Kaukaule Onop Mahsen En Koht Nin Duwen Peneinei Ehu
“Kaidehkin pilawahte me aramas kak mourki, pwe mahsen koaros me kin pwilipwilsang nin doauesen Koht.”—MADIU 4:4.
1. Dahme Paipel mahsanih duwen pwukoah en tapwin peneinei kan en padahkiong neirail seri kan duwen sapwellimen Siohwa ahl akan?
SIOHWA KOHT kin kalapw katamankin tapwin peneinei kan ahr pwukoah en padahkiong neirail seri kan. Kaweid pwukat kin sewese neirail seri kan ong ahr mour ni ahnsouwet oh pil kaunopadahng irail ong mour ni ahnsou kohkohdo. Emen tohnleng me wiliandi Koht koasoiaiong Eipraam duwen eh pwukoah en padahk ong eh peneinei pwehn sewese irail en “kapwaiada sapwellimen Siohwa kosonned akan.” (Senesis 18:19) Pahpa oh nohno en mehn Israel kan kin ale kaweid en kawehwehong neirail seri kan iaduwen Koht doarehla mehn Israel kan sang Isip, oh iaduwen Koht ketikihong irail sapwellime kosonned akan pohn Nahna Saini, nan Orep. (Eksodus 13:8, 9; Deuderonomi 4:9, 10; 11:18-21) Tapwin peneinei en Kristian akan kin ale kaweid en sewese neirail seri kan “kekeirirailda ni kaiahn oh ni madamadau en Siohwa.” (Episos 6:4, New World Translation) Mehnda ma ihte pahpa men de ihte nohno men kin papah Siohwa, e anahne nantihong en padahkiong nah seri kan duwen sapwellimen Siohwa ahl akan.—2 Timoty 1:5; 3:14, 15.
2. Onop en peneinei anahne wiawi ma pwopwoud ehu sohte naineki seri kan? Kawehwehda.
2 Met sohte kin wehwehki me onop Mahsen en Koht nin duwen peneinei ehu kin wiawi ihte ma peneinei kin naineki seri kan. Ni ahnsou me ohl pwopwoud oh lih pwopwoud kin wia ahr onop en peneinei mehdahki sohte neira seri kan, met kin kasansalehda me re kin nsenohki mehkan ni pali ngehn.—Episos 5:25, 26.
3. Dahme kahrehda kaukaule wia onop en peneinei inenen kesempwal?
3 Pwe peneinei kan en kak paiekihda uwe ieu me keieu laud ni pali ngehn, kaweid kan anahne kohwong irail ahnsou koaros, oh met pahn pahrekiong dahme Siohwa padahkiong mehn Israel kan nan sapwtehn: “Kaidehkte kisin tungoal me aramas akan kin mourki, pwe soangen mahsen koaros me kin pwilisang nin silangin Kauno [“Siohwa,” NW].” (Deuderonomi 8:3) Pwe irair kan en ehu ehu peneinei me kin wekpeseng, ekei peneinei kan kin koasoanehdi en wia ahr onop en peneinei pak ehu nan ehu ehu wihk; meteikan kin wia ahr onop rahn koaros ahpw ni ahnsou mwotomwot. Sohte lipilipil soangen koasoandi dah me ke pahn pilada, dehr mweidong mehkot en kerempwahla ahnsoun onop. ‘Isaneki ahnsou mwahu kan’ oh wia onop en peneinei. Alehda ahnsou mwahu pwukat pahn imwila mwahu. Mour en tohnpeneinei kan koaros kin pid onop wet.—Episos 5:15-17; Pilipai 3:16.
Mehn Akadei kan Kitail en Medemedewe
4, 5. (a) Sang Moses, dahme Siohwa padahkiong pahpa oh nohno kan en nsenohki wia ni ahnsou re kin padahki neirail seri kan? (b) Met kin pidada dah nan rahnpwukat?
4 Ni ahnsou ke pahn wia onop en ahmw peneinei, e pahn kak pweida mwahu ma ke pahn wehwehki ni sansal ahmw mehn akadei kan. Kitail pahn koasoiapene duwen ekei.
5 Nan ehu ehu onop en peneinei, song en kekeirada limpoak ong Siohwa Koht. Ni ahnsou me mehn Israel kan kin mihmi nan mohs en Moap, mwohn irail pedolong nan Sahpwen Inou, Moses kasalehong irail duwen dahme Sises Krais mwuri pahn kawehwehda duwen “Kosonned me keieu lapalap.” Dahieu men? “Ke pahn poakohng Kauno [“Siohwa,” NW] omw Koht sang nan kapehdomw unsek, sang ni ngenomw unsek, sang ni omw lamalam koaros unsek.” (Madiu 22:36, 37; Deuderonomi 6:5) Moses kangoange mehn Israel kan sang nan mohngiongarail unsek en kapwaiada met oh pil padahkiong neirail seri kan en wia met. Met wehwehki me irail pahn anahne pwurpwurehng padahkiong neirail seri kan duwen met, oh pil kawehwehong irail duwen kahrepe kan kitail kin poakohng Siohwa, powehdi madamadau kan oh tiahk kan me kak kaluwetala atail limpoak ong Siohwa, oh pein kasalehda limpoak ong Siohwa. Neitail seri kan pil anahne soahngen kaweid duwehte met? Ei! Oh re pil anahne sawas en ‘kamwekele mohngiongarail kan,’ met kin wehwehki en kihsang mehkan me pahn kerempwa ahr kin limpoak ong Koht. (Deuderonomi 10:12, 16; Seremaia 4:4) Ekei kasongosong kan iei inengieng pai en sampah oh rapahki ahnsou kan en iang wiewia kan en sampah. (1 Sohn 2:15, 16) Limpoak ong Siohwa pahn anahne en kehlail, oh kamwekidada kitail en wia mehkan me pahn kaperenda Samatail nanleng. (1 Sohn 5:3) Pwe ahmw onop en peneinei en kak pweida mwahu, onop koaros pahn anahne en wiawi ni ahl me pahn kakehlailda limpoak wet ong Siohwa.
6. (a) Dahme anahn ma emen men padahkiong mehteikan loalokong pwung? (b) Iaduwen iren Paipel kan kin kawehwehda duwen kesempwalpen loalokong pwung?
6 Padahkiong seri kan duwen loalokong pwung en sapwellimen Koht kosonned akan. Met kin pidada dah? E kin pid laudsang ihte wadek pasepeng kan sang makisihn de pwuhk ehu. Anahne koasoiapene lepin loakaia kesempwal kan de ire kesempwal kan lao koaros wehwehkiher mour en padahk. Loalokong pwung iei mehkot kesempwal en sewese emen en wiahla aramas kapw oh en sewese kitail en kesempwaliki mehkan me kesempwal nan mour ni ahnsou me kitail kin men powehdi kahpwal kan, oh met pahn kahrehong emen en kaperenda kupwuren Koht.—Pilipai 1:9-11; Kolose 1:9, 10; 3:10.
7. (a) Soahngen peidek dah kei pahn kak sewese tohn peneinei kan en pein doadoahngki nan ahr mour dahme re kin sukuhliki? (b) Iaduwen iren Paipel kan kin kasansalehda kesempwalpen mehn akadei wet?
7 Sewese irail en kadoadoahk ong arail mour dahme re kin sukuhliki. Ki mehn akadei wet, nan ehu ehu onop en peneinei idek rehmw: ‘Iaduwen padahk wet kak dokedokei pein atail mour? Kitail anahne kawukila dahme kitail kin wia ni ahnsouwet? Dahme kahrehda kitail men kawukila dahme kitail kin wia ni ahnsouwet?’ (Lepin Padahk 2:10-15; 9:10; Aiseia 48:17, 18) Ma kitail pahn isaneki ahnsou laud en koasoiapene duwen iaduwen tohnpeneinei kan kak doadoahngki dahme re kin sukuhliki nan pein ahr mour, met pahn kak sewese irail en kekeirada ni pali ngehn.
Doadoahngki Mehn Doadoahk en Padapadahk ni Elen Loalokong
8. Mehn doadoahk dah kei ong onop Paipel me pwihn en ladu kan ketikihda?
8 “Ladu lelepek oh loalokong” kin kihda mehn doadoahk tohto kan me kitail kak doadoahngki ahnsoun onop. Kitail kak doadoahngki Paipel ong makisihn en Kahn Iroir, me wiawihda ni lokaia 131. Mie pwuhk kan ong wia onop en Paipel ni lokaia 153, brochure kan ni 284, audio cassette kan ni lokaia 61, video cassette kan ni lokaia 41, pil prokram en computer ong Paipel ni lokaia 9!—Madiu 24:45-47.
9. Iaduwen kitail kak kapwaiada kaweid me kin pid duwen iren Paipel kan me ntingihdi nan parakrap ni ahnsou ke pahn wia omw onop en peneinei?
9 Peneinei tohto kin doadoahngki ahnsoun onop en peneinei ong en kaunopada ong mihding en mwomwohdiso en Kahn Iroir. Met kin kihda sawas me inenen laud! Kahn Iroir kin kihda mwengehn ngehn me keieu kesempwal ong sewese sapwellimen Siohwa aramas akan en kehlailda. Ni ahnsou me ke pahn onop Kahn Iroir nin duwen peneinei ehu, ke pahn wia laudsang ihte wadek parakrap kan oh sapeng peidek kante. Nantihong song en wehwehkihla audepen onop. Isaneki ahnsou mwahu en wadek iren Paipel kan me ntingihdi pwuhk kan oh irelaud kan ahpw sohte ntingihdi audepe kan. Luhke tohn peneinei kan koaros en koasoiada iaduwen iren Paipel pwukat kin pid duwen dahme ntingdi nan parakrapo. Mohngiongatail anahne loalenong onopo.—Lepin Padahk 4:7, 23; Wiewia 17:11.
10. Dahme kak wiawi pwe seri kan en iang pidada nan onop oh pahn wia ahnsou kaperen ong irail?
10 Ma mie noumw seri kan, dahme ke kak wia pwe amwail ahnsoun onop en peneinei en dehr kapwang, ahpw en wiahla ahnsou kaperen oh kakehle tohnpeneinei kan koaros? Song mweidong koaros nan peneinei, ni ahl me konehng, en mie arail pwais nan onopo pwe irail koaros en kak rong kanahieng duwen audepen onopo. Ma kak, kihong noumw seri kan koaros pein neirail Paipel oh makisihn en onop. Pwehn kak kahlemengih limpoak me Sises kasalehong seri kan, pahpa de nohno men kak mwohndi limwahn seri tikitik kan, mwein pil kak koledi irail. (Pil kilang Mark 10:13-16.) Tapwin peneineio kak mweidong nah seri en kawehwehda kilel ehu me mih nan pwuhken onopo. De mwohn irail pahn wia onop en peneinei, pahpa men kak padahkiong nah seri tikitik men en kaunopada wadek iren Paipel ehu. Seri laud kan kak kawehwehda duwen ni ahl dah kei re kak kapwaiada ire kan me re kin sukuhlikihsang pwuhk de makisihn kan en onop en peneinei.
11. Mehn doadoahk ong padahk dah teikan me wiawihda, oh wasa kan me mie, iaduwen re kak kadoadoahk mwahu ni ahnsoun onop en peneinei?
11 Mendahki ke pahn doadoahngki Kahn Iroir me pahn wia poahsoan en amwail koasokoasoipene, dehr manokehla mehn sawas en onop teikan me mihmi ni lokaia tohto. Ma kumwail men esehla oaritik kan me pid irair en ahnsowo de kawehwehn lepin lokaia kan nan Paipel, pwuhken Insight on the Scriptures kak kihda sawas. Peidek teikan kak pasapengla ni amwail pahn doadoahngki Watch Tower Publications Index de doadoahngki computer research program me Society wiahda. Sukuhliki en doadoahngki mehn sawas pwukat, ma mie ni amwail lokaia, kin kak sewese onop en peneinei. Pwehn akadeiong kamwekidada seri tikitik kan en perenki onop, ke kak pil katohrehla ekis amwail ahnsoun onop en kilang ehu video cassette en Society de rong audio cassette en sipai oh mwuri koasoia duwen met. Doadoahngki mwahu mehn sawas pwukat kak sewese pwehn kahrehong amwail onop en peneinei en kaperen oh katep laud ong tohnpeneinei pwon.
Pilada Mehn Onop me Pwungiong Anahn en Ahmw Peneinei
12. Iaduwen onop en peneinei kak sewese apwaliala anahn karuwaru kan en peneinei?
12 Ele ahmw peneinei kin kalapw onopki Kahn Iroir en wihko. Ahpw tehk duwen kahpwal kapw kan oh pepehm kapw kan en peneinei. Ma nohno sohte kin doadoahk en mwohni, e kak ahneki ahnsou laud en mih rehn seri kan rahn koaros ni ahnsou me re pwurodo sang sukuhl. Sawas kak wiawihong ekei irair kan ahnsowo; meteikan ele anahne sawas laud sang met. Ma mie anahn en peneinei me karuwaru, dehr pohnsowehla met. (Lepin Padahk 27:12) Anahn pwukat sohte kin pidadahte kahpwal kan nan sukuhl ahpw pil ekei irair teikan. Pilada mehn onop kan me konehng, oh kehsehki peneinei mwowe dahme kumwail pahn sukuhliki.
13. Dahme kahrehda koasokoasoipenehn peneinei duwen iaduwen en powehdi irair en semwehmwe me katapan?
13 Karasepe ehu, pali laud en sampah kin mih nan irair en semwehmwe; ihme kahrehda nan wasa tohto, e pahn konehng en koasoiapene iaduwen en powehdi irair wet. Ire kan me peneinei pahn onopki kak poahsoanda pohn irair kan me uhdahn kin wiawi nan mour oh mouren en Paipel kan pahn katapan ong ahmw peneinei?—Lepin Padahk 21:5; Eklesiasdes 9:11; Ipru 13:5, 6, 18.
14. Irair dah kei me pahn kahrehong en peneinei koasokoasoia duwen sapwellimen Siohwa madamadau ong tiahk lemei, mahwen, oh sohpoupali en Kristian me konehng?
14 Ehu ire me peneinei kak koasoiapene iei tiahk lemei de pei. Kitail koaros anahne en ahneki madamadau en Siohwa en tengediong nan atail lamalam oh mohngiong. (Senesis 6:13; Melkahka 11:5) En peneinei onopki ire wet kak wia poahsoan en arail koasokoasoiapene duwen iaduwen seri kan sohte pahn patehng soangen seri teikan nan sukuhl me kin lemei, oh ma re anahne sukuhliki “karate” oh wiepen pei teikan (martial arts), oh iaduwen arail pahn kak pilada mehn kamweit kan me konehng. Pepei kin reklahr wasa koaros; kereniong nan sahpw koaros kin mie mahwen, uhpenen pelien politik de keinek, de mahwen kan nanpwungen pwihn kan (gangs). Imwilahn met, ahmw peneinei ele anahne en koasoiapene duwen arail pahn kolokolte tiahk mwahu en Kristian nindoken arail kapilpilkihpene pwihn akan me kin mahwenpene.—Aiseia 2:2-4; Sohn 17:16.
15. Iaduwen kaweid me pid wendipene oh pwopwoud en kohieng seri kan?
15 Ni ahnsou me seri kan lalaudla, re anahne kaweid kan me pid wendipene oh pwopwoud, me konehng arail sounpar. Nan ekei tiahk en sahpw pali moron en pahpa oh nohno sohte kin koasoiaiong neirail seri kan duwen irewet: wendipene. Seri kan, ni arail sawehwehki met, kak ale lamalam sapwung kan duwen irewet sang rehn seri teikan, oh met pahn imwila suwed. E soh pahn mwahu en kahlemengih Siohwa, me kin ketikihda kaweid duwen irewet me inen oh mwakelekel nan Paipel? Kaweid en Koht pahn sewese neitail seri kan en kolokolte arail wauneki pein paliwararail oh pil kihong wahu ong pwutak oh serepein teikan. (Lepin Padahk 5:18-20; Kolose 3:5; 1 Deselonika 4:3-8) Mendahki ma ke koasoiaiongehr irail ire pwukat, dehr pweiek en pil pwurehng koasoiaiong irail. Nindoken irair kapw kan kin pwarada, pwurpwurehng koasoia ire pwukat me kesempwal.
16. (a) Nan soangsoangen peneinei kan, iahd me onop en peneinei kin wiawi? (b) Iaduwen ke powehdi mehn kerempwa kan pwehn kak ahneki onop en peneinei kaukaule?
16 Iahd me peneinei kan kak wia arail onop? Pwehki re kin kahlemengih peneinei en Bethel kan nan sampah pwon, peneinei tohto kin koasoanehdi arail onop en peneinei en wiawi ni soutik en Ni Ehd. Ong meteikan, e weksang met. Nan Argentina peneinei ehu me irail meh 11, me iangahki seri 9, kin kaukaule pirida kuloak limau ni menseng koaros pwehn wia arail onop en peneinei. Pwehki arail kuloak en doadoahk me wekpeseng, re sohte kak onop ehu ahnsou likin met. E sohte mengei, ahpw e katengehdiong nan madamadau oh mohngiong en seri kan duwen kesempwalpen onop en peneinei. Nan Philippines, emen elder kin onop kaukaule rehn ah pwoud oh neira seri silimen nindoken arail wie lalaudla. Erein wihk kan pahpa oh nohno kin pil onop ohng emenemen seri kan pwe emenemen irail en wiahkihla padahk mehlel pein ah. Nan United States, emen sister me ah pwoud kaidehn emen Sounkadehde kin alu kahre nah seri kan kohla ni poas en sukuhl ehu ehu ni menseng. Nindoken arail awiawih poas, re kin wadekpene oh koasoiapene iren mehn onop en Paipel kan me konehng erein minit eisek, oh mwurin mwo, nohno kin kapakap mwotomwot mwohn seri kan douda nan poaso. Nan Democratic Republic en Congo, emen lih me ah pwoud seupwoson kesehla ah peneinei, anahne en nantihong ah onop pwehki e sohte nohn sukuhl. Nah pwutak me laudehr kin sawas ni ah kin mwemweitla rehn peneinei ehuehu wihk pwehn tiengala mwowe nan onopo me pidada ah nohno oh rie pwutak tikitik kan. Nohno kin wia mehn kahlemeng mwahu ni ah kin pwerisek en kaunopada. Mie irair kan me kahrehda e apwal en onop kaukaule nan ahmw peneinei? Menlau dehr uhdi. Ngoangki rapahki sapwellimen Siohwa kapai en ieiang omw nannanti en onop Paipel kaukaule.—Mark 11:23, 24.
Kating kan me Kohsang Kanengamah
17. (a) Pwehn kak ahneki ehu onop en peneinei kaukaule, dahme anahn? (b) Eksperiens dahieu karasahda duwen kesempwalpen peneinei en kaukaule ale kaweid ni elen Siohwa kan?
17 Pilahn me anahne. Anahne en pil kanengamah. Ahpw kating kan me kin kohsang kaukaule wia onop en peneinei kin tohto. (Lepin Padahk 22:6; 3 Sohn 4) Franz oh Hilda, nan Sehmen, naineki seri 11. Sounpar kan mwuri, neirail serepein Magdalena koasoia: “Dahme I medemedewe me keieu kesempwal rahnwet iei me sohte rahn ehu kin dou powe me se sohte kin ale kaweid en pali ngehn.” Ni ahnsou me ngehnin uhki wehi kin kehlailla pahn kaundahn Adolf Hitler, en Magdalena pahpa kin doadoahngki Paipel pwehn kaunopada ah peneinei ong kasongosong kan me e ese me kohkohdo. Kedekedeo, seri tikitik kan nan peneineio kolokoldi oh wisiklahng sukuhl kan me pahn kawukila ahr madamadau; meteikan nan peneineio kolokoldi oh wisiklahng nan imweteng oh nan wasahn selidi mwutumwut en aramas akan. Ekei kamakamla. Irail koaros kolokolte arail pwoson—kaidehn ihte erein ahnsoun kalokolol kehlailo ahpw pil, ong irail kan me pitla, erein sounpar kan mwurin met.
18. Iaduwen pahpa de nohno kiripw kan ale katingpen ahr nannanti?
18 Pahpa de nohno kiripw tohto, iangahki irail ko me arail pwoud kan sohte pwoson, kin pil kihda kaweid en Paipel ong neirail seri kan kaukaule. Emen nohno kiripw, liohdi men, nan India kin doadoahk laud pwehn katengehdiong nan nah seri riemen ren limpoak ong Siohwa. Ahpw, mohngiongih ohla, ni ahnsou me nah pwutak uhdisang werekiong sapwellimen Siohwa aramas akan. E pekih rehn Siohwa en mahkohng ih pwehki ah kaiahne nah pwutako me sohte itar. Ahpw pwutako sohte uhdahn manokehla dahme e sukuhlikiehr. Mwurin sounpar eisek samwa, e pwurodo, kekeirada mwahu ni pali ngehn, oh wiahla emen elder en mwomwohdiso. Ahnsouwet ih oh ah pwoud kin papah nin duwen pioneer sounkalohk kaukaule kei. Ia uwen kalahngan me pahpa oh nohno kan kin ahneki me kin kapwaiada nan mohngiongarail kaweid sang rehn Siohwa oh sapwellime pwihn en kihda kaweid en Paipel kaukaule ong arail peneinei! Ke kin kapwaiada kaweid wet nan ahmw peneinei?
Komw Kak Kawehwehda?
◻ Dahme kahrehda onop en peneinei kaukaule me kesempwal?
◻ Ia atail mehn akadei kan ahnsoun ehuehu onop en peneinei?
◻ Mehn doadoahk en padahk dah kan me wiawihda ong kitail?
◻ Iaduwen iren onopo kak pilipilda pwehn apwaliala anahn en peneinei?