Mahsen en Siohwa Kin Ieias

Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Senesis​—II

SANG ni ahnsou me tepin aramas, Adam, kepikipikda lel ni mehlahn nein Seikop ohl, Sosep, Senesis reireiki poadoapoad en aramas ni erein pahr 2,369. Tepin irelaud 10 ko iangahki irelaud 11 iretikitik 1 lel 9 kin poadok sang doadoahk en kepikipikda lel koukoudahn Papel, oh iei me koasoipe wiawihier nan makisihn mwohn met.a Artikel wet pahn poadok ire kesempwal akan sang luhwen pwuhken Senesis, me kin pid sapwellimen Koht wiewia kan ong Eipraam, Aisek, Seikop oh Sosep.

EIPRAAM WIAHLA KOMPOAKEPAHN KOHT

(Senesis 11:⁠10–​23:20)

Sounpahr 350 samwa mwurin Nohliko, ohl emen me kadehdehdahr me e wia aramas tohrohr emen mwohn Koht, ipwidi nan kadaudok en nein Noha pwutak me ede Sehm. Ede Eipram, oh mwuri ede wekidekiong Eipraam. Sang ni pahngok sang rehn Koht, Eipram mwesel sang kahnimw en Chaldea ieu me ede Ur oh kousoanla nan ihmw likou nan sahpw ehu me Siohwa ketin inouki me E pahn ketikihong ih oh kadaudoke kan. Pwehki ah pwoson oh peik, Eipraam adanekihla “kompoakepahn Siohwa.”​—Seims 2:23.

Siohwa kaloke aramas suwed akan nan Sodom oh kahnimw akan me karanih, ahpw Lohd oh nah serepein akan mour. Inou en Koht pil pweidahr ong Eipraam ni nah pwutak Aisek ipwidier. Pahr akan mwuri, ahn Eipraam pwoson lelohng kasongosong ni ahnsou me Siohwa kaweidiki Eipraam en meirongkihla nah pwutak, Aisek. Eipraam onopadahr en peikiong ahpw tohnleng emen kauhdi ih en dehr wia. E dehde mwahu me Eipraam iei ohl pwoson emen, oh kehkehlik sansal wiawihiong ih me sang ni kadaudoke, wehi kan koaros pahn alehki kapai. Mehlahn ahn Eipraam ah pwoud, Sera, wahdo pahtou laud ong ih.

Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:

12:1-3​—Iahd me Inou ong Eipraam tepida manamanla, oh ong ereida? Inou en Siohwa ong Eipraam me “peneinei en aramas koaros pohn pwelen sampah pahn uhdahn ale kapaiparail ki [Eipraam]” tepidahr manaman sangehr ni ahnsou me Eipraam kotehla pillap Iupreitis ni ah wie kohkohlahng sapwen Kenan. Met ele wiawi ni Nisan 14, 1943 B.C.E.​—sounpahr 430 mwohn Israel ah maiauda sang nan kanaudok en mehn Isip. (Eksodus 12:2, 6, 7, 40, 41) Inou ong Eipraam iei “inou ehu me pahn poatopoat.” E pahn wie manaman lao kapai ong peneinei kan en sampah miehla oh ohlahn imwintihti en Koht akan pahn wiawi.​—Senesis 17:7; 1 Korint 15:23-​26.

15:13​—Ahnsou dah me kokohp duwen kahpwal en pahr 400 en kadaudok en Eipram pweidahr? Ahnsou en apwalo tepidahr nan pahr 1913 B.C.E. ni ahnsou me nein Eipraam pwutak Aisek mweisang dihdi ni ah sounpahr 5 oh rie pwutak Ismael (me nein emen lih tohrohr) me sounpahr 19, “kapailoke” ih. (Senesis 21:8-​14; Kalesia 4:29) E kaimwisekla ni ahnsou me mehn Israel akan pitila sang pahn kanaudok nan Isip nan pahr 1513 B.C.E.

16:2​—E konehng Sara en kihong Eipram nah lidu Akar en wia emen ahn Eipram pwoud? Dahme Sara wia e kin pwungiong tiahk en nan ah ahnsou​—me lih depwen men me sohte kak neitik e pwukoahki rapahkihong ah pwoud emen pekehi pwe en wiahda kadaudokara. Wiewiahn pwopwoud tohto tepida pwarada sang keinek en Kain akan. Mwuri, e wiahla tiahk ehu oh ekei sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan pil alehda tiahk wet. (Senesis 4:17-​19; 16:1-3; 29:21-​28) Ahpw, Siohwa sohte ketin wekidala sapwellime koasoandi en pwoudiki emente. (Senesis 2:21, 22) Noha oh nah pwutak kan, irail ako me kehkehlik en ‘kaparaparala oh kadirehla sampah’ kohwong, e sansal me irail koaros pwopwoud emente. (Senesis 7:7; 9:1; 2 Piter 2:5) Oh pil, koasoandi wet en pwoudiki lihtehmen Sises Krais pil kadehdehda mwahu.​—Madiu 19:4-8; 1 Timoty 3:2, 12.

19:8​—E soh sapwung dahme Lohd wia ni e pangala nah serepein akan ong mehn Sodom akan en wiahiong nsenen pwopwoud? Nin duwen tiahk en mehn Oriental akan, e wia pwukoah en aramas me apwalih mehn keiru kan en kin pere arail mour oh nsensamwahu, oh e pahn doare irail pil lel irair me irail pahn mehkihla ma e konehng. Lohd onopadahr en wia met. Ni soh masepwehk, e pidoi ong irail loallap akan, ritingedi wenihmw en imwe ni ah pidoi, oh kelepw salohng irail. Ni ahnsou me e kihda nah serepein oko, Lohd ele esehdahr me aramas oko me mihmi reh iei meninkeder kei en Koht, oh e ele medemedewe me Koht kak pere nah serepein oko duwehte ah ketin pere Sara nan Isip. (Senesis 12:17-​20) Ni imwio, Lohd oh nah serepein akan​—⁠irail koaros pitsang kahpwal pwukat.

19:30-38​—Siohwa ketin kupwurki Lohd en sakaula oh nainekihda pwutak kan rehn nah serepein riemen ko? Siohwa sohte ketin kupwurki tiahk en ngenger suwed oh pil kamamsakau. (Lipai 18:6, 7, 29; 1 Korint 6:9, 10) Lohd ni mehlel tangasang “wiewia suwed” en mehn Sodom akan. (2 Piter 2:6-8) E sansal me nein Lohd serepein ko kin kasakauwihala Lohd wia mehn kamehlele me ira ese me e sohte pahn pwungki wiahda wiewiahn wendipene rehra ni ah amas oh sohte sakau. Ahpw, pwehki arail wia mehn liki kei nan sahpwo, nah serepein kan pehm me ieite ahl en pere sohralahn peneinei en Lohd. Wiewia wet mih nan Paipel kin kasalehda mwekimwekid nanpwungen mehn Moap akan oh mehn Ammon akan ong kadaudok en Eipraam, mehn Israel akan.

Mehn Kasukuhl kan ong kitail:

13:8, 9. Eipraam wia mehn kahlemeng mwahu ong duwen apwalih irair en madamadau wekpeseng kan me kin pwarada! Kitail en dehpa meirongkihla atail ehupene meleilei pwe dene kitail en alehda mwohni, de mehkot me kitail kin mwahuki, de sang ni atail aklapalap.

15:5, 6. Ni ahnsou me Eipraam likeilapalahr oh sohte nah pwutak, e patohwan pakairkihong Koht duwen irair wet. Siohwa eri wia inou ohng ih. Ia imwilahn met? Eipraam “pwoson Siohwa.” Ma kitail pahn kasalehiong Siohwa mohngiongatail ni kapakap, oh alehda sapwellime kaweid sang nan Paipel, oh peikiong Ih, atail pwoson pahn kehlailla.

15:16. Siohwa ketin kapweiekala kadeik ong mehn Kenan akan ni erein dih pahieu. Pwekihda? Pwehki Ih Koht kanengamah men. E ketin pahsan irail lao koapworopwor en kamwahula koaros sohrasang. Duwehte Siohwa, kitail anahne ahneki kanengamah.

18:23-​33. Siohwa sohte kin ketin kasohrala aramas sohte lipilipil. E kin ketin pere irail akan me pwung.

19:16. Lohd “wie pwapwandseli,” oh tohnleng ko kerenieng urahdekihiei ih oh ah peneinei sang nan kahnimw en Sodom. E pahn wia elen erpit ong kitail en dehr kesehla atail pepehm en karuwaru nin doken atail awiawih imwin koasoandi suwed wet.

19:26. Ia uwen pweipwei kitail en kasalongehla atail madamadau pwung de inengihada pwuralahng soahng kan me kitail kesehlahr ni atail mih nan sampah!

NEIN SEIKOP PWUTAK 12

(Senesis 24:1–​36:43)

Eipraam koasoanehdi Aisek en pwoudikihda Repeka, lih emen me kin pwoson Siohwa. E naitikihda mpwer ehu​—⁠Esau oh Seikop. Esau mwamwahleki ah pwung en wia mesenih oh netikihla met ong Seikop, oh mwuri e alehdi kapai sang rehn ah pahpa. Seikop eri tangalahng Paddan-aram, wasa me e pwoudkihda Lia oh Resel oh kin apwalih nein ara pahpa sihpw akan ni erein sounpahr 20 mwuri e wiahda eh peneinei oh mweselweisang wasao. Lia, Resel oh neira lidu kan​—⁠Seikop wiahiong irail pwutak 12 oh serepein emen. Seikop poadoarehng tohnleng emen oh ih eri ale kapai, oh ede eri uhd wiahla Israel.

Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:

28:12, 13​—Ia wehwehn ahn Seikop auremen me pid “kehndakeo”? “Kehndakeo,” me mwomwen kehndakehn takai ehu, kasalehda me mie mehkot me kadokehpene lahng oh sampah. Sapwellimen Koht tohnleng kan kin doudoudahla oh doudoudihdo pohn “kehndakeo” kin kasalehda me tohnleng kan kin kalohk ni ahl kesempwal nanpwungen Siohwa oh aramas akan me E kin kupwure.​—Sohn 1:51.

30:14, 15​—Dahme kahrehda Resel weliankihda ah ahnsou en wendi rehn Seikop ohng tuhke me adaneki mandreik? Kawao, tuhke mandreik kin wia wini en kelitepw oh mehn kihsang medek. Wahntuhkeo dene e kin kalaudehla ineng en wendipene en pwopwoud oh pil kin wiahda aramas me sohte kin naineki seri en liseianda oh e pil kin wia wini ni ahnsoun neitik. (Melkahkahn Melkahka 7:13) Paipel sohte kin kasalehda dahme Resel wiahki kaweliali wet, ele e kak medemedewe me tuhkehn mandreik ko pahn wiahda en kak liseianda oh eri kihsang keria pwehki ah sohte kak neitik. Ahpw, sounpahr kei dower powe Siohwa ahpw ketin “ritingada ah poahsoano.”​—Senesis 30:22-​24.

Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:

25:23. Siohwa sapwellimaniki kehl en mwahngih mengihtik en paliweren aramas emen mwohn ah ipwidi oh kak kilelehdi mwohn ipwidi en aramas emen eh wiahda kupwure. Ahpw, e sohte kin ketin kilelehiong imwilahn mour en emen emen aramas dahme e pahn wiahla.​—Oseia 12:3; Rom 9:10-​12.

25:32; 32:24-​29. Ahn Seikop nsenohki en alehdi pwung en wia mesenih oh pil poadoapoadoar ong tohnleng emen pwohng ehu pwon pwe en kapaiada ih kin kasalehiong kitail me e uhdahn kesempwaliki mehkan me sarawi. Siohwa kin likihkihong kitail soangen mehkan me sarawi tohtohie, me pahrekiong atail ehuiong ih oh sapwellime pwihn, meirong en komour, Paipel, oh atail koapworopwor en Wehio. Kitail en sansal me kitail duwehte Seikop me kin kasalehda ah kesempwaliki mehkan me sarawi.

34:1, 30. “Kahpwal” me wiawiong Seikop en tepiada pwehki Daina kompoakepahkihda aramas akan me sohte kin poakohng Siohwa. Kitail en pilada kanahieng ihs me kitail werekiong.

SIOHWA KAPAIADA SOSEP NAN ISIP

(Senesis 37:1–​50:26)

Peirin kahrehda nein Seikop pwutak kan en netikihla riarail pwutak Sosep en wiahla ladu men. Nan Isip, Sosep selidi pwehki e kin lelepek oh eimah tengediong sapwellimen Koht koasoandi en tiahk mwakelekel. Mwurin ahnsou kis, e wisikdo sang kalapwuhs oh kohdohng mwohn Parao pwe en kawehwe sapwellime auremen, me pid me erein pahr isuh pahn mie mwehi mwahu oh mwuri pahr isuh pahn lehk lapalap. Sosep eri wiahla sounapwalpen mwenge nan Isip. Rie pwutak ko kohdo Isip oh rapahkihda mwenge pwehki lehk lapalap. Arail peneinei pwurehng tuhpene oh kousoanla nan sahpw en mwetuwel mwahu ehu me ede Kosen. Mwohnte e mehla, Seikop kapaiada nah pwutak kan oh kihda kokohp ieu me kamehlelehda me pahn mie kapai laud akan nan pahr akan me pahn kohdo. Paliweren Seikop eri wisiklahng Kenan oh seridi ie. Ni ahnsou me Sosep mehla ni ah mahki sounpahr 110, irail kihong wini ni paliwere pwe irail en kak wahla nan Sapwen Inou.​—Eksodus 13:19.

Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:

43:32​—Dahme kahrehda mwengehiong mehn Ipru kan wia mehkot samin ohng mehn Isip kan? Ele pali laud uhpene en palien kaudok oh pil lipilipilki soangsoangen aramas. Irail mehn Isip kan kin pil mwamwahleki soun silepen sihpw kan. (Senesis 46:34) Pwekihda? Silepen sihpw ele wia doadoahk sohte kesempwal ieu nan Isip. De mwein pwehki wasahn mwetuwel sohte itar, mehn Isip kan sohte pwungki aramas en ale wasa laud oh wiahki wasahn kamwenge mahn.

44:5​—Iaduwen​—⁠Sosep doadoahngki kep pwe en kawehwehki kilel akan? Kep silper oh koasoipe kisehn koasoien widing ieu. Sosep wia sounkaudok ong Siohwa lelepek men. E sohte uhdahn doadoahngki kepo pwe en kawehwehki kilel, me pil rasehng Pensamin sohte uhdahn pirapahla kepo.

49:10​—Ia wehwehn “sokon en nanmwarki”? Sokon en nanmwarki wia tuhke mwotomwot ieu me kaun emen kin wa pwehn wia kasalepen lapalap. Pil ekei kaun akan kin naineki lepin tuhke de sokon pwe en kasalehda me e ahneki manaman en ruwese aramas. Dahme Seikop koasoia nan ire wet kin kasalehda me manaman oh kehl laud mih rehn keinek en Suda lao sapahldohn Shiloh. Kadaudok en Suda menet iei Sises Krais, oh iei ih me Siohwa ketikihong kaunda en nanleng. Krais sapwellimaniki manaman en kaunda oh ahneki kehl en ruwese aramas.​—Melkahka 2:8, 9; Aiseia 55:4; Daniel 7:13, 14.

Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:

38:26. Suda sapwung nan ah wiewia ong ahn nah pwutak ah pwoud Tamar, me ah pwoud mehlahr. Ahpw, ni ahnsou me e diarada me ih me kaliseianihada Tamar, Suda ni karakarahk wehkada ah sapwung. Kitail pil anahne mwadang pohnese oh wehkada atail sapwung kan.

39:9. Ahn Sosep pasapeng ong ahn Podipar ah pwoud kasalehda me ah madamadau kin pehmtikiong sapwellimen Koht kupwur ohng irair akan me pid tiahk mwakelekel oh ah nsen mwakelekel kin daur kaweid en Koht. Kitail soh pil konehng nantihong wia soahngohte ni atail kin kalaudehla loalokong mehlel?

41:14-​16, 39, 40. Siohwa kak ketin kapwungala irair akan ohng irail akan me kin lahn Ih. Ni ahnsou me uhwong kan kin lelohng kitail, e pahn loalokong kitail en likih Siohwa oh kolokol atail lelepek ong Ih.

Re Ahneki Pwoson Lelepek

Eipraam, Aisek, Seikop, oh Sosep wia aramas ekei me kin lahn Koht oh lelepek. Koasoipen arail mour akan padahkiong kitail soangen mehn kasukuhl kesempwal tohto.

Ke kak ale kamwahu sang kaweid wet ni ahmw pahn wia omw wadawad en Paipel nan wihk kan ong nan Theocratic Ministry Sukuhl. Ni atail pahn kin medemedewe soahng kan me wiawiher mahs pahn kin sewese kitail en kilang me ire pwukat kak momour nan atail mour.

[Nting tikitik me mi pah]

[Kilel nan pali 28]

Siohwa kapaiada Sosep

[Kilel nan pali 28]

Eipraam kin wia ohl pwoson men

[Kilel nan pali 28]

Ohl pwung men Lohd oh nah serepein kan pitsang mehla

[Kilel nan pali 31]

Seikop kalahnganki soahng ngenin kan. A iaduwen kowe?