Mwekidki “Soangen Manaman Kapwuriamwei Kan Me Koht Ketin Wiadahr”
“Kitail koaros rongorong pein atail lokaia kan arail koasoakoasoia soangen manaman kapwuriamwei kan me Koht ketin wiadahr.”—WIEWIA 2:11.
1, 2. Wiewia kapwuriamwei dahieu wiawi nan Serusalem ni Pendekos 33 C.E.?
NI MENSENG ehu ni ahnsou me tuhke kan kin kepeirah nan pahr 33 C.E., mehkot kapwuriamwei wiawi ong pwihn ehu me wiawihkihda ohl akan oh lih akan, tohnpadahk kan en Sises Krais me kapokonpene nan imwen aramas emen nan Serusalem. “Ni ahnsowohte ngihl ehu ahpw peidihdo sang nanleng, me likamwete ngilen engimah ieu me ipido, oh kadirehla nan ihmwo, wasa me irail wie pokopokon ie. Irail eri kilangada mehkot me likamwete mpwulen kisiniei me sirangarang pohrail. . . , Irail ahpw direkihla ngehn sarawi oh tapihada lokolokaiahki ekei lokaia tohrohr.”—Wiewia 2:2-4, 15.
2 Pokon kalaimwun ieu kin pokonpene wasatehkis mwohn ihmwo. Nanpwungen pwihn wet, mie mehn Suhs akan me ipwidi nan sahpw en mehn liki kan, “ohl wahunla” pwukat kohdohng Serusalem ong wia kamadipw en Pendekos. Irail kapwuriamweikihla rong tohnpadahk ko lokolokaiahki lokaiahn sapwarail kan “soangen manaman kapwuriamwei kan me Koht ketin wiadahr.” Iaduwen irail kak wia met, pwe kaidehn aramas pwukat me kin lokolokaia iei mehn Kalili kan?—Wiewia 2:5-8, 11.
3. Dahme wahnpoaron Piter padahkiong pokono nan rahn en Pendekos?
3 Emen sang pwihn en mehn Kalili pwukat iei wahnpoaron Piter. E kawehwehda me wihk kei mwowe, aramas suwed akan kemehla Sises Krais. Ahpw, Koht ketin kaiasada sapwellime Ohl. Oh Sises pwarada mwohn sapwellime tohnpadahk kan tohto, iangahki Piter oh meteikan me iang pokono. Rahn eisek mwowe, Sises kohdahla nanleng. Ih me ketin kamwerehdi ngehn sarawi pohn sapwellime tohnpadahk kan. Ahpw, wiewia wet kin katapan ong aramas akan me kin wia kaudok ni rahn en Pendekos? Ei, uhdahn. Pwoulahn Sises kin kaunopada ahl pwe irail pahn kak ale mahkepen diparail kan oh ale “ngehn sarawi” ma irail kin pwosonla ih. (Wiewia 2:22-24, 32, 33, 38) Eri, ni ahnsou me aramas pwukat rong duwen “soangen manaman kapwuriamwei kan me Koht ketin wiadahr” dahme e kamwekid irail en wia? Oh iaduwen poadoapoad wet kin sewese kitail en kasawiahda pein atail kin papah Siohwa?
Mwekidwong Doadoahk!
4. Mehnia kokohp en Soel me pweida ni rahn en Pendekos 33 C.E.?
4 Mwurin irail tohnpadahk kan nan Serusalem alehdi ngehn sarawi, irail mwadangete tepida kalohk ong aramas teikan Rongamwahu en komour, oh irail tepikihda kalohk ong aramas me pokonpene ni mensengo. Kokohp ehu kin pweida ni arail kin wia doadoahk en kalohk, me Soel nein Petuel ntingihdi sounpar walipwuki mwowe: “Mwurin mepwukat I pahn kamwerehdi ngeni pohn aramas akan koaros: noumwail pwutak oh serepein kan pahn kalohkiseli ei mahsen; me mah kan rehmwail pahn wia ouramen kei, oh noumwail mwahnakapw kan pahn kilang kaudiahl kan. Ni ahnsowo I pahn kamwerehdi ngeni . . . mwohn rahn lapalap oh kamasepwehk wet en ketidohn [Siohwa].”—Soel 1:1; 2:28, 29, 31; Wiewia 2:17, 18, 20.
5. Iaduwen Kristian akan nan keieun senturi kin wiahda kokohp kan? (Kilang footnote.)
5 Met kin wehwehki me Koht pahn ketin kahrehong aramas akan nan ehu dih en wiahla soukohp akan, ohl oh lih, duwehte e doadoahngki Depit, Soel, oh Depora en kohpada dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo? Soh. Nein Kristian ‘pwutak oh serepein kan’ pahn wia kokohp kan ni ahl wet: Sapwellimen Siohwa ngehn sarawi pahn kamwekid irail en kalohkiseli ‘soangen kapwuriamwei kan” me Siohwa ketin wiadahr oh pahn wia. Irail pahn wiahla sounkair akan ong Wasa Lapalapo.a Iaduwen pokono mwekidki met?—Ipru 1:1, 2.
6. Dahme aramas tohto sang pokono mwekidkihda en wia ni ahnsou irail rong padahk en Piter?
6 Mwurin pokono rong ahn Piter kawehwe, aramas tohto sang rehrail mwekid ong ni wiewia kan. Irail eri “pwosonla eh padahk” oh “papidaisla, oh kereniong aramas silikid me towehla pwihno rahno.” (Wiewia 2:41) Nin duwen pwilidak en mehn Suhs oh aramas akan me pwosonla padahk kan en mehn Suhs, re kin wehwehkier padahk kesempwal kan en Pwuhk Sarawi. Loalokong wet iangahki ar kin pwosonla dahme re sukuhlikier sang Piter, kin wiahda poahsoan ieu en papidaisla “ni mwaren Sahm oh Sapwellime oh ngehn sarawi.” (Madiu 28:19) Mwurin irail papidaisla “re kin poadidiong ale padahk sang rehn wahnpoaron ko.” Ni ahnsowohte, irail tepida padahkiong aramas teikan duwen pwoson kapw me irail diarada. Ni mehlel, “rahn koaros re kin tuhpene wiahki ehu nan Tehnpas Sarawio, . . . kapikapinga Koht oh kenikenla rehn aramas koaros.” Imwikihla doadoahk en kalohkiseli, “[Siohwa] kin ketin kapatahiong pwihn wet irail kan me pahn ale komourparail.” (Wiewia 2:42, 46, 47) Mwomwohdiso en Kristian akan kin mwadang tohtohla nan sahpw tohto me tohnkaudok kapw akan kin kousoanla ie. Sohte peikidpe, me ehu kahrepe mwomwohdiso pwukat kin wie tohtohla, pwehki aramas pwukat kin ngoangki kalohki “Rongamwahu” ni ahnsou irail kin pwurala nan sapwarail kan.—Kolose 1:23.
Mahsen en Koht kin Kehlail
7. (a) Rahnwet, dahme kin kahrehong aramas me kin kohsang nan wehi koaros en pedelong nan sapwellimen Siohwa pwihn? (b) Kekeirada dah kei ke pein kilang me pahn kak wiawi nin sampah pwon oh pil nan sahpw me ke kohsang? (Kilang footnote.)
7 Iaduwen aramas akan me kin men wiahla sapwellimen Koht ladu kan en rahnwet? Irail pil anahne onop mwahu Mahsen en Koht. Ni ahnsou irail kin wia met, irail pahn sukuhliki me Siohwa iei emen Koht me kin “diren kalahngan oh kadek, me sohte kin mwadang lingeringerda, oh me diren limpoak lapalap oh loalopwoat mehlel.” (Eksodus 34:6; Wiewia 13:48) Irail kin sukuhliki duwen sapwellimen Siohwa kadek ni E ketkihda tomw ki Sises Krais, me ntahn Sapwellime kin kamwakeleikitailsang dipatail koaros. (1 Sohn 1:7) Irail pil kin kalahnganki sapwellimen Koht kupwur ong “aramas koaros, me mwahu oh suwed, pahn iasada sang mehla.” (Wiewia 24:15) Limpoak ong Utupen “manaman kapwuriamwei kan” kin audekihda mongiongirail kan, oh met kin kamwekid irail en kalohkiseli padahk kesempwal pwukat. Irail kin wiahla sapwellimen Koht ladu kan me inoukihong ahr mour ong Koht oh papidaisla oh irail kin “kekeirda ni [arail] marainkihla Koht.”b—Kolose 1:10b; 2 Korint 5:14.
8-10. (a) Iaduwen ekspiriens en Kristian lih emen kin kadehdehda me Mahsen en Koht me “kehlail”? (b) Dahme ekspiriens wet kin padahkiong iuk duwen Siohwa oh sapwellime wiewia kan ong sapwellime ladu kan? (Eksodus 4:12)
8 Loalokong me sapwellimen Koht ladu kan kin alehdi sang arail kin onop Paipel sohte kin wiawi pwehki mwomwte. Ahpw loalokong wet kin kamwekidada mohngiongarail kan, kawekila ahr madamadau kan, oh kin mihmihte rehrail. (Ipru 4:12) Karasepe ieu, lih emen me adaneki Camille kin wia doadoahk nin duwen emen me kin apwalih me mah kan. Emen me e kin apwalihada adaneki Martha, ih emen Sounkadehdehn Siohwa kan. Pwehki Martha ahneki soumwahu en madamadau (dementia), e anahne emen en apwalih ih ahnsou koaros. Aramas anahne katamanki ih en mwenge—oh pil padahkiong en kadallehla kene kisin mwenge. Ahpw, kitail pahn sukuhliki duwen mehkot me Martha sohte kak manokehla.
9 Ehu rahn, Martha kilang Camille sengisengki kahpwal ieu me e kin lelong. Martha pwoalehdi Camille oh luhke ih en onop Paipel reh. Ahpw, soangen aramas soumwahu duwehte Martha pahn kak onop Paipel rehn aramas teikan? Ei, e kak wia met! Edetehn e sohte kak tamanda mehkot, Martha sohte manokehla ah Koht; oh e pil sohte kak manokehla padahk mehlel kesempwal kan me e sukuhlikier sang Paipel. Ni ahnsou ira kin onop Paipel, Martha kin padahkiong Camille en wadek parakrap ehu, oh wadek iren Paipel kan me mihmi nan parakrapo, oh wadek peidek kan me mih pahnangin parakrapo, oh mwuri sapeng peidek pwukat. Met wiawi ong ni ahnsou werei, oh mendahki Martha kin soumwahu laud, Camille kekeirada ni e kin loalokongkihla Paipel. Martha wehwehki me Camille anahne en werekiong aramas teikan me kin perenki papah Koht. Ihme kahrehda, e kihong Camille likou lih ehu oh suht kan, pwe e kak doadoahngki likou konehng kan ni ahnsou me e pahn tepin iang towehda mihding nan Kingdom Hall.
10 Camille mwekidkihda limpoak me Martha kasalehda, ah mehn kahlemeng mwahu, oh pwoson. E wehwehki me dahme Martha kin song en padahkiong ih duwen Paipel iei mehkot me inenen kesempwal, pwe Martha kin manokehla soahng koaros ahpw dahme e sukuhliki sang Paipel e sohte manokehla. Ni ahnsou mwuhr, Camille uhd doadoahk nan pil ehu wasahn apwalih aramas mah kan, e wehwehki me e anahne wia mehkot ong dahme e sukuhlikier. Keieun ahnsoun me e kak, e aluhlahng nan Kingdom Hall ehu, doadoahngki likou lih oh suht kan me Martha kihong ih, oh e idek ma e kak onop Paipel rehn emen. Camille kekeirada oh papidaisla.
Mwekidiki en Kapwaiada Sapwellimen Siohwa Koasoandi kan
11. Likin atail kin ngoangki wia doadoahk en kalohk, iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin mwekidiki Rongamwahu en Wehio?
11 Rahnwet, mie daulih wenerar Sounkadehdehn Siohwa kan, me kin duwehte Martha oh Camille, kalakalohkiseli “rongamwahu en Wehio” nin sampah pwon. (Madiu 24:14; 28:19, 20) Duwehte Kristian akan nan keieun senturi, irail kin mwekidki laud “soangen manaman kapwuriamwei kan me Koht ketin wiadahr.” Irail kin kalahnganki ahr pwais en kalohkihseli mwaren Siohwa oh me e ketin kamweridi sapwellime ngehn pohrail. Ihme kahrehda, irail kin nantiong en “momour nin duwen me Kauno kin ketin kupwurki,” oh kapwaiada sapwellime koasondi kan ni ahr wiewia kan koaros. Met pil kin pid atail kin kapwaiada sapwellimen Koht koasoandi kan me pid duwen likou kan oh mwomwen kapwatada.—Kolose 1:10a; Taitus 2:10.
12. Mehnia kaweid ni oaretik me pid likou oh kapwat kitail kin diarekda nan pwuhken 1 Timoty 2:9, 10?
12 Ei, Siohwa kin ketin wiahda sapwellime koasondi kan me kin pid mwomwatail kan. Wahnpoaron Pohl kawehwehda ekei sapwellimen Koht koasondi kan me kin pid mwomwatail kan. “I pil men lih akan en tiahk mwahu oh kanahieng arail likou kan, re en likoumwahuda, kaidehn ni arail pahn wiahda pitenmoangarail ni ehu soangen mwohmw, de kapwatki kisin kohl kan, de takai kesempwal kan, de likou pweilaud kan; ahpw ni wiewia mwahu, nin duwen me konehng lih poadidi kan.”c Dahme kitail kin sukuhliki sang mahsen pwukat?—1 Timoty 2:9, 10.
13. (a) Ia wehwehn “likoumwahuda”? (b) Dahme kahrehda kitail kak nda me sapwellimen Siohwa koasondi kan sohte apwal en kapwaiada?
13 Mahsen kan en Pohl kin kasalehda me Kristian akan anahne en “likoumwahuda.” Irail en dehr doadoahngki likou kan me sohte soanamwahu de mwomw ping. Aramas koaros, pil irail semwehmwe kan, kak kapwaiada koasondi kan en doadoahngki likou kan me soandi mwahu, mwakelekel, oh konehng. Karasepe ieu, ni sounpar koaros, Sounkadehde kan nan ehu wehi en South America kin sapahl mwail tohto nanwel oh mwurin met, irail kin tangahki war ni aua tohto pwe irail kak iang towehda arail Kapokon en District. Ni ahr seilok, aramas akan kin kalapw pwupwudi nan pillapo de arail likou kan kin ohkihla tekehn tuhke kan. Eri, ni ahnsou me irail kin lel wasahn kapokon, arail likou kan kin kalapw sohte soandi mwahu oh mwakelekel. Ihme kahrehda irail kin doadoahngki ahnsou laud en pwurehng dehkong button kan oh pwurehng wiahda zipper kan, oh lopworada ahr likou kan oh pil ainieda arail likou kan me re pahn likawih ni ahnsoun kapokon. Irail kin kesempwaliki ahr luhkong iang mwenge ni sapwellimen Siohwa tehpel, oh irail men kin likou mwahu.
14. (a) Ia wehwehn “kanahieng [atail] likou kan”? (b) Dahme kitail anahne wia ma kitail pahn doadoahngki likou kan nin duwen me ‘aramas akan me kin wauneki Koht’ kin wia?
14 Pohl kin doula oh kasalehda me kitail pahn likouki “likou me konehng oh mwahu ong madamadau.” Met kin wehwehki me mwomwatail sohte pahn mih ni mwomw kala, mwomw suwed, kaineng, kasalawar de sidail kapw. Kitail pil anahne doadoahngki soahngen likou me kin kasalehda ‘wahu ong Koht.’ Met soh kin kihong kitail kahrepen kitail kin tetehk kanahieng? E sohte kin wehwehki me kitail pahn doadoahngki likou konehng kan ihte ni ahnsou kitail kin iang towehda mihding en mwomwohdiso kan ahpw ni ahnsou teikan kitail kin doadoahngki likou sohte konehng kan. Pwehki kitail Kristian oh sounkalohk kan erein aua 24, mwomwatail ahnsou koaros en wia kasalepen kahka oh wahu. E sansal me kitail pahn doadoahngki likou me konehng ong ahnsoun doadoahk oh pil ahnsoun sukuhl. Ahpw, kitail anahne doadoahngki likou konehng oh wahu. Ma atail likou kin ahnsou koaros kasansalehda atail kin kamehlele Koht, kitail sohte pahn namenengki kalohk ong aramas akan ni ahnsou soh lipilipil pwehki atail likou kan.—1 Piter 3:15.
‘Kumwail Dehr Poakohng Sampah’
15, 16. (a) Dahme kahrehda e kesempwal kitail en dehr kahlemengih sampah wet ni pid likou oh kapwat akan? (1 Sohn 5:19) (b) Kahrepe mwahu dah kei kitail anahne liksang likou kan oh kapwat akan me kin idawehn sidail en sampah wet?
15 Kaweid me ntingihdi nan pwuhken 1 Sohn 2:15, 16 pil kin kaweidih kitail duwen atail pilipil en likou oh kapwat. E mahsanih: “Kumwail dehr poakohng sampah, de dipwisou me mihmi nin sampah. Pwe ma kumwail kin poakohng sampah, poakepen Sahmo sohte mi loalamwail. Pwe mepwukat koaros kisehn sampah: dipen ineng en uduk, oh mehkan me aramas kin kilang oh ahnehda, oh mehkoaros me mi nin sampah me aramas kin pohnmwahsohkihda—mepwukat koaros sohte kohsang rehn Sahm, re kohsang nin sampah.”
16 Kaweid wet me inenen konehng ong atail ahnsou! Ahnsouwet iei ahnsou ieu me aramas tohto kin idingkiong iengarail kan en iang wia mehkot me pein irail kin perenki wia, ahpw kitail en dehr mweidong sampah wet en kaunda kitail ong mehkan me pid atail likou kan oh kapwat akan. Sidail en likou kan oh kapwat akan kin inenen suwedla nan pahr kerendohr kan. Soahngen likou kan me irail aramas akan me kin ahneki pisnes kan oh irail toahkte kan, sounkosonned akan, oh soangen aramas pwukat kin doadoahngki pil sohte kin wia koasondi mwahu ieu ong dahme pahn konehng ong Kristian akan en doadoahngki. Met pil ehu kahrepe kitail anahne ahnsou koaros nsenohki en “dehr kahlemengih wiewia kan en sampah wet” ma kitail men kapwaiada sapwellimen Koht koasondi kan “pwe aramas akan en kilang [atail] wiewia kan oh kapingahki atail padahk duwen Koht, atail Sounkomour.”—Rom 12:2; Taitus 2:10.
17. (a) Mehnia peidek kan kitail anahne en medemedewe ni ahnsou me kitail kin pwainda atail likou kan de pilada sidail ieu me kitail mwahuki? (b) Dahme kahrehda kaun en peneinei kan anahne en nsenohki soangen likou de sidail dah kei me eh peneinei kin doadoahngki?
17 Mwohn kitail pahn wiahda atail pilipil en pwainda likou ieu, elen loalokong kitail en wia peidek wet ong pein kitail: ‘Dahme kahrehda I mwahuki sidail wet? Sounkamweit ndand emen kin doadoahngki soangen sidail wet—emen me I kin wadek? De sidail wet iei sidail ieu me pwihn en aramas de pwihn ehu me kin utungada ngehnen utohr kin doadoahngki?’ Kitail pil anahne tehk kanahieng likou me kitail pahn pwainda. Ia uwen reirei likouli de urohs? E sais mwahu oh konehng? Likouo kin konehng, oh kin kasalehda me ke wauneki Siohwa oh pil aramas teikan, de e kin it, kasalehda paliwar, de sohte soandi mwahu? Pein idek rehmw, ‘Ma I pahn doadoahngki likou wet, I pahn kahrehong aramas teikan en dipwakelekel?’ (2 Korint 6:3, 4) Dahme kahrehda kitail anahne nsenohki mahsen pwukat? Pwehki Paipel mahsanih: “Pwe Krais sohte ketin kupwurohkihte pein ih.” (Rom 15:3) Kaun en peneinei en Kristian akan anahne nsenohki duwen soangen likou kan me tohn ah peneinei kin likawih. Pwehki kaun en peneinei kan kin wauneki oh kaudokiong Koht, irail sohte kin masak en kihda kaweid limpoak ni ahnsou me konehng.—Seims 3:13.
18. Dahme kin kamwekid uhk en tehk kanahieng duwen soangen likou oh kapwat dah kei ke kin doadoahngki?
18 Padahk me kitail kin kalohkihseli kin kohsang rehn Siohwa, oh Ih me utupen wahu oh sarawi. (Aiseia 6:3) Paipel kin kangoange kitail en kahlemengih Ih nin duwen “sapwellimen Koht seri kompoak kei.” (Episos 5:1) Atail likou oh kapwat kak kapinga de kansensuwedihala Samatail nanleng. Ni mehlel, kitail men kaperenda Ih!—Lepin Padahk 27:11.
19. Mehnia kapai kan kin kohsang atail kin kalohkiseli “soangen manaman kapwuriamwei kan me Koht ketin wiadahr” ong aramas teikan?
19 Ia ahmw pepehm duwen “soangen manaman kapwuriamwei kan me Koht ketin wiadahr” me ke sukuhlikier? Ni mehlel, kitail anahne kalahnganki me kitail sukuhlikier padahk mehlel! Pwehki kitail kin pwoson ntahn Sises Krais, dipatail kan kin lapwada. (Wiewia 2:38) Oh met kin kahrehda atail kin ahneki saledek en koasoi mwohn Koht. Kitail sohte kin masak mehla duwehte aramas akan me sohte ar koapworopwor. Ahpw, kitail kin ahneki koapworopwor laud ieu sang dahme Sises kamehlelehong kitail me ehu rahn “koaros me mihmi nan sousou kan pahn rong kapitie, oh re pahn pedoisang nan arail sousou kan.” (Sohn 5:28, 29) Siohwa ni kadek kin kasalehiong kitail mehpwukat koaros. Patehng mehpwukat koaros, sapwellime ngehn sarawi mwerediong pohtail. Ihme kahrehda, atail kin kalahnganki kisakis mwahu pwukat koaros kin kamwekid kitail en kasalehda wahu ong sapwellime koasoandi ileile kan oh ngoangki kapinga Ih, kalohkiseli “soahngen manaman kapwuriamwei kan” ong aramas teikan.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Ni ahnsou me Siohwa idihada Moses oh Aaron en wiliandi sapwellime aramas akan oh koasoiong Parao, E ketin mahsanihong Moses: “I pahn wiahiong uhk pwe ke en rasehng Koht mwohn Parao, oh riomw Aaron pahn koasoiong duwehte omw soukohp.” (Eksodus 7:1) Aaron wiahla soukohp men, ahpw e sohte kohpada dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo, ahpw e wiahla soukohp men nin duwen emen sounkair ong Moses.
b Pwihn laud ieu me kin iang Saken Soutik en Kauno me kin wiawi ni sounpar koaros oh me wiawi pahr teio ni March 28, 2002, ahpw, mie aramas rar kei sang pwihn wet me saikinte papah Siohwa. Kitail kin kapakapki me ni ahnsou keren, aramas pwukat me kin perenki rong en nantiong alehdi pwais kaselel ong wiahla sounkalohk kan en Rongamwahu.
c Edetehn mahsen en Pohl kin kohwong Kristian lih akan, kaweid pwukat kin pil kohwong Kristian ohl oh irail pwulopwul akan.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Mehnia “manaman kapwuriamwei kan” me aramas akan rong duwen nan Pendekos 33 C.E., oh iaduwen re kin mwekidki met?
• Iaduwen aramas pahn kak wiahla tohnpadahk emen en Sises Krais, oh iaduwen met kin pidada?
• Dahme kahrehda e kesempwal kitail en tehk mwahu atail likou kan oh kapwat akan?
• Dahme kitail anahne medemedewe ni ahnsou kitail kin wiahda atail pilipil ma likou de sidail ieu me konehng de soh?
[Kilel nan Pali 25]
Piter pakairki me Sises iasada sang mehla
[Kilels nan Pali 27]
Ahmw likou kan oh kapwat akan kin kasalehda wahu ong ahmw Koht me ke kin kaudokiong?
[Kilels nan Pali 28]
Kristian pahpa oh nohno kan anahne nsenohki soangen likou oh kapwat kan me neirail seri kan kin doadoahngki