Wiahla Tohndoadoahk En Rahk Kan Me Peren!
“Mehlel pwe rahket me inenen laud, a tohndoadoahk kan me malaulau. Kumwail eri kapakap oh peki rehn Kaunen rahket pwe en ketin kadarodo tohndoadoahk tohto pwe re en iang doadoahk.”—MADIU 9:37, 38.
1. Dahme kin sewese kitail en nantihong kapwaiada kupwuren Koht?
NI AHNSOU me kitail kin tamanda rahn me kitail papidaisla nin duwen emen Sapwellimen Siohwa ladu kan, mehnda ma sounpar kei samwalahro de sounpar tohto samwalahro, ele mwein ong kitail e mwomwen wiawier aio. Kapinga Siohwa kin wia mehkot me keieu kesempwal ni ahnsou me kitail inoukihong Siohwa atail mour. Ni ahnsou me kitail isaneki ahnsou mwahu en sewese aramas teikan en rong oh pil kamehlele Rongamwahu en Wehio, kitail kin keieu nsenohki oh perenki papah Siohwa. (Episos 5:15, 16) Lao lel ni ahnsouwet, ahnsou kan kin mwadang, pwehki kitail kin soupisek ni atail kin “loalenohng atail doadoahk ong Kauno ahnsou koaros.” (1 Korint 15:58) Edetehn kitail kin lelohng kahpwal akan, atail peren me kohsang wiewia kupwuren Siohwa kin kamwekid kitail en nannantiweite oh wia kupwuren Koht.—Nehmaia 8:10.
2. Dahme kin sewese kitail en alehdi peren ni atail kin ni karasaras wia doadoahk en rahket?
2 Nin duwen Kristian akan, kitail kin iang doadoahk en rahk ehu ni karasaras. Sises Krais kin karasaiong doadoahk en kihpene aramas akan ong mour soutuk duwehte doadoahk en rahk. (Sohn 4:35-38) Pwehki kitail kin iang wia doadoahk en rahket, e pahn wia kangoang laud en kasawih peren me irail tepin Kristian kin alehdi sang arail wia tohndoadoahk en rahket. Kitail pahn kousapahlih kahrepe siluh me kin sewese kitail en kolokolete peren nan doadoahk en rahket nan rahnpwukat. Iet kahrepe siluh pwukat: (1) mehn kair me pid atail koapworopwor, (2) roporop me pweida mwahu, oh (3) atail kin kolokolete madamadau en popohl nin duwen tohndoadoahk kan en rahket.
Pekederwei Nin Duwen Tohndoadoahk en Rahk
3. Iaduwen sapwellimen Sises tohnpadahk kan en mahs alehdi peren?
3 Ia uwen laud mour en irail tohndoadoahk en rahk—keieu irail me sapwellimen Sises wahnpoaron 11 lelepek kan—wekila ni rahn en 33 C.E. ni ahnsou me re kohdahla pohn nahna ehu nan Kalili oh tuhwong Krais me iasadahr! (Madiu 28:16) “Brother limepwiki samwa” mwein pil mihmi wasao ahnsowo. (1 Korint 15:6) Pwukoa me Sises ketikihong irail kin wia mehn kataman ong irail ahnsou koaros. E mahsanih ong irail: “Kumwail eri kohwei . . . pwe re en wiahla nei tohnpadahk: papidaisihirailla ni mwaren Sahm oh Sapwellime oh ngehn sarawi, oh kehkehlingkihong irail re en peikiong mehkoaros me I koasoanediong kumwail.” (Madiu 28:19, 20) Mendahki irail kin lelohng kalokolok laud, re kin alehdi peren laud ni ahr kin wia arail doadoahk en rahket ni ahnsou me re kilang mwomwohdiso kan en sapwellimen Krais tohnpadahk kan tepida wiawihda wasa koaros. Erein ahnsou ehu me dower powe, ‘Rongamwahu lohkselier wasa koaros pahn lahng.’—Kolose 1:23, New World Translation; Wiewia 1:8; 16:5.
4. Ia mwomwen irair en ahnsowo me sapwellimen Krais tohnpadahk kan pekederwei?
4 Ni ahnsou me e tepida wia eh doadoahk nan Kalili, Sises ekerodo sapwellime wahnpoaron 12 oh kadarala irail oh lohkiseli mahsen pwukat: “Wehin Koht kerendohr.” (Madiu 10:1-7) E pil “kakahnseli nan kahnimw koaros oh nan kousapw akan koaros. E kin ketin padapadahk nan sinakoke kan, kapakapahrengki Rongamwahu en Wehin Koht, oh kin ketin kakehlahda aramas akan sang nan ar soumwahu oh luwet akan koaros. Sises ketin kupwurehla pokono “pwehki ar pwunod akan oh sohte epwelparail, pwe re rasehng sihpw kei me sohte silepahr.” (Madiu 9:35, 36) Eri, pwehki e ketin kupwurehla aramas pwukat, e mahsanih ong sapwellime tohnpadahk kan: “Mehlel pwe rahket me inenen laud, a tohndoadoahk kan me malaulau. Kumwail eri kapakap oh peki rehn Kaunen rahket pwe en ketin kadarodo tohndoadoahk tohto pwe re en iang doadoahk.” (Madiu 9:37, 38) Lel sounpwong weneu mwohn ah matala, Sises sapwellimaniki pepehm en anahn me mie duwen ah mahsanihehr mehpwukat nan Sudea. (Luk 10:2) Ni ahnsou riau pwukat, e poaronepeseng sapwellime tohnpadahk kan nin duwen tohndoadoahk en rahket.—Madiu 10:5; Luk 10:3.
Mehn Kair me Pid Atail Koapworopwor
5. Rongamwahu dahieu kitail kin lohkiseli?
5 Nin duwen sapwellimen Siohwa ladu kan en nan rahnpwukat, kitail ni pereperen kin mwekidkihda luhk wet ong anahn en wia kisehn pwihn en tohndoadoahk kan en rahk. Ehu kahrepe kitail kin peren pwehki kitail kin ehukihong aramas nsensuwed kan oh pahtou kan Rongamwahu en koapworopwor. Duwehte sapwellimen Sises tohnpadahk kan nan keieun senturi, pwais kaselel laud ehu kitail ahneki en lohkiseli Rongamwahuo—koapworopwor mehlel ieu—ong irail akan me “rasehng sihpw kei me sohte silepahr”!
6. Nan keieun senturi, mehnia doadoahk me irail wahnpoaron kan iang wia?
6 Nan werengen keieun senturi, wahnpoaron Pohl soupisengki kalohkiseli Rongamwahuo. Oh sapwellime doadoahk en rahket kin inenen pweida mehlel, pwe e ntingihdiong irail Kristian akan nan Korint ni mpen 55 C.E.: “A met, riei ko, I men katamankin kumwail Rongamwahu me I padahkihongkumwailehr, me kumwail aleier oh katengehkidier amwail pwoson.” (1 Korint 15:1) Wahnpoaron kan oh tepin Kristian teikan kin pwerisekiong wiahla tohndoadoahk kan en rahket. Edetehn Pwuhk Sarawi sohte padahkiong kitail meh depe irail wahnpoaron kan me pitsang wiewia kapwuriamwei kan me imwikihla Serusalem kamwomwala nan pahr 70 C.E., kitail ese me wahnpoaron Sohn kin wiewia eh doadoahk en kalohk mpen sounpar 25 mwurin pahro.—Kaudiahl 1:9.
7, 8. Rongamwahu en koapworopwor dahieu me irail sapwellimen Siohwa ladu kan kin pakairseli ni karuwaru laudsang mahs?
7 Oh erein sounpar epwiki kan kaun akan en Kristendom, iei “aramas suwedo,” me kin lahlahwe Koht kin wia kakaun. (2 Deselonika 2:3) Ni imwin senturi 19, irail aramas akan me song en kapwaiada padahk kan en tepin Kristian akan kin kamehlele Rongamwahu en koapworopworo oh tepida lohkiseli Rongamwahu en Wehio. Oh pil, sang keieun makisihn (July 1879), daidel en makisihn wet kin ntingihdi mahsen pwukat “Pakair me Krais Ketiketier Pohn Mwoale Nanleng,” “Pakair en Wehin Sises,” de “Pakpakairki Wehin Siohwa.”
8 Sapwellimen Koht Wehin nanleng tepida wiawihda oh Sises Krais wiahla kaun en wehio sang nan pahr 1914, oh ni ahnsouwet atail kin ngoangki kalohkiseli Rongamwahu en koapworopwor me kehlail sang mahs. Dahme kahrehda? Pwehki kaundahn Wehio pahn wahdohng aramas akan kapai tohto oh ehu e pahn kasorehla koasoandi suwed en ni ahnsouwet. (Daniel 2:44) Mie rohng ehu me mwahu sang met? Oh mie peren ehu laudsang atail pahn iang pakpakairki Wehio mwohn “kahn kamakam kowahlap” pahn tepida?—Madiu 24:21; Mark 13:10.
Roporop me Pweida Mwahu
9. Mehnia kaweid me Sises ketikihong sapwellime tohnpadahk kan, oh dahme aramas akan kin wia ni ahnsou re kin rong duwen Rongamwahu en Wehio?
9 Pil ehu ire kesempwal me kin kahrehong kitail en peren nin duwen tohndoadoahk kan en rahk, iei ni ahnsou me atail doadoahk kin pweida mwahu en rapahki aramas akan me men wiahla tohnpadahk kan oh iang kitail wie doadoahk nan rahk. Nan pahr 31-32 C.E., Sises padahkiong sapwellime tohnpadahk kan: “Ni amwail pahn kin lel nan kahnimw de nan kousapw ehu, kumwail pedolong oh rapahki mahs aramas emen me warohng.” (Madiu 10:11, NW) Ni ahnsouwo kaidehn aramas koaros me warohng, met kin sansal sang ni ahr kin sohte perenki rong Rongamwahu en Wehio. Ahpw, sapwellimen Sises tohnpadahk kan kin ngoangki kalohki Rongamwahu wasa koaros aramas akan kin mih ie.
10. Iaduwen Pohl kin wie eh doadoahk en rapahki irail aramas warohng akan?
10 Mwurin Sises pwoula oh iasada, doadoahk en rapahki aramas warohng kan kin pousehla wiawi ni kehlail oh ngoang. Pohl kin padahkiong oh kawehwe mwahu ong mehn Suhs akan nan ahr sinakok kan oh rehn aramas akan me kin mih nan wasahn netinet kan nan Adens. Ni ahnsou eh padahkiong aramas akan nan Areopakus nan kanihmwohte en mehn Krihs kan “ekei ahpw kamehlele oh pwosonla; nanpwungarail me pwosonlahr akan, iei emen Daionisius, iei ih kisehn pwihnen Areopakus, oh lih emen ede Damaris, oh pil me kei.” Iawasa koaros me Pohl kin kohla ia, e pil kin wia mehn kahlemeng mwahu en kalohki “nan wasahn kapokon kan oh sang ihmw lel ihmw.”—Wiewia 17:17, 34; 20:20, NW.
11. Ni ahl dah kei irail kin wia arail doadoahk en kalohk mahs?
11 Ni sounpar kan en kaimwiseklahn senturi 19, Kristian me keidi kan ni eimah iang doadoahk en rapahki aramas warohng kan. Nan ehu artikel me oaralap koasoia “Anointed to Preach,” Zion’s Watch Tower en July/August 1881 koasoia: “Doadoahk en kalohki rongamwahuo . . . kin wiaiong irail ‘me opampap kan’—irail akan me kin perenki rong, pwehn kak wiahda sang rehrail pwihn en Krais, me pahn iang Sises kaunda sampah.” Sapwellimen Koht tohndoadoahk kan en rahket kin kalapw tuhwong aramas akan ni ahnsou re kin mweselsang ahr wasahn kaudok kan oh kihong irail doaropwe kan me audekihla iren Paipel kan oh padahk kan me kin kainengiada aramas warohng kan me perenki rong. Mwurin irail medemedewe laud duwen pweidahn elen kalohk wet, Kahn Iroir en May 15, 1903, kangoange tohndoadoahk en rahket en kihseli doaropwe kan “sang ihmw lel ihmw, ni menseng kan en Rahn Sarawi koaros.”
12. Iaduwen pweidahn atail doadoahk en kalohk kin kekeirada? Kihda karasepe ieu.
12 Ni ahnsou wet, kitail kin kalaudehla atail doadoahk en kalohk ni atail kin tuhwong aramas akan nan wasa kan likin ni imwarail kante. Met kin pweida mwahu nan sahpw akan me mwohni oh mehn kamweit oh mwadong kin kahrehong aramas akan en sohte kalap mih nan imwarail kan ni ahnsou kitail men tuhwong irail. Nan sapwen England, ni ahnsou me Sounkadehde men oh emen me iang ih me kalapw kilang aramas akan me kin mwemweitla ni oaroahro rahn ehu pwon, oh irail kin dake bus mweselsang ni oaroahro, Sounkadehde riemeno eri tepida kakehlailda loalarail oh ni eimah douda pohn bus pwukat oh tepida kihla makisihn kan en The Watchtower oh Awake! ong rehn aramas akan. Nan sounpwong ehute, ira kihla makisin 229. Ira ripohtki: “Kiht sohte kin masak wia doadoahk en kalohk ni wasahn oaroahr kan, wasahn pisnes kan, de kahpwal teikan ele kitail pahn lelohng, pwehki kitail ese me Siohwa pahn ketin ieiang kitail ahnsou koaros.” Ira tepida wiahda koasondi ehu en kalapw pwurala oh kihong aramas akan me kin perenki wadek makisihn kan, tepida onop en Paipel rehn aramas akan, oh ira koaros iangehr wia doadoahk en Auxiliary Pioneer.
13. Nan ekei wasa, wekidekla dahieu anahne wiawi me pid duwen atail doadoahk en kalohk?
13 Nin duwen doadoahk en rapahki aramas warohng kan pahn pousehla, nan ekei wasa, kitail anahne tehk kanahieng duwen pein atail doadoahk en kalohk. Mendahki Sounkadehde tohto kin kalapw iang doadoahk en kalohk ni ihmw lel ihmw ni menseng en Rahn Sarawi kan, nan ekei wasa re kin diarada me ahr kin kohla ni imwen aramas akan ni menseng kan sohte kin pweida, pwehki tohnihmw akan ele saikinte pirida. Ni ahnsouwet, Sounkadehde tohto kin kawekila ahr koasondi en kalohk, oh irail kin rapahki aramas akan mwurin souwas oh ni soutik kan, ele mwurin mihding en Kristian kan. Eri, doadoahk en rapahki aramas akan inenen pweida mehlel. Sounpar samwalahro nempe kan en irail Sounkalohk kan en Wehio koaros wasa koaros nan sampah kekeirada ni persent 2.3. Met kin kawahuwih Kaunen rahket oh kahrehong kitail peren laud.
Kolokolete Madamadau en Popohl nan Doadoahk en Rahk
14. Soangen madamadau dahieu kitail kin ahneki ni ahnsou kitail kin kalohk ong meteikan, oh pwekida?
14 Pil ehu kahrepe kitail kin peren pwehki sang ni atail kin kasalehda atail madamadau en popohl nan doadoahk en rahk. Sises mahsanih, “Ni amwail pahn kin pedolong nan ihmw ehu, amwail rahnmwahu en kin duwe met: ‘Popohl ong tehnpas wet.’ ” (Madiu 10:12, 13) Rahnmwahu ni lokaiahn Ipru oh lokaia kan me kin pid lokaiahn Krihk en Paipel kin wehwehki ‘Soahng koaros en pweida mwahu rehmw.’ Wehwehn rahnmwahu wet kin padahkiong kitail ni ahl dahieu kitail pahn tuhwong oh koasoiong aramas akan ni ahnsou kitail kin kalohki Rongamwahu. Kitail kin koapworopworki me re pahn mwekidkihda Rongamwahu en Wehio. Ong irail akan me kin mwekidkihda rongamwahu wet, mie koapworopwor en kapwungala arail nanpwungmwahu rehn Koht ni ahr kin koluhkihla diparail kan, wiliakapwala, oh kapwaiada sapwellime kupwur kan. Ahneki popohl rehn Koht pahn imwikihla mour soutuk.—Sohn 17:3; Wiewia 3:19; 13:38, 48; 2 Korint 5:18-20.
15. Ni ahnsou kitail kin wia atail doadoahk en kalohk, iaduwen kitail kak kolokolete atail popohl ni ahnsou me kitail kin tuhwong tohnihmw akan me sohte kin perenki rong?
15 Iaduwen kitail kak kolokolete atail popohl ni ahnsou me kitail pahn tuhwong aramas akan me sohte kin perenki rong? Sises kihda kaweid wet: “Ma re sohte men kasamwo kumwail, a kumwail pwurehng amwail popohl.” (Madiu 10:13) Pwuhken Luk me mahsanih duwen pekederelahng tohnpadahk 70 oh mahsen en Sises pil ntingdier: “A ma aramas en popohl emen mie nan tehnpaso, amwail popohl pahn mihla reh; a ma sohte, e pahn pwurodohng kumwail.” (Luk 10:6) Ni ahnsou me kitail kin padahkiong aramas akan duwen Rongamwahuo, kitail kin wia met ni popohl. Ni ahnsou me emen kin kasalehda e sohte perenki rong, de emen pahn komplein, de emen tohnihmw pahn kansensuwedih kitail, eri met kin mweidong atail rongamwahu en popohl en ‘pwurodohng kitail.’ Ahpw mehpwukat sohte kin kihsang rehtail popohl, iei ehu wahn ngehn en sapwellimen Siohwa ngehn sarawi.—Kalesia 5:22, 23.
Mehn Akadei Kaselel Ehu ong Tohndoadoahk en Rahk kan
16, 17. (a) Ia atail mehn akadei ni ahnsou me kitail kin wia pwurehng pwurala rehn aramas akan? (b) Iaduwen kitail kak sewese aramas akan me ahneki peidek kan me pid duwen Paipel?
16 Nin duwen tohndoadoahk kan en rahk kitail kin perenki iang doadoahk en kihpene aramas akan pwen ale mour soutuk. Ia uwen kaperen en kilang emen me kitail me kalohkong mwekidkihda, oh men kalaudehla eh sukuhliki duwen Paipel, oh e uhd wiahla “aramas en popohl emen”! Ele mwein eh peidek tohto duwen Paipel oh kitail sohte kak sapeng eh peidek kan koaros ni ahnsou ehute. E sohte konehng en mihmi ni ahnsou reirei rehn aramas akan me ke tepin tuhwong. Eri, dahme kitail kak wia? Mie atail mehn akadei ehu me pil kohda mpen sounpar 60 samwalahro.
17 “Sounkadehdehn Siohwa kan koaros anahne en kaunopada en wia onop Paipel rehn aramas akan.” Mahsen wet pwarada nan kasiluhn booklet en kaweid kan me oaralap koasoia Model Study me wiawihda sang nan pahr 1937 lel 1941. E pil koasoia met: “Sounkalohk en [Wehio] koaros anahne nantihong en sewese aramas akan me kin perenki rong Rongamwahu en Wehio. Anahne en pwurehng pwurala rehn aramas pwukat [return visit kan] oh sapeng arail peidek kan . . . , oh mwadang en . . . tepida onop rehrail.” Ei, atail mehn akadei en pwurehng pwurala rehn aramas akan iei en tepida onop Paipel rehrail oh en kaukaule wia onop rehrail.a Ni madamadau kadek oh nsenohki aramas emen me kin perenki rong kin kak kamwekid kitail en kaunopada mwahu oh pil wia onop en Paipel rehn emen ni ahl me pahn pweida mwahu.
18. Iaduwen kitail kak sewese aramas kapw kan en wiahla tohnpadahk kan en Sises Krais?
18 Ki sawas en pwuhken Knowledge That Leads to Everlasting Life oh brochure kan duwehte Dahme Koht Kupwurki Kitail en Wia? kitail kak wia onop en Paipel me pahn pweida mwahu oh pil sewese aramas kapw kan me kin perenki rong en wiahla tohnpadahk kan. Ni ahnsou kitail kin nantihong en kahlemengih Sounpadahk Lapalap, Sises Krais, irail tohnsukuhl en Paipel kan pahn pil sukuhlikihsang atail kin popohl, peren, mehlel, oh atail kin kasalehda wahu ong sapwellimen Siohwa kosonned akan oh kaweid kan. Ni ahnsou me kitail kin sewese aramas kapw kan sapeng ahr peidek kan, kitail en pil padahkiong irail iaduwen irail pil kak sapeng peidek kan me aramas teikan kin wia ong irail. (2 Timoty 2:1, 2; 1 Piter 2:21) Nin duwen tohndoadoahk kan en rahket ni karasaras, kitail kak perenda nan pahr en kalohk me nekier mie average onop en Paipel 4,766,631. Kitail kin keieu peren ma pein kitail me kin iang wiahla tohndoadoahk kan en rahket me kin onop Paipel rehn aramas akan.
Tengediong Nan Peren Erein Ahnsoun Rahk
19. Dahme kahrehda mie kahrepe mwahu en peren wia doadoahk en rahk ni ahnsou me Sises oh sapwellime kan kin wia doadoahko mahs oh ni ahnsou mwuri?
19 Mie kahrepe mwahu en peren wia doadoahk en rahk ni ahnsou me Sises oh sapwellime kan kin wia doadoahko mahs oh ni ahnsou mwuri. Aramas tohto kin mwekidkihda Rongamwahuo. Pereperen kin inenen laud nan Pendekos 33 C.E., pwe aramas 3,000 kapwaiada kaweid en Piter, alehdi sapwellimen Siohwa ngehn sarawi, oh wiahla kisehn sapwellimen Koht wehin Israel ni pali ngehn. Ni mehlel, irail wia tohtohla, oh ahr peren lalaudla ni ahnsou me “Kauno kin ketin kapatahiong pwihn wet irail kan me pahn ale komourparail.”—Wiewia 2:37-41, 46, 47; Kalesia 6:16; 1 Piter 2:9.
20. Dahme kin wahdohng kitail peren mwuledek nan atail doadoahk en rahk?
20 Ni ahnsowo, kokohp en Aiseia me pweida: “Maing at Kaun, komw ketin kalaudelahr ar peren oh kadirehkinirailla peren mwuledek. Re kin pereperenki wiepen nin limomwi kan, duwehte aramas akan me kin pereperenki ar kin dolung wahnsahpw, de peren en irail kan me kin nehkpeseng nanpwungarail dipwisou kan me lohdi nan mahwen.” (Aiseia 9:3) Edetehn kitail kin kilang ‘wehi laud’ wet en luwen mekeidi kan me nempe en ahr towe kan kin unsekla, atail peren kin laudla ni ahnsou kitail kin kilang tohndoadoahk en rahket wet kin wie tohtohla ehu ehu sounpar.—Melkahka 4:7; Sekaraia 8:23; Sohn 10:16.
21. Dahme kitail pahn koasoia nan artikel en mwuri?
21 Mie kahrepe mwahu kan ong kitail en pousehla pereperen nan doadoahk en rahket. Atail Rongamwahu en koapworopwor, atail kin rapahki aramas warohng kan, oh atail madamadau en popohl—ire siluh pwukat kin kahrehong kitail en ahneki peren nin duwen tohndoadoahk kan en rahket. Ahpw re pil kin kahrehong aramas tohto en uhwong. Wahnpoaron Sohn lelohng met. E selidier nan deke en Padmos pwehki “e kapahrengki mahsen en Koht oh wiewiahier doadoahk en sounkadehdehn Sises.” (Kaudiahl 1:9) Eri, iaduwen kitail kak kolokolete atail peren ni ahnsou me kitail kin lelohng kalokolok kan? Ni ahnsou me kitail kin kalohkong aramas akan me sohte kin perenki rong, dahme pahn kak sewese kitail en dadaurete? Artikel en mwuri pahn kihda sawas kan me poahsoankihda iren Paipel kan pwehn sapeng peidek pwukat.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Onop en Paipel kin tepida wiawier nan wasa kan me pwihn en aramas akan me kin perenki rong pahn kak tuhpeneier. Ahpw, mwurin met, irail tepida onop rehn aramas akan oh pil nin duwen peneinei kan.—Kilang Jehovah’s Witnesses—Proclaimers of God’s Kingdom, pali 574, wiawihda sang rehn Sounkadehdehn Siohwa kan.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Ni karasaras, dahkot doadoahk en rahk?
• Soangen Rongamwahu dahieu kitail kin lohkiseli?
• Dahme kahrehda atail doadoahk en rapahki tohnpadahk kan kin pweida mwahu?
• Iaduwen kitail kin kolokolete popohl nan doadoahk en rahket?
• Dahme kahrehda kitail kin pereperen nan doadoahk en rahket?
[Kilels nan Pali 10, 11]
Kalohk nan keieun senturi oh pil kerieisek en senturi
[Kilels nan Pali 11]
Duwehte Pohl, tohndoadoahk en rahket nan rahnpwukat kin song en tuhwong aramas akan wasa koaros
[Kilel nan Pali 11]
Kalohkiseli Rongamwahu ki mas kadek