Kahpwal akan me Kin Kohsang Madamadau Me Aramas Koaros Sohte Pahrekpene
“ELE MEHKOT PWUNG ARAMAS KOAROS EN SOAHNG TEHIEU, AHPW SOHTE KEHL EHU NAN SAMPAH KAK WIAHIONG MET EN MEHLEL.”
Soun nting pwuhk en Prans men nan kaeisek duau en senturi me ede Honoré de Balzac nda met. Ke pwungki dahme ohl menet koasoia? Aramas tohto pahn mwadangete pwungki me wiahiong aramas en mih ni soangsoangen dake mehkot sapwung. Ahpw, met nan karieisek ehu en senturi, aramas akan nehnehdiong soangsoangen dake en aramas ekei.
PRESIDENT en United States sang 1923 lel 1929, Alvin Coolidge, sapwungki aramas arail tohrohrpeseng ong soangen dake kan oh ih eri nda “en kohsang douluhl iren katohrohrpeseng en aramas akan ong soangen dake kan.” Ahpw, sounpahr 40 mwurin Coolidge wia president, pwihn me adaneki “Kerner Commission” (aramas akan me kin wia roporop me pid soangsoangen aramas nan United States) kasalehda me sohte mehkot aramas kak wia pwehn kauhdi nan US me aramas tohrohrpeseng oh wia soangen aramas riau: “Ehu pwihn en aramas toantoal, ehu pwihn en aramas pwetepwet—irail tohrohrpeseng oh sohte kin pahrekpene.” Ekei aramas kamehlele me met mehlel oh me “soangsoangen kepwehpwe oh soangsoangen aramas wekpeseng kin wie lalaudla” nan wehin US.
Dahme kahrehda e apwal en wekidiong madamadau me aramas koaros pahrekpene en wiahla mehkot mehlel ehu rahn? Ehu kahrepe laud pwehki ahn aramas lamalam suwed. Nan kaeisek duau en senturi, ohlen sipai mehn Prans me ede Henry Becque koasoia: “Kahrepe madamadau me aramas koaros en pahrekpene wia mehkot apwal pwehki kitail kin mwahuki ihte me kitail en pahrekiong atail kaun akan.” Ni ehu kawehwe tohrohr, aramas kin men pahrekiong irail akan me lapalap oh kepwehpwe; ahpw me tohto kin sohte men kapahrekiong irail mehn pah kan pwe re sohte men katiasang soangen pai mwahu kan me kin kohieng me kepwehpwe kan.
Mahso, aramas kin ipwidi wia aramas mwahl, de ekei kin ipwidi wia soupeidi. Met pil kin wiewiawihte nan wehi malaulau kei nan sampah. Ahpw, pali laud en wasa kan rahnwet, mwohni me kin wiahiong ma aramas emen kin iang pwihn en pah, nanpwung, de pwihn en powe. Ahpw, pil mie soahng teikan me kin irepeseng pwihn en aramas: duwehte aramas mehn ia, ia uwen ah sukuhl, oh ma e kak wadawad oh wehwehki. Ah ong ekei wasa, ma kowe lih de ohl pwe ekei wasa, lih kan kin wia aramas mwahl.
Mie Koapworopwor?
Kosonned me pid pwung en aramas akan pil sewese kihsang ekei mehn katohre aramas me mie. Kosonned akan me pid duwen dehr lipilipilki aramas wialahr kosonned nan wehin United States. Oh pil, nan South Aperika, re wiahda kosonned kehlail pwehn keinapwih aramas en dehr lipilipilki aramas akan. Kalidu, edetehn mihmiehte rahnwet, e kin keinapwih nan pali laud en sampah. Kosonned kin koasoanehdi pwehn kihong pwung en kasapwasapw oh towe mehlel en ehu ehu wasa, oh kosonned kan me kin keinapwih lipilipilki aramas kin sewesehda irail oko me mwamwahlla.
Eri, iaduwen—met pahn irehdi en sohla aramas lapalap oh aramas tikitik? Soh. Ni ahnsou me koasoandi en dake en soangsoangen aramas pahn luweluwetala, a ehu koasoandi kapw en katohre aramas pahn tepiada pwarada. Pwuhk me adaneki Class Warfare in the Information Age koasoia: “Pwal lap nanpwungen pwihn me adaneki pisnis oh tohndoadoahk mehkot me solahr konehng wiawi nan rahnwet, ahpw e kin mihmihte oh e uhd nehnehdiong ni pwihn en aramas tikitik me kin poasoankihda kailok.”
Iaduwe, dake en soangsoangen aramas pahn wia mehn katohre aramas akan kohkohlahte? Eri, nin duwen artikel en mwuhr pahn kasalehda, mie koapworopwor mwahu.