“Kumwail Dehr Masepwehk”
“Kumwail dehr masepwehk. . . . pwe Siohwa pahn ketin ieiang kumwail.”—2 KRONIKEL 20:17, NW.
1. Terrorism kin kahrehong aramas en ahneki soangen pepehm dah kan, oh dahme kahrehda kitail kak wehwehki kahrepen irail kin masepwehkada?
TERRORISM! Lepin lokaia wet kin kahrehong aramas en masepwehk, oh kin kahrehong irail en sohlahr ahneki meleilei. Ni ahnsou me aramas kin rong lepin lokaia wet, irail kin ahneki pepehm en masepwehk, pahtou, oh lingeringer. Lepin lokaia wet kin kawehwehda duwen kahpwal wet me aramas tohto kin masak oh lemeleme me pahn wiawi erein sounpar tohto. Aramas tohto kin masepwehk pwe ekei wehi kan kin song en kauhdi terrorism sangete sounpahr samwalahr ako, ahpw irail sohte pweida.
2. Ia madamadau en Sounkadehdehn Siohwa kan me kin pid kahpwal en terrorism, oh peidek dah kan kin pwarada ni soangen ahnsowo?
2 Ahpw, mie kahrepe mwahu me kitail kak kamehlele me terrorism sohlahr pahn wiawi ehu rahn. Sounkadehdehn Siohwa kan kin pwerisek wia doadoahk en kalohk nan sahpw 234 nan sampah pwehki irail kin koapworopworki me sampah pahn mwahula ehu rahn. Irail sohte kin pwunodki ma terrorism mihmihte ni ahnsouwet, pwe irail kin uhdahn kamehlele me e pahn sohlahr mie ehu rahn—ni ahnsou keren. E konehng aramas teikan en pil ahneki koapworopwor duwe met? Ihs me pahn kak kihsang kahpwal wet, oh iaduwen met pahn kak wiawi? Pwehki kitail koaros kin lelong soahngsoangen wiewia lemei kan, e pahn mwahu kitail en tehk duwen koapworopwor mehlel ieu me mie rehn aramas pwukat.
3. Dahme kahrehda aramas akan kin masepwehkada de pwunod, oh dahme e kohpada duwen atail ahnsou?
3 Rahnwet, aramas akan kin pwunod pwehki soangsoangen kahrepe tohto. Medemedewe duwen aramas tohto me sohlahr kak apwalih pein irail pwehki re mahlahr, oh ekei aramas kin luluwetala pwehki soumwahu kan me sohte kak mwahula, oh peneinei kan me kin apwaliki pwainda kenarail mwenge de likou kan. Oh pil medemedewe duwen ia uwen mwotomwot atail mour! Mehkihla aksident de kahpwal teikan duwehte melimel, rerrer en sahpw kin mwomwen awiawih en katokedi dahme kitail kin kesempwaliki. Soangen masak oh pwunod pwukat iangahki kahpwal akan oh kansensuwed kan me pein emen emen kitail kin lelohng kin kasalehda dahme wahnpoaron Pohl kawehwehda me pahn wiawi nan atail ahnsou kin pweida mehlel: “Eri, tamataman mepwukat: uhdahn pahn mie ahnsou apwal ekei ni imwin rahn akan. Aramas pahn roporop ong pein irail, . . . irail pahn sempoak, soh mahk, karaun likamw oh pehmara, lemei, oh re pahn kailongki me mwahu.”—2 Timoty 3:1-3.
4. Edetehn kokohp en 2 Timoty 3:1-3 kin kohpada duwen ahnsou apwal akan, koapworopwor dahieu mie?
4 Edetehn iren Paipel wet kin kohpada duwen ahnsou suwed ehu, e kin kihong kitail koapworopwor ehu. Tehk me ahnsou apwal pwukat pahn wiawi “ni imwin rahn akan” en ahn Sehdan koasondi suwed akan. Met kin wehwehki me kitail pahn kereniong saledeksang koasondi suwed wet, oh Wehin Koht pahn kereniong kihsang koasoandi suwed wet, nin duwen Sises padahkiong sapwellime kan en kapakapki. (Madiu 6:9, 10) Wehi wet iei sapwellimen Koht koperment en nanleng, oh soukohp Daniel mahsanih, me wehi wet “sohte pahn kak lohdi, ahpw e pahn kauwehla mwehi teikan koaros, oh pahn mihmi kohkohlahte.”—Daniel 2:44.
Sohpoupali en Kristian akan kin Weksang Terrorism
5. Dahme wehi kan wia pwehki kahpwal akan me pid terrorism?
5 Ni erein sounpar tohto, wiewiahn terrorism kin kemehla aramas tohto. Mwurin dahme wiawi nan kahnimw en New York oh Washington, D.C., nan September 11, 2001, aramas akan wasa koaros nan sampah tepida wehwehki duwen keper wet. Karasepe ieu, nan December 4, 2001, ripoht kan en nuhs koasoia, “kaun akan sang wehi 55, Iurop, North America oh Central Asia pwungkipenehr wiahda pilahn ehu” me pahn sewese irail en doadoahkpene pwehn lel arail mehn akadei kan. Emen kaun lapalap en U.S. kapingki wiewia wet, ni ahr pahn sawaspene alehda “engin kehl lap ehu” ong pelianda terrorism. Aramas rar epwiki kei tepida nsenohki dahme The New York Times Magazine kadaneki ahnsouwet “tepin mahwen laud ehu.” Kitail pahn kilang ma irail pahn pweida de soh. Soangen mahwen duwehte met (mahwen pwehn kauhdi terrorism) kin kahrehong aramas tohto en masepwekada, ahpw ihte irail me likih Siohwa sohte pahn masapwehk.
6. (a) Dahme kahrehda ekei aramas kin apwaliki wehwehki duwen Sounkadehdehn Siohwa kan ahr kin wiahla Kristian sohpoupali kan? (b) Mehn kahlemeng mwahu dahieu me Sises wia ong sapwellime tohnpadahk kan me kin pid politik kan?
6 Aramas tohto kin ese me Sounkadehdehn Siohwa kan sohte kin iang politik kan. Ni ahnsoun popohl, pali moron en aramas sohte kin uhwong Sounkadehdehn Siohwa kan duwen ahr sohte kin poupali ehu wehi, ahpw ni ahnsou kahpwal kin wiawi, irail sohte kin pwungki Sounkadehdehn Siohwa kan. Pak tohto, mahwen kin kahrehong aramas en masepwekada oh met kin uhd kahrehong irail en pein uhki ahr wehi. Nan soangen ahnsou pwukat, e pahn apwal ong ekei aramas en wehwehki dahme kahrehda aramas emen sohte pahn utungada pein ah wehi. Ahpw, Kristian mehlel akan wehwehki me irail anahne peikiong sapwellimen Sises kaweid en “dehr kisehn sampah.” (Sohn 15:19; 17:14-16; 18:36; Seims 4:4) Met anahn irail en dehr uhpahliki palien politik oh dehr pidada wiewiahn pwihn en aramas akan. Pein Sises wia mehn kahlemeng mwahu. Pwehki sapwellime erpit oh irair kaselel kan, Sises (me ketiket nan sampah ahnsowo) kak kihong koperment kan en sampah sawas laud. Ahpw, e sohte men pidada politik kan oh e sohte men uhki wehin aramas nin sampah. Ni ahnsou me e tepida wia sapwellime doadoahk en kalohk nin sampah, e kasalehda ni sansal me e sohte men ale dahme Sehdan men kihong ih, iei en kaunda wehi kan koaros nin sampah. Mwurin met, e pil kasalehda me e sohte men ale pwukoahn nanmwarki en sampah.—Madiu 4:8-10; Sohn 6:14, 15.
7, 8. (a) Pwehki Sounkadehdehn Siohwa kan sohte kin poupali wehi ehu, met sohte kin wehwehki dah, oh dahme kahrehda? (b) Iaduwen pwuhken Rom 13:1, 2 kin kaweidih kitail en dehr iang wiewia lemei kan me kin uhwong koperment kan?
7 Pwehki Sounkadehdehn Siohwa kan sohte kin poupali wehin sampah, met sohte kin wehwehki me irail kin utungada de pohnsehse wiewia lemei kan me kin wiawi. Ma irail pahn wia met, met pahn wehwehki me irail pahn kahmahmki ahr kin wiahla sounpapah kan en “Koht en limpoak oh popohl.” (2 Korint 13:11) Irail kin sukuhliki ia kupwuren Siohwa ong tiahk lemei kan. Sounmelkahkao ntingihdi: “Siohwa kin ketin kasawih aramas mwahu oh aramas suwed kan koaros; e kin ketin kalahdeki kowahlap irail me kin perenki tiahk lemei.” (Melkahka 11:5, NW) Sounkadehdehn Siohwa kan pil kin tamatamante dahme Sises mahsanih ong wahnpoaron Piter: “Kapwurehiong noumw kedlahs en nan dewe, pwe koaros me kin doadoahngki kedlahs pahn mehkihla kedlahs.”—Madiu 26:52.
8 Edetehn poadopoad en aramas kin kasalehda ni sansal me irail Kristian likamw akan kin doadoahngki “kedlahs” pak tohto, irail Sounkadehdehn Siohwa kan sohte kin wia met. Irail kin soikala wiewia suwed pwukat. Sounkadehde kan kin ni lelepek peikiong kaweid en Rom 13:1, 2: “Aramas koaros uhdahn pahn peikiong pwungen wehi kan; pwe Koht iei ih me kin ketikihong wehi kan arail pwung, oh ih me pil ketikihongehr pwungen wehi kan nin sampah. Mehmen me uhwong pwungen wehi kan, e kin uhwong me Koht ketin koasoanedier. Eri, mehmen me kin wia met pahn pakadeikda.”
9. Ni ahl riau dah kei me irail Sounkadehdehn Siohwa kan kin pelianda terrorism?
9 Pwehki terrorism me inenen suwed, dahme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan sohte pahn song en kauhdi wiewia suwed wet? Ei, irail anahne wia met, oh irail kin wia met. Keieu, irail sohte kin iang wiewia pwukat. Keriau, irail kin padahkiong aramas akan ma irail pahn kapwaiada kaweid en Kristian akan, met pahn kahrehong aramas akan en uhdi sang soangen wiewia suwed kan koaros.a Sounpar teio, Sounkadehde kan kin doadoahngki aua 1,202,381,302 pwen sewese aramas akan en sukuhliki duwen mouren Kristian. Met kaidehn ahnsou mwahl ehu, pwe imwilahn doadoahk wet, mie aramas meh 265,469 papidaisla wiahla Sounkadehdehn Siohwa kan, oh met kin kasalehong wehi pokon me irail kin pil soikala tiahk lemei kan.
10. Rahnwet, koapworopwor dah kei mie ong kauhdi wiewia lemei kan nin sampah wet?
10 Oh pil, Sounkadehdehn Siohwa kan kin pohnese me pein irail sohte kak kihsang wiewia suwed akan sang sampah wet. Ihme kahrehda, irail kin likih ni unsek Ih me pahn kak kihsang soahng suwed kan nan sampah wet—iei Siohwa Koht. (Melkahka 83:18) Mendahki aramas akan kin nantihong, irail sohte kak katokedi wiewia lemei kan. Koht kamwekidada soun nting en Paipel en kohpadahr duwen atail ahnsou, “imwin rahn akan,” e mahsanih: “Aramas suwed oh me likamw akan pahn nantihweite sang ni me suwed ong ni me suwedsang; re pahn pitipitihete meteikan, oh pein irail pahn pitida.” (2 Timoty 3:1, 13) Sang iren Paipel wet, koapworopworki aramas akan en powehdi wiewia lemei kan sohte pahn kak pweida. Ahpw, kitail kak likih Siohwa, me ih me pahn kihsang wiewia lemei kan ni ahnsou kohkohlahte.—Melkahka 37:1, 2, 9-11; Lepin Padahk 24:19, 20; Aiseia 60:18.
Kitail Eimah Mendahki Sehdan Pahn Uhwong Kitail Ni Ahnsou Keren
11. Wiewia dah kei me Siohwa tepida wia pwen kasorehla wiewia lemei kan?
11 Pwehki Koht en popohl kin kalahdeki wiewia lemei kan, kitail kak wehwehki duwen kahrepe e tepiada koasonehdi ahl akan en kasorehla utupen wiewia lemei kan, Sehdan me Tepil. Ni mehlel, e tepiada doadoahngki tohnleng Maikel en kalowehdi Sehdan—Maikel iei Krais Sises me Koht idihada en wia Nanmwarki. Paipel kin kawehwehda ni ahl wet: “Nindokon met, mahwen ahpw tepida nanleng. Maikel oh ienge tohnleng kan mahweniong drakono, oh drakono oh ienge kan mahweniong Maikel oh ienge ko. Drakono eri lohdi; eri, sohla dehu ehu mweimweiong ih oh ienge ko nanleng. Drakon kalaimwuno eri pisikensang nanleng. Eri, iei ih serpent en mahso, me adaneki Tepil de Sehdan, me kin pitipitih sampah pwon, oh me pisikendiongehr sampah iangahki ienge tohnleng kan koaros.”—Kaudiahl 12:7-9.
12, 13. (a) Wiewia kesempwal dahieu wiawi ni mpen pahr 1914? (b) Dahme kokohp en Esekiel kopadahr ong irail akan me kin utungada Wehin Koht?
12 Irekedi en wadawad en pahr akan nan Pwuhk Sarawi oh dahme kin wiawi nin sampah wet kin ehupene oh kadehde me pahr 1914 iei pahro me mahwen wiawi nanleng. Sang ni ahnsowo, irairen en sampah wet kin wie suwedla. Kaudiahl 12:12 kin kawehwehda, mahsanih: “Eri, ihme kumwail nanleng kan, kumwail perenda, oh koaros me kin kousoan nanleng! Ahpw meid suwediong sampah oh madau! Pwe Tepilo leledohr rehmwa, oh e inenen lingeringer kowahlap pwehki eh ese me eh ahnsou mwotomwotalahr.”
13 E sansal kahrepen Tepil kin keieu lingeringer pahn sapwellimen Koht tohnkaudok mekeidi kan oh iengarail “sihpw teikan.” (Sohn 10:16; Kaudiahl 12:17) Uhwong wet pahn keieu kehlail ni ahnsou me Tepil pahn mahweniong aramas koaros me kin utungada oh likih sapwellimen Koht Wehi me koukoudaher nanleng. Uhwong kehlail wet me ntingihdi nan pwuhken Esekiel irelaud 38 nin duwen uhwong laud ieu me kin kohsang “Kok en Makok.”
14. Mehn perepe dahieu me Sounkadehdehn Siohwa kan paiekihda ni ahnsou mwowe, ahpw met pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo?
14 Mwurin Sehdan piskensang nanleng, Sehdan kin uhwong sapwellimen Koht aramas akan, ahpw ekei ahnsou ekei koperment kan kin doare oh sewese irail, nin duwen me kawehwehpe mie ni karasaras nan pwuhken Kaudiahl 12:15, 16. Ahpw weksang met, Paipel kohpadahr me ni erein kaimweseklahn uhwong me Sehdan pahn wia ong sapwellimen Koht aramas akan, koperment en aramas akan sohte pahn perehla irail akan me kin likih Siohwa. Met pahn kahrehong Kristian akan en masepwekada? Soh douluhl!
15, 16. (a) Sapwellimen Siohwa mahsen en kangoang kan ong sapwellime aramas akan ni mwehin Seosopat kin kahrehong Kristian akan nan rahnwet en ahneki koapworopwor dahieu? (b) Mehn kahlemeng mwahu dahieu me Seosopat oh aramas akan wia ong sapwellimen Koht ladu kan en rahnwet?
15 Koht pahn ketin sewese sapwellime aramas akan duwehte me e ketin wia ong sapwellime wehi ni mwehin Nanmwarki Seosopat. Kitail wadek: “Maing Wasa Lapalap, oh kumwail koaros mehn Suda oh Serusalem, Kauno ketin mahsanih kumwail en dehr nan kapehd tikitikla de masak uhwong karis lapalap wet. Koht me pahn ketin wiewia mahwen wet, kaidehn kumwail. . . . Kumwail sohte pahn pei nan mahwen wet. Kumwail pahn koasoaneikumwaildi, kumwail pahn kesihnenda teng oh iang kilang Siohwa eh pahn ketikihong kumwail en powehdi. Kumwail mehn Serusalem oh mehn Suda, kumwail dehr peikasal de masepwehk. Kumwail patohwei mahwen, Kauno pahn ketin ieiang kumwail.’ ”—2 Kronikel 20:15-17.
16 Koht kamehlele ong mehn Suda kan kin me irial sohte pahn anahne mahwen. Duwehte ni ahnsou me Kok en Makok pahn uhwong sapwellimen Koht aramas akan, irail sohte pahn doadoahngki kesik kan pwen perehla pein arail mour. Ahpw, irail pahn “kesihnenda teng oh iang kilang sapwellimen Siohwa rahn en komour.” Ahpw, kesihnenda teng sohte kin wehwehki me irail sohte pahn wia mehkot douluhl, pwe kitail wadek nan Paipel me aramas akan ni mwehin Seosapat kin wia mehkot. Kitail wadek: “Nanmwarki Seosopat ahpw poaridi lel nanpwel, oh aramas koaros pil iang ih oh kaudokiong Kauno. . . . Mwurin nanmwarkio eh ketikihong kaweid aramas ako, e ahpw mahsanihong ekei sounkoul ko re en pwuhriong nan arail likou reirei me re kin likawih ni ahnsoun sarawi kan oh tiengla mwohn kariso, oh koulki: ‘Kapinga Siohwa! Sapwellime limpoak me poatopoat!’ ” (2 Kronikel 20:18-21, NW) Ei, edetehn arail imwintihti kan kin mahweniong irail, aramas pwukat kin ngoangki kapinga Siohwa. Met kin wia mehn kahlemeng mwahu ong Sounkadehdehn Siohwa kan ni ahnsou me Kok pahn tepida uhwong irail.
17, 18. (a) Edetehn Kok pahn uhwong irail, soangen madamadau dahieu me Sounkadehdehn Siohwa kan en rahnwet kin ahneki? (b) Mehn kataman dahieu me apwtehn kohwong irail Kristian pwulopwul kan?
17 Lao lel ni ahnsowo—oh pil mwurin Kok pahn tepida eh uhwong sapwellimen Koht aramas akan—Sounkadehdehn Siohwa kan pahn kaukaule utungada Wehin Koht. Irail kin doulahte diar kehl oh pereparail ni ahr kin patelahng mwomwohdiso 94,600 samwa nin sampah pwon. (Aiseia 26:20) Met iei ahnsou mwahu ieu en eimah kapinga Siohwa! Arail kin kasikasik uhwong me pahn kohsang Kok, sohte kin kahrehong irail en masepwekada. Ahpw met kin kahrehong irail en kalaudehla ahr meirong en kaping ni uwen me irail pahn kakong.—Melkahka 146:2.
18 Nin sampah pwon, mie pwulopwul tohto me kin kasalehda madamadau wet, ni ahr kin wia doadoahk en kalohk kaukaule. Pwen kasansalehda uwen mwahu en arail pilada soangen mour duwehte met, nan kapokon en district 2002 mie tract kapw me oaralap koasoia: Youths—What Will You Do With Your Life? Kristian pwulopwul oh pil me mah kan kin kalahnganki soangen mehn kataman me kin kohda ni ahnsou me konehng.—Melkahka 119:14, 24, 99, 119, 129, 146.
19, 20. (a) Dahme kahrehda Kristian akan sohte ahneki kahrepe mwahu en masepwekada? (b) Dahme onop en mwuhr pahn wia ong kitail?
19 Edetehn irair en sampah wie susuwedla, Kristian akan sohte anahne masepwekada. Irail ese me, ni ahnsou keren, Wehin Siohwa pahn kasorehla douluhl wiewia lemei kan koaros. Irail pil kin nsenamwahukihla koapworopwor en kaiasada oh irail pahn pwurehng kilang aramas tohto me mehkihla wiewia lemei kan. Kaiasada wet pahn mweidong ekei aramas akan en tepida sukuhliki duwen Siohwa, oh e pil pahn mweidong mehteikan en pousehla papah Koht.—Wiewia 24:15.
20 Nin duwen Kristian mehlel akan, kitail kin perenki me mie anahn en kolokol uhtohr en Kristian akan oh kitail kin nantiong en kapwaiada. Kitail men kolokol koapworopwor kaselel ieu en “kesihnenda teng oh iang kilang sapwellimen Siohwa rahn en komour.” Artikel en mwurin met pahn kakehlailihala atail pwoson, e pahn kehsehkin kitail duwen wiewia kan en ni ahnsouwet me kin ekis ekis kamarainih kitail en wehwehkihla duwen pweidahn kokohp en Paipel.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Kahlemeng mwahu kan en aramas akan me kin sohlahr wia tiahk lemei kan ahpw wiahla Sounkadehde kan, menlau kilang makisihn en Awake! March 22, 1990, pali 21; August 8, 1991, pali 18; oh makisihn en Watchtower January 1, 1996, pali 5; August 1, 1998, pali 5.
Ke Kak Kawehwe?
• Dahme kahrehda pwulopwul tohto rahnwet sohte kin ahneki koapworopwor?
• Dahme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan kin ahneki koapworopwor laud duwen ni ahnsou kohkohdo?
• Dahme Siohwa tepida wia ong utupen wiewia lemei koaros?
• Dahme kahrehda sohte kahrepe mwahu ong kitail en masak uhwong me pahn kohsang rehn Kok?
[Kilel nan Pali 21]
Sises wia mehn kahlemeng mwahu ong Kristian akan pwe e sohte kin poupali wehi ehu
[Kilels nan Pali 24]
Sounkadehde pwulopwul kid kei kin perenki iang wia doadoahk en kalohk kaukaule
[Kilel Credit Line nan Pali 20]
UN PHOTO 186226/M. Grafman