Ihs Me Pahn Pitsang Rahn En Siohwa?
“Rahn ehu pahn kohdo me kin rasehng kisiniei nan uhmw.”—MALAKAI 4:1.
1. Iaduwen Malakai kin kawehwehda duwen imwin koasoandi suwed wet?
KOHT kamwekid soukohp Malakai en ntingihdi wiewia kapwuriamwei kan me pahn wiawi ni ahnsou keren. Wiewia pwukat pahn dokedoke mouren aramas koaros nin sampah wet. Malakai 4:1 kohpadahr: “ ‘Rahn ehu pahn kohdo me aramas koaros me pohnmwahso oh suwed pahn isihsla, rasehng mwuten dihpw meng. Ni rahno irail koaros pahn rongala, sohte pahn luhwarail. Sohlahr kalowe de rah.’ ” Ia uwen unsek ohlahn koasoandi suwed wet? E pahn rasehng kalowehn tuhke kan me ohla oh sohlahr kak pwurehng wosada.
2. Iaduwen ekei iren Paipel kan kin kawehwehda duwen Rahn en Siohwa?
2 Ele mwein ke pahn idek, ‘Soukohp Malakai kin koasoia duwen mehnia “rahn”?’ Iei ih rahnohte me pwuhken Aiseia 13:9 pil koasoia: “Rahn en Kauno pahn leledohr—rahn kamasepwehk en sapwellime engieng mwuledek. Sampah pahn tehnla, oh me dipan koaros pahn mwomwla.” Sepanaia 1:15 kin kawehwehda: “E pahn wia rahnen engieng ehu, rahnen kahpwal oh kansensuwed, rahnen ohla oh mwomwla, rahnen rotorot oh kapahtou, rahn mahliok oh depwekin.”
“Kahn Kamakam Kowahlap”
3. Dahkot “Rahn en Siohwa”?
3 Pweidahn kokohp en Malakai me pid duwen “Rahn en Siohwa” me pahn wiawi nan atail ahnsou pahn sansalkihda ahnsou ehu me adaneki “kahn kamakam kowahlap.” Sises kohpadahr: “Pwe apwal en ni ahnsowo [kahn kamakam kowahlap] pahn laudsang apwal me kin wiawi sang mahs kohdo lel met; pil sohte me pahn duwe sang met kohla.” (Madiu 24:21) Medemedewe duwen kahpwal akan me sampah wet lelongehr, keieu sang nan pahr 1914. (Madiu 24:7-12) Aramas rar pak 50 (50 million) kamakamalahr nan Mahwen Keriau en Sampah! Ahpw, “kahn kamakam kowahlap” pahn wahdo kahpwal kan me inenen laud sang dahme wiawiehr mahs oh dahme kin wiawi nan atail ahnsou. Kahn Kamakam Kowahlap, me wehwehki Rahnen Siohwa, pahn imwikihla Armakedon, oh met pahn kaimwisekihala imwin rahn akan en koasoandi suwed wet.—2 Timoty 3:1-5, 13; Kaudiahl 7:14; 16:14, 16.
4. Ni kaimwiseklahn Rahn en Siohwa, soangen wiawia dah kan pahn wiawi?
4 Ni ahnsou me kaimwisekalahn Rahn en Siohwa pahn wiawi, ahn Sehdan sampah iangahki irail akan me kin utungada sampah wet pahn kamakamala. Keieu, kaudok likamw pahn ohla. Mwurin mwo, sapwellimen Siohwa kadeik pahn kohwong ahn Sehdan koasoandi en pisnes kan oh politik kan. (Kaudiahl 17:12-14; 19:17, 18) Esekiel kohpadahr: “Re pahn kesehla neirail kohl oh silper kan pohn ahl akan duwehte kihd, pwehki kohl de silper sohte kak doareirailla ni ahnsou me Kauno pahn ketikidohng pohrail sapwellime engieng. Pwehki ar sohte kak doadoahngki pwehn kaitarala arail anahn de audehkihda nan kapehdirail kan. Kohl oh silper kahrehiong irail nan dihp.” (Esekiel 7:19) Sepanaia 1:14 kin koasoia duwen rahno: “Rahn lapalap en Kauno kerendohr—kerendohr mehlel oh pahn mwadang leledo!” Pwehki dahme Paipel kin mahsanih duwen Rahn en Siohwa, kitail anahne nantihong kapwaiada sapwellimen Koht koasoandi pwung kan.
5. Dahme aramas akan me kin lemmwiki mwaren Siohwa pahn kilang?
5 Mwurin kokohp duwen dahme Rahn en Siohwa pahn wiaiong ahn Sehdan sampah, pwuhken Malakai 4:2 ntingihdi dahme Siohwa mahsanih: “Ahpw ei manaman en komour pahn mihmi pohmwail me kin [lemmwiki mwarei] peikiong ie, rasehng dakadahn ketipin, oh e pahn kamwahuwihkumwailla, rasehng lingaling en ketipin. Kumwail ahpw pahn saledekla oh pereperen, rasehng koupwul kan me kapedoisang nan kehl.” “Lingaling en ketipin” iei Sises Krais. Ih me “marain en sampah.” (Sohn 8:12) Sises kin lingaling ni e kin kamwahuwihala aramas akan, keieu ni pali ngehn, nin duwen kitail kin kilang rahnwet, oh nan sampah kapw, e pahn kamwahuwihala paliwaratail kan. Nin duwen Siohwa mahsanih duwen irail aramas akan me pahn mwahula sang arail soumwahu kan pahn “saledekla oh pereperen, rasehng koupwul kan” me kin pereperen pwe irail pedoisang nan kehl.
6. Kamadipw dahieu sapwellimen Siohwa sounpapah kan pahn paiekihda?
6 Iaduwen irail akan me kin pohnsehsehla sapwellimen Siohwa kupwur kan? Malakai 4:3 mahsanih: “ ‘Ni rahn me I pahn mwekid, kumwail pahn powehdi me suwed kan, oh re pahn rasehng pwelpar pahn nehmwail kan.” Aramas akan me kin kaudokiong Koht sohte pahn iang kasorehla ahn Sehdan sampah. Ahpw, ni karasaras re “pahn powehdi me suwed kan” ni arail pahn iang kamadipw en kalowehdi me pahn wiawi mwurin Rahn en Siohwa. Kamadipw laud ieu wiawier mwurin sounkaris kan en Parao kamakamala nan Sehd Weitahta. (Eksodus 15:1-21) Eri, ni ahnsou Sehdan oh ah sampah pahn sohrala nan kahn kamakam kowahlap, kamadipw laud en kana pahn wiawi mwuri. Aramas lelepek kan me pahn pitsang Rahn en Siohwa pahn nda: “Kitail koapworopworkihla ih, oh met kitail nsenamwahulahr oh pereperen pwehki eh ketin doareikitaillahr.” (Aiseia 25:9) Pereperen laud ieu pahn wiawi ni ahnsou sapwellimen Siohwa kaunda pahn waunla oh sampah wet pahn mwakelekelda oh dirkihla popohl ong aramas akan!
Kristendom kin Alasang Israel
7, 8. Kawehwehda irairen pali ngehn en mehn Israel akan ni mwehin Malakai.
7 Aramas akan me kin kenikenla rehn Siohwa iei irail akan me kin papah Ih, oh irail kin weksang aramas akan me sohte kin papah Ih. Met kin pil duwehte ni ahnsou me Malakai ntingihdi sapwellime pwuhk. Nan pahr 537 B.C.E., luwen mehn Israel akan pwurehng kenikenla rehn Siohwa mwurin arail selidi pahn mehn Papilon kan erein sounpar 70. Ahpw, ni erein sounpar epwiki mwurin met, wehi wet me pwurehng kenikenla rehn Koht pwurehng peila oh lahlahwe padahk mehlel oh wiewia suwed akan. Pali moron en aramas kin kauwehla mwaren Siohwa; pohnsehsehla sapwellime kosonned pwung kan; kasaminehla sapwellime Tehnpas Sarawi ni ahr kin wisiklahng loale mahn maskun kan, mahn mwoator oh soumwahu kan ong meirong; oh mweisang ahr lih pwopwoud kan me irail pwoudikidahr ni ahr pwulopwul.
8 Pwehki irail kin wia met, Siohwa mahsanihong irail: “I pahn ketido pwe I en kapwung kumwail, oh I pahn wia kadehde me pahn uhwong irail kan me kin wia wunahni, irail me kin kamwahl, irail me kin wia kadehde likamw, irail me kin pitih neirail tohndoadoahk kan oh widinge liohdi kan, me sepwoupwou kan, oh mehn liki kan; pil irail koaros me sohte kin waunekin ie. Ngehi Kauno, oh I sohte pahn wekila.” (Malakai 3:5, 6) Ahpw, Siohwa luhke aramas akan en kesehla ahr wiewia suwed akan: “Eri, kumwail pwurodohng rehi, oh I ahpw pahn sapahlwohng rehmwail.”—Malakai 3:7.
9. Iaduwen kohkohp kan en Malakai tepin pweidaher mahs?
9 Mahsen pwukat pil pweida nan senturi keieu C.E. Ekeite mehn Suhs kin papah Siohwa oh irail eri wiahla kisehn “wehi” kapw ieu en Kristian me keidi kan, oh mwuhr, mehn liki kan pil kin iang pwihn wet. Ahpw, pali moron en mehn Israel akan ni pali uduk soikala Sises. Sises eri padahkiong wehin Israel: “Eri, ke en ese pwe Tehnpas Sarawio pahn tehnla douluhl.” (Madiu 23:38; 1 Korint 16:22) Nan 70 C.E., nin duwen me kohpadahr nan pwuhken Malakai 4:1, “rahn ehu . . . pahn rasehng kisiniei nan uhmw” me pweida ong wehin Israel en pali uduk. Serusalem oh Tehnpas Sarawi me mihmi wasao ohla, oh ripoht kan kin kasalehda me aramas rar samwa mehla pwehki duhpek, pei nanpwungen aramas me men kaunda meteikan, oh soun karis en mehn Rom kan kin mahweniong irail. Ahpw, irail akan me kin papah Siohwa pitsang kalokolok me wiawi ahnsowo.—Mark 13:14-20.
10. Ni ahl dahieu, aramas akan oh pil kaun en pelien lamalam kan en Kristendom kin alasang mehn Israel akan nan keieun senturi?
10 Aramas akan oh keieu irail pwihn en Kristendom kin alasang wehin Israel en keieun senturi. Kaun akan oh aramas akan me kin iang Kristendom kin pwungkihda pein arail padahk kan sang padahk mehlel kan en Koht me Sises kin padahk. Kaun akan kin pwukoahki met. Pwe irail kin kahng doadoahngki mwaren Siohwa, oh re pil kin kihsang sang neirail Paipel kan mwaren Siohwa. Irail pil sohte kin wauneki Siohwa ni arail kin wia padahk kan me sohte kin kohsang Paipel, duwehte padahk en mehn pakan kan me duwehte padahko me dene aramas suwed kan kin lokolok soutuk nan kisiniei, Trinity, mour me sohte kak mehla, oh evolution. Irail kin duwehte samworo kan ni mwehin Malakai, pwe re kin kihsang rehn Siohwa wahu me E warohng.
11. Iaduwen pelien lamalam kan nin sampah kin kasalehda ihs me irail kin papah?
11 Nan pahr 1914, ni ahnsou imwin rahn akan tepida, pelien lamalam kan en sampah wet, oh arail kaun akan me dene irail Kristian akan kin kasalehda ni sansal ihs me irail kin uhdahn papah. Nan mahwen en sampah riau, irail kin kangoange neirail tohnmwomwohdiso kan en iang mahwen pwen uhki pein arail wehi, mendahki irail pahn kemehla aramas akan me kin iang arail pelien lamalam. Mahsen en Koht kin ni sansal kasalehda ihs irail akan me kin peikiong Siohwa oh ihs me sohte kin: “Iei me kasalehda wekpeseng en sapwellimen Koht kan oh serien Tepil kan: mehmen me sohte wiahda me pwung de pil sohte poakohng rie, kaidehk ih sapwellimen Koht. Pwe iei met padahk me kumwail rongehr nin tapio: kitail en limpoakpene. Kitail dehr duwehte Kain, me uhdahn kisehn Me Suwedo, pwehki eh kemehla uhdahn rie pwutak, Eipel. Dahme Kain kemehkihla rieo? Pwehki eh wiewia kan me sapwung, ahpw wiewiahn rieo me pwung.”—1 Sohn 3:10-12.
Kokohpo Pweidahr
12, 13. Mehnia kokohp kan me pweida rehn sapwellimen Koht ladu kan nan atail ahnsou?
12 Ni imwin Mahwen Keieu en Sampah nan 1918, sapwellimen Siohwa ladu kan wehwehkiher me Koht ketin kadeikadahr Kristendom iangahki pelien lamalam teikan me kisehn kaudok likamw. Sang ni ahnsowo, pakair wet kohwong aramas pwung kan: “Kumwail, nei aramas akan, kumwail tang! Kumwail tangasang! Kumwail dehr iang wia dipe kan, pwe kumwail en dehr iang lokolongki! Dipe kan koasoakoasoakdahr oh leldalahngehr nanleng, oh Koht ketin tamatamante eh wiewia suwed kan.” (Kaudiahl 18:4, 5) Aramas akan me inengieng en papah Siohwa tepida kihsang rehrail wiewia kan de padahk kan en kaudok likamw oh tepida kalohki Rongamwahu en Wehio, iei doadoahk wet me anahne en nekier mwohn imwin koasoandi suwed wet.—Madiu 24:14.
13 Met kin wiawi pwe kokohp en Malakai 4:5 kak pweida, me Siohwa mahsanih: “I pahn kadarewohng kumwail nei soukohp Elaisa mwohn sapwellimen Kauno rahn lapalap oh kamasepwehko eh pahn leledo.” Kokohpo tepin pweida ong ni doadoahk en Sohn Sounpapidais, me Elaisa kin wia mwete. Sohn kin wia doadoahk me duwehte ahn Elaisa doadoahk ni ahnsou me e papidaisihala mehn Suhs akan me koluhkihla diparail kan me uhwong Kosonnedo. Ahpw, keieu kesempwal, Sohn kin kaunopada ahl ong Mesaia. Ahpw, doadoahk me Sohn wia kin kahrehong tepin kokohp en Malakai en pweida. Sises kasansalehda me Sohn iei Elaisa keriau, oh met kin kasalehda me doadoahk en “Elaisa” pahn pil wiawi ni ahnsou kohkohdo.—Madiu 17:11, 12.
14. Mehnia doadoahk kesempwal pahn anahne wiawi mwohn kaimwiseklahn koasondi suwed wet?
14 Kokohp en Malakai kin kasansalehda me doadoahk lapalap me kin rasehng doadoahk me Elaisa wiahda pahn wiawi mwohn “sapwellimen Kauno rahn lapalap oh kamasepwehko.” Kaimwisekalahn rahno iei mahwen lapalap en Koht Wasa Lapalapie, iei Armakedon. Met kin wehwehki me doadoahk ehu me kin rasehng doadoahk en Elaisa pahn wiawi mwohn imwin koasoandi suwed wet oh tepidahn Kaunda en Pahr Kido en sapwellimen Wehin Koht nanleng me Sises Krais pahn nanmwarkihla. Nin duwen pweidahn kokohp wet, mwohn Siohwa pahn kasorehla koasoandi suwed wet, pwihn me kin mwete Elaisa nan atail ahnsou iangahki iengerail Kristian rar kei me kin ahneki koapworopwor en ale mour soutuk nan paradais nin sampah, kin ngoangki wia doadoahk en kapwurpwurdohng kaudok min, kasarawihla mwaren Siohwa, oh padahkiong aramas akan me kin rasehng sihpw kan duwen padahk mehlel en Paipel.
Siohwa kin Kapaiada Sapwellime Ladu kan
15. Iaduwen Siohwa kin tamanda sapwellime ladu kan?
15 Siohwa kin kapaiada irail akan me kin papah Ih. Malakai 3:16 mahsanih: “Eri, aramas akan me kin lemmwiki Koht ahpw koasoakoasoiapene nanpwungarail, oh Kauno ketin karonge oh kupwure duwen me re koasoia. Mwohn silangi, e ntingdier nan pwuhk ehu duwen irail kan me lemmwiki oh wauneki Kauno.” Sang Eipel kohla lel met, Koht kin ntingihdi nan pwuhk ehu, eden aramas akan me Koht pahn tamataman irail pwehn ketikihong irail mour soutuk. Ong aramas pwukat, Siohwa mahsanih: “Kumwail wahdohng nan Tehnpas Sarawio eisek kis ehun amwail dipwisou kan koaros, pwe en mie mwenge tohto wasao. Kumwail song duwen ei manaman, oh kumwail ahpw pahn kilang me I pahn ritingadahng kumwail dipwisou kesempwal en nanleng oh kamwerehdiong kumwail soangen kamwahu kan ni uwe ieu me laud.”—Malakai 3:10.
16, 17. Iaduwen Siohwa kin kapaiada sapwellime aramas akan oh arail doadoahk?
16 Siohwa kin kapaiada aramas akan me kin papah Ih. Iaduwen E kin wia met? Ehu ahl e kin wia met iei ni e kin kamarainih sapwellime kan duwen kupwure kan. (Lepin Padahk 4:18; Daniel 12:10) Pil ehu kapai, iei en kapaiada arail doadoahk en kalohk. Aramas mehlel akan tohto kin iangala irail nan kaudok mehlel, oh irail koaros kin iang wiahla “pokon kalaimwun . . . me kohsang nan wehi koaros, ni kadaudok koaros, nan sahpw koaros, oh lokaia koaros, . . . re ahpw ngihl laudida, ndinda, “komourpat pwilisang rehn at Koht, me ketiket nan mwoale, oh sang rehn Sihmpwulo.’ ” (Kaudiahl 7:9, 10) Pokon kalaimwun wet kin sansalda ni ahl kapwuriamwei ieu, oh irail akan me kin pwerisek papah Siohwa kin tohto sang aramas wene rar, oh mie tohto sang mwomwohdiso 93,000 nin sampah pwon!
17 Sapwellimen Siohwa kapai kan kin pil sansal pwehki Sounkadehdehn Siohwa kan sangete mahs lel ahnsou wet re kin wiahda oh kihseli sawaspen Paipel kan. Ni ahnsou wet, kopy million 90 en makisihn kan en Watchtower oh Awake! kin wiawihda ni ehuehu sounpwong, The Watchtower kin wiawihda ni lokaia 141, oh Awake! ni lokaia 87. Sawaspen Paipel me oaralap koasoia Padahk Mehlel me Kahluwalahng Mour Soutuk, me wiawihda nan pahr 1968, oh re kihseli pwuhk million 107 samwa ni lokaia 117. Ke Kak Mour Kohkohlahte Nan Paradais Nin Sampah wiawihda nan pahr 1982, oh pwuhk million 81 samwa wiawihda ni lokaia 131. Pwuhk me oaralap koasoia Knowledge That Leads to Everlasting Life wiawihda nan pahr 1995, oh ni ahnsouwet pwuhk million 85 samwa ni lokaia 154. Brochure me oaralap koasoia Dahme Koht kin Kupwurki Kitail en Wia?, me wiawihda nan pahr 1996, kin kohpeseng ni uwe ieu me tohtohki copy million 150 samwa ni lokaia 244.
18. Dahme kahrehda kitail kin paiekihda paien pali ngehn edetehn kitail kin lelong uhwong kan?
18 Irail kin perenki paien pali ngehn wet edetehn uhwong laud oh reirei kin kohsang rehn sampah wet en Sehdan. Met kin kadehdehda duwen mehlelpen pwuhken Aiseia 54:17: “ ‘Ahpw sohte tehtehn mahwen ehu pahn kak kauweiukala; oh ke pahn kak sapeng koaros me kin kedipeiuk. I pahn doarehla ei ladu kan, oh ketikihong irail roson en powehdi.” Kauno me mahmahsen.” Ia uwen kansenamwahu ong sapwellimen Siohwa ladu kan en wehwehki me pwuhken Malakai 3:17 kin pweida mehlel rehrail: “ ‘Kauno, Wasa Lapalap, ahpw mahsanih, “Re pahn wiahla nei aramas. Ni rahn me I pahn mwekid, re pahn wiahla uhdahn nei aramas.’ ”
Papah Siohwa Ni Peren
19. Iaduwen irail me kin papah Siohwa weksang irail me sohte papah Siohwa?
19 Wekpeseng en sapwellimen Siohwa sounpapah lelepek kan oh aramas akan me mihmi pahn manaman en Sehdan kin inenen sansal ni ahnsou dower powe. Malakai 3:18 kohpadahr: “Kumwail eri pahn pwurehng kilang wekpeseng en aramas pwung kan oh aramas suwed kan, me kin papah ie oh me sohte kin papah ie.” Ehu wekpeseng iei me irail akan me kin papah Siohwa kin ahneki peren mehlel ni ahnsou me irail kin papah Ih. Ehu kahrepe sang kahrepe tohto me re kin ahneki peren iei arail koapworopwor kaselel me re kin ahneki. Irail kin likih Siohwa ni E mahsanih: “I pahn wiahda sampah kapw ehu oh lahng kapw ehu. Mehkoaros me pweidahr nan ahnsou samwalahr ako pahn manokonokla douluhl. Kumwail nsenamwahukihla oh pereperenki kohkohlahte mehkan me I pahn wiahda. Serusalem kapw me I pahn wiahda pahn diren peren, oh towe kan pahn kin diren nsenamwahu.”—Aiseia 65:17, 18; Melkahka 37:10, 11, 29; Kaudiahl 21:4, 5.
20. Dahme kahrehda kitail kak wia aramas peren kei?
20 Kitail kin kamehlele me sapwellimen Siohwa inou me kasalehda me sapwellime aramas lelepek kan pahn pitsang sapwellime rahn lapalapo oh re pahn mour nan sampah kapwo—inou wet uhdahn pahn pweida. (Sepanaia 2:3; Kaudiahl 7:13, 14) Oh pil, mendahki ekei sapwellimen Siohwa aramas lelepek kan pahn mehla nan koasoandi suwed wet pwehki re mahlahr, de soumwahu, de aksident, Siohwa inoukihda me E pahn kaiasada irail oh re pahn ahneki mour soutuk nan paradais. (Sohn 5:28, 29; Taitus 1:2) Eri, mendahki kitail kin lelohng kahpwal akan nan atail mour, oh kitail wehwehki me Rahnen Siohwa kerendohr, kitail ahneki kahrepe tohto en wia aramas me keieu peren nan sampah.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Dahkot “Rahn en Siohwa”?
• Iaduwen pelien lamalam akan en sampah wet kin alasang Israel en mahs?
• Kokohp dah kan kin pweida rehn sapwellimen Siohwa ladu kan?
• Iaduwen Siohwa kin kapaiada sapwellime aramas akan?
[Kilel nan Pali 17]
Serusalem en keieun senturi ‘lulda duwehte kisiniei nan uhmw’
[Kilels nan Pali 19]
Siohwa kin ketikihong irail me kin papah Ih dahme re anahne
[Kilels nan Pali 20]
Pwehki sapwellimen Siohwa ladu kan kin ahneki koapworopwor kaselel, irail kin ahneki peren mehlel