdo rehn “Toahkte Lapalapo”? Komw kak wia met ni omw pahn sukuhliki duwen Sises Krais oh sapwellime pwukoah en doarehla tohnsampah lelepek kan. Sounkadehdehn Siohwa kan pahn perenki sewese komwi.

[Kilel nan pali 5]

Sises kupwurki oh sapwellimanki manaman en kamwahuwiala me soumwahu kan