Kolokolete Wiewia Mwakelekel Ni Omw Pahn Perehla Mohngiongomw
“Keieu sang soahng koaros, perehla mohngiongomw, pwe e kin kahrehda mwomwen omw mour.—LEPIN PADAHK 4:23, New World Translation.
1-3. (a) Iaduwen aramas arail kin kasalehda me re sohte kesempwalki arail wiewia mwakelekel? Kihda karasepe (b) Dahme kahrehda e kesempwal kitail en tehk duwen kesempwalpen wiewia mwakelekel?
MAHLENO mwomwen sohlahr pahrekiong sidail en ahnsouwo oh e pil sohlahr pwungiong kapwat en nan ihmwo. Aramas me naineki mahleno pil pehm me e sohlar anahne mahleno. Mahleno eri kohieng nan wasahn netkihla kepwe pweitikitik kan, oh mahleno eri netla ni tala $29 (U.S.). Ahpw sounpar kan mwuri, aramas me pwaindahro diarada me mahleno pahn kak netla karanih tala million kei! Ei, e dierekdahr me mahleno malaulau me naineki oh e uhdahn pweilaud. Nna, song medewela ia pepehm en ih me uhdahn naineki mahleno nin tepio ahpw uhd kihla ni pweitikitik!
2 Met pil kereniong duwehte dahme kin wiawiong en emen wiewia mwakelekel. Aramas tohto rahnpwukat kin wiahki me arail wiewia mwakelekel mehkot sohte katepe. Ekei kin medewe me met iei tiahk en mahs ieu oh e sohte pwungiong mour en ahnsou wet. Kahrehda irail kin tounmeteikihla arail wiewia mwakelekel ong mehkot tikitik sohte katepe. Ekei kin wiliandi arail wiewia mwakelekel ong peren en kisin ahnsou. Meteikan kin kesehla arail wiewia mwakelekel pwe re kin koapworopworki me re pahn kak ndandla rehn iengerail kan.—Lepin Padahk 13:20.
3 Me tohto kin diarada pwandala ia uwen kesempwal en arail wiewia mwakelekel. Arail kauwehla arail mwakelekel kin wahdo kahpwal laud. Nin duwen Pwuhk Sarawi kasalehda mehkan me pahn pwarada mwuhr sang ni tiahk samin kin duwehte “pwoisin.” (Lepin Padahk 5:3, 4) Pwehki irairen sampah en ni ahnsouwet kin inenen suwedlahr, iaduwen ke kak kesempwaliki oh kolokolte irairen mwakelekel? Kitail pahn sukuhliki duwen kahk silu me kitail kak kapwaiada.
Pere Mongiongomw
4. Ia wehwehn mongiong me kadoadoahk wasaht oh dahme kitail anahne en perehki?
4 Ahl en kolokolte wiewia mwakelekel iei en perehla mohngiongomw. Pwuhk Sarawi mahsanih: “Keieu sang soang koaros, perehla mohngiongomw, pwe e kin kahrehda mwomwen omw mour.” (Lepin Padahk 4:23) “Mohngiongomw,” me sansalda wasaht kin mih ni mwomwen karasaras. E kin wehwehkiong duwen omw madamadau kan, pepehm akan, oh ineng kan. Pwuhk Sarawi mahsanih: “Eri, ke en poakohng Kauno omw Koht sang nan mohngiongomw unsek, ni ngenomw unsek, oh ni omw kehl koaros.” (Deuderonomi 6:5) Sises kasalehdahr me kosonned wet me keieu kesempwal. (Mark 12:29, 30) E sansal me atail mongiong inenen kesempwal mehlel. Uwen ah kesempwal mihmi ni irair ehu me kitail anahne perehla.
5. Iaduwen mohngiong kak kesempwal oh keper ni ahnsouohte?
5 Ahpw, Pwuhk Sarawi pil kasalehda me “mohngiong en aramas kin widingan oh diren piht.” (Seremaia 17:9) Iaduwen mohngiong en aramas kak wia mehkot keper ong kitail? Eri, duwehte sidohsa pil kak wia kepwe kesempwal ieu me pil kak sewese kapitala atail mour ni ahnsou kahpwal ieu kin pwarada. Ahpw, ma aramas me diraipo sohte pahn kanahieng ni ah pahn doadoahngki sidohsa, eri e pil kak kahrehda ah pahn lel nan aksident mehla de pil kemehla mehteikan. Kahrehda, ma ke sohte pere mohngiongomw ke pahn kak mihla pahn ahmw ineng kan loalomw oh ni imwila ahmw mour pahn mihla nan kahpwal laud. Mahsen en Koht mahsanih: “Aramas pweipwei men me kin idawehnte pein eh kaweid. Ke pahn mourla ma ke idawehn padahk en me kupwurokong sang uhk kan.” (Lepin Padahk 28:26) Ei ni ahmw doadoahngki mahsen en Koht pwehn kahluwa iuk, ke pahn kak keid nan ahl en loalokong oh pitsang apwal, duwehte ahmw pahn doadoahngki map en kahluwa iuk nan ahmw seiloak.—Melkahka 119:105.
6, 7. (a) Ia wehwehn sarawi, oh dahme kahrehda irair wet kesempwal ong sapwellimen Siohwa ladu kan en kasalehda? (b) Iaduwen atail ese me aramas soh unsek kan kak kasalehda irair sarawi en Siohwa?
6 Atail mohngiong sohte pahn pein men wia wiewia mwakelekel. Kitail me pahn anahne kaluwalahng nan ahl wet. Ehu ahl me kitail kak wia met iei ni atail pahn doudouloale ia uwen kesempwal en atail kolokolete wiewia mwakelekel. Irair wet kin pidada mehkan me sarawi, me wehwehki mwakelekel, liksang mehkan me samin oh pil liksang dihp. Sarawi iei irair ieu me wia kisehn ahn Siohwa Koht irair kan. Iren Pwuhk Sarawi epwiki kei kin kalapw kadoadoahkong irair wet ong Siohwa. Pwuhk Sarawi kasalehda me “Siohwa sapwellimanki sarawi.” (Eksodus 28:36, NW) Ahpw, dahme irair ileile wet kin pid ong kitail aramas soh unsek akan?
7 Nan sapwellime Mahsen, Siohwa padahkiong kitail: “Kumwail uhdahn pahn sarawihla, pwe ngehi, I me sarawi.” (1 Piter 1:16) Ei, kitail kak kahlemengih sapwellimen Siohwa sarawi; sang ni atail pahn mwakelekel mwowe oh doudoulahte ni atail wiewia mwakelekel. Sang ni atail pahn liksang wiewia samin kan kitail kin kasalehda atail men iang alehdi pwukoa laud oh kaperen—me iei en kasalehda irair kaselel en Ih me wia Koht me Keieu Lapalap! (Episos 5:1) Kitail en dehr leme me kitail sohte pahn kak wia met pwe Siohwa Ih kin wia Koht loalokong oh pwung men me sohte kin kasik mehkot me kitail sohte kakong. (Melkahka 103:13, 14; Seims 3:17) Mehlel me en mwakelekel ni pali ngehn oh wiewia kin pidada doadoahk laud. Wahnpoaron Pohl kasalehda me kitail kin “pweipwandiong Krais atail en mehlel oh . . . mwakelekel.” (2 Korint 11:3) Atail pweipwandiong Krais oh Seme kin kamwakid kitail en wia atail kak koaros pwen dadaurete wiewia mwakelekel? Ira kasalehongehr kitail limpoak me kitail sohte kak pwainda. (Sohn 3:16; 15:13) Eri, e konehng kitail en kasalehda atail kalahngan sang ni atail pahn mourki mour mwakelekel. Sang atail pahn medemedewe atail wiewia mwakelekel nin duwen ahl ehu en kasalehda kalahngan ong Siohwa kitail pahn kesempwaliki oh nantiong pere mongiongatail.
8. (a) Ia mwomwen atail pahn pere oh apwalih atail mohngiong en karasaras? (b) Dahme atail koasoi kak kasalehda duwen kitail?
8 Kitail kin pil pere atail mohngiong sang ni mehkan me kitail kin audehkin kitail. Kitail anahne audehki atail madamadau oh mongiong kaukaule ki mwengen ngehn mwahu kan oh medemedewe duwen Rongamwahu en Wehin Koht. (Kolose 3:2) Atail koasoi kan en pil kin kasalehda met. Ma ahnepetail iei en koasoia mehkan en war, koasoi mehkan me samin eri kitail kin kasalehda irair en atail mongiong. (Luk 6:45) Weksang met kitail nantiong en koasoia mehkan me ngenin oh kangoang. (Episos 5:3) Pwehn pere mongiongatail, mie keper kan kitail en kanahieng. Kitail pahn koasoia soahng riau.
Liksang Dipen Nenek
9-11. (a) Dahme kahrehda irail me kin pohnsehse kaweid en 1 Korint 6:18 kin pali laud en ahnsou pwupwudiong mour suwed? Kihda karasaras. (b) Ma kitail men tangasang nenek, dahme kitail anahne liksang? (c) Soangen mehn kahlemeng dah me ohl lelepek Sohp wiahda ong kitail?
9 Siohwa doadoahngki wahnpoaron Pohl en ntingihdi ekei kaweid kan me kin sewese me tohto en pere arail mongiong oh kolokolte arail mwakelekel. Pohl mahsanih: “Tangasang tiahk en nenek.” (1 Korint 6:18, NW) Tehk me e sohte ihte nda “Dehr nenek.” Kristian akan anahne wia laudsang met. Irail anahne tangasang irair suwed pwukat duwehte arail pahn tangweisang apwal ehu me kak kihsang arail mour. Ma kitail pahn pohnsehse kaweid wet kitail kin ihte kalaudehla keper en pwupwudiong tiahk samin oh pil luhs sang en Siohwa kupwurkin kitail.
10 Karasepe: Nohno men kaduhpda nah kisin pwutak oh kalikawihda ong wiewia kesempwal ehu. Pwutako eri peki rehn ah nohno ma e kak mwadong likio mwohn ara pahn mwesel, oh eh nohno mweidala—ahpw ihte ma e pahn kapwaiada met. E padahkiong ih: “Ke dehr kohla limwahn pwelmatak me mih likio. Ma ke pahn pwelmatakla ke pahn kalokolok.” Mwurin minit kei, e kilangada kisin pwutako kihkihong imwin sendin neh ni keilen pwelmatako. E saikinte pwelmatakla. Ahpw, e pohnsehse en ah nohno kaweido en dehr karanih pwelmatako, oh kereniongehr kahpwal pahn lelong. (Lepin Padahk 22:15) Me pwulopwul tohto oh pil me mah kan kin pil wia soahngohte. Ni ahl dahieu?
11 Nan ahnsou pwukat me tohto kin mihla nan “irairen wiewiahn nenek kanamenek kan,” me kin kahrehda wiawihdahn pisnes kan me kin netikihla kilel kan en wiewian nenek sohte konehng kan. (Rom 1:26, 27) Kilel en aramas sohte likou kan kin tohtohla nan makisihn kan, pwuhk kan oh video kan oh pil nan Internet. Irail kan me kin pilada en audehki kilel pwukat nan arail madamadau kan sohte kin tangasang dipen nenek. Irail kin mwadongki met duwehte arail mih ni imwin pwelmatak oh re kin sapeikiong en Pwuhk Sarawi kaweid. Re sohte kin pere arail mohngiong, re uhd kin kihong pwoisin me iei kilel pwukat me pahn anahne sounpar tohto pwehn sohrala sang arail madamadau kan. (Lepin Padahk 6:27) Kitail en sukuhliki sang Sohp me wiahda inou ieu—me e sohte pahn mweidong mese en kilang soang kan me pahn kak kahrehong ih en lohdi nan wiewia sapwung. (Sohp 31:1) Met iei mehn kahlemeng mwahu me kitail kak alasang!
12. Iaduwen irail Kristian kan me inoun pwopwoud kak “tangasang dipen nenek” mwohn kapwopwoud?
12 E inenen konehng ong me riemen me nan erein inoun pwopwoud en “tangasang dipen nenek.” Ahnsowo en wia ahnsoun peren, koapworopwor oh kasikasik, ahpw me pwulopwul tohto kin kawehla met sang ni arail kin wie mwadongki wiewia mwakelekel. Nan ara wia met ira kawehlahr poasoan mwahu en pwopwoud me iei limpoak soh roporop, kehl en kaunda pein emen oh peikiong Siohwa Koht. Ehu pwopwoud Kristian me lohdiong nan dipen nenek ni ara inoun pwopwoudte. Mwurin ara kapwopwoudla liho wehkada me ah nsen mwakelekel kin kadeikda ih oh e kawehla peren en ah rahn en kapwopwoud. E kasalehda: “I kin peki sapwellimen Siohwa mahk pak tohto ahpw mendahki sounpar isuh dower powe ahi nsen mwakelekel kin pwurpwurehng kadeik ie.” E kesempwal irail akan me kin wiahda dihp pwukat en alehdi sawas sang rehn elder Kristian akan. (Seiims 5:14, 15) Ahpw, Kristian tohto kin ni elen loalokong liksang keper pwukat erein arail inoun pwopwoud. (Lepin Padahk 22:3) Irail kin irehdihsang kasalehda wiewiahn limpoak me nohn daulihla. Irail kin kahre mehteikan ni ara kin mwemweit oh kanahieng en dehr kin kelkelehpw nan wasa me sohte aramas mie.
13. Dahme kahrehda Kristian kan en dehr men pwoudiki emen me sohte kin papah Siohwa?
13 Kristian kan me kin iangada mehn liki—irail me sohte kin papah Siohwa—kin pali laud en ahnsou lelong kahpwal laud kan. Karasepe, iaduwen ahmw pahn kak iangih emen me sohte poakong Siohwa Koht? E konehng Kristian akan en patehng irail kan me kin poakohng Siohwa oh wauneki sapwellime kaweid ong wiewia mwakelekel. Mahsen en Koht padahkiong kitail: “Eri, kumwail dehr kapahrek kumwail ong me seupwoson akan ni amwail doadoahk kan, pwe met sohte kak wiawi. Pwe ia duwen me pwung eh kak miniminiong me sapwung? Ia duwen marain eh kak ehuong rotorot?”—2 Korint 6:14.
14, 15. (a) Ia lamalam sapwung me ekei kin ahneki me pid duwen wehwehn “nenek”? (b)“Nenek” kin pidada soangen wiewia dah kei, oh iaduwen Kristian kan kak “tangasang dipen nenek”?
14 Loalokong pil anahn. Kitail sohte kak liksang nenek ma kitail sohte wehwehki dahkot met. Ekei nan sampah wet kin pein wiahda arail kawehwe likamw akan me pid “nenek.” Irail dene me re kak wia soangen wiewia samin teikan ahpw re sohte pahn wia wiewia en wendipene nin duwen pwopwoud kan kin wia. Irail semen palien roson mwahu kan me kin rapahki ahl en katikala nempe en liseian en kiripw kin kangoange me pwulopwul tohto en kin wia soangen wiewiahn nenek kan me sohte kin kahrehdo liseian. Ahpw, kaweid pwukat kin imwila suwed. En dehr liseianda sohte duwehte en kolokolte ahmw wiewia mwakelekel, pwe wehwehn “nenek” me tehlap, mih ni wehwe laud ehu.
15 Lokaiahn Krihk por·neiʹa, me kawehwehdi “nenek” kin mih ni wehwe laud ieu. E kin wehwehki wiewia en wendipene me kin pidada riemen me sohte pwopwoud oh pil doadoahngki dipwisou en kaparapar ni ahl sapwung. Por·neiʹa kin pil pid wiewia en nenek me kin pidada doadoahngki ewe oh wasahn kainen mwenge, oh kasukmeih emen tohrohr—wiewia pwukat kin kalapw wiawi nan wasahn netiki paliwar akan. Irail akan me leme wiewia pwukat kaidehn “nenek” kin pitih pein irail oh lohdiongehr nan en Sehdan lidip. (2 Timoty 2:26) Pil doulahte, en dadaurete wiewia mwakelekel kin pidada laudsang ihte liksang soangen wiewia kan en nenek. En “tangasang dipen nenek,” kitail anahne liksang soahngen wiewia samin kan oh tiahk suwed kan me pahn kak kahrehong kitail en kohlahng nan wiewian por·neiʹa. (Episos 4:19) Sang ni atail pahn wia met kitail pahn dadaurte atail wiewia mwakelekel.
Liksang Keper en Kakahre Aramas
16. Iahd me kasalehda wiewiahn limpoak kin konehng, oh mehn karasepen met me pwarada nan Paipel?
16 Ma kitail men dadaurte tiahk mwakelekel keriau en me kitail en liksang iei kakahre aramas. Ekei kin akamaiki me kakahre aramas kin wia mehkot sohte keper, kaperen nanpwungen ohl oh lih, pwutak oh serepein. Ni mehlel, mie ahnsou oh wasa me kitail kak kasalehda wiewiahn limpoak. Aisek oh Repeka ahneki “ahnsou mwahupene” oh aramas akan kak kilang kaidehn ira pirien ehu. (Senesis 26:7-9) Ahpw, ira pwopwoud ieu. Kahrehda kasalepen limpoak me wiawi nanpwungara wia irair konehng ehu. Ahpw, kakahre aramas kin wia ehu tohrohr.
17. Ia wehwehn kakahre aramas, oh iaduwen kahpwal wet e pahn kak mwahula?
17 Kakahre aramas kin kak wehwehki en mwomwitikpene ni sohte medemedewe en pwopwoud. Aramas akan kin wekpeseng kahrehda kakahre aramas kin kak wiawi ni ahl tohto oh ekei mwomwen kin kakahre aramas ni ahl me sohte kin sansal. (Lepin Padahk 30:18, 19) Soangen kosonned me apwal oh men mwadang kapwungala sohte kak en kamwahuihala wiewia wet. Weksang met, mehkot me laudsang kosonned akan me anahn oh met iei en kasawih kitail ni mehlel oh en kapwaiada kaweid kan nan Pwuhk Sarawi.
18. Dahme kin kahrehiong ekei en kakahre aramas, oh dahme kahrehda kakahre aramas kin keper en iang wia?
18 Ma kitail pahn mehlelohng pein kitail kasawih atail pepehm akan, ni mehlel pali laud en kitail kin pohlkihda ni emen eh kin kasalehda me e mwomwen mwahukin kitail. Met wia ahnepen aramas. Ahpw iaduwe, kitail kin kakahre aramas emen pwe kitail en dehr mwomwen wia irair en aramas pweipwei? Ma met mehlel, eri ke kin medewe medek me ke pahn kak wahdo? Karasepe, nan Lepin Padahk 13:12 mahsanih: “Ni ahnsou me omw koapworopwor kin ohla, mohngiongomw pil kin ohla.” Ma kitail pahn koasonehdi en kakahre aramas emen, kitail pahn sehse iaduwen aramas menet ah pahn mwekidki met. Ele mwein pwutako de serepeino pahn tepda ahneki koapworopwoar me e pahn kak mie mehkot nanpwungamwa de mwein pil leme me e kak pwoudkin uhk ehu rahn. (Lepin Padahk 18:14) Koasonehdi en mwadongki en aramas akan pepehm wia wiewia lemei ehu.
19. Iaduwen kakahre aramas eh kin kauwehla pwopwoud en Kristian kan?
19 E uhdahn wia mehkot kesempwal en liksang kakahre aramas, mehlel ong irail akan me pwopwoud. En kakahre aramas pwopwoud de aramas pwopwoud en kakahre emen me kaidehn ah pwoud wia mehkot sapwung. E inenen kansensuwed pwe ekei Kristian kan kin kolokolte arail kamehlele me re kak en ahneki pepehm en mwahuki emen likin arail pwoud. Ekei kin kasalehda arail pepehm loal akan ong irail kan me dene “kompoakparail,” ahpw ni mehlel mie arail pepehm ong irail oh re pil kin padahkiong irail arail madamadau kan me re pil sohte kin ehukiong pein arail pwoud kan. Ni imwila pepehm en limpoak wet kin keirda oh lel ni irair ieu me e kak kauwehla pwopwoud akan. Pwopwoud Kristian akan kak en taman sapwellimen Sises kaweid loalokong me pid duwen kamwahl—e kin tepsang nan mohngiong. (Madiu 5:28) Kitail en pere mongiongatail oh liksang wiewia kan me kak kahrehong kitail en lelohng kahpwal oh imwila suwed.
20. Iaduwen atail pahn kin kilangwong atail wiewia mwakelekel?
20 Ni mehlel, e sohte mengei en kolokolte wiewia mwakelekel nan sampah mour suwed wet. Ahpw taman me e mengei en kolokolte ahmw mwakelekel sang ahmw pahn nantiong en pwurehng kapwurehdo. Mehlel, Siohwa kak “mahkong kitail ni ahl laud kan” oh e pil kak kamwakelehda irail akan me kin ni mehlel koluhkihla diparail kan. (Aiseia 55:7) Ahpw, Siohwa sohte kin perehsang imwila suwed ong irail akan me kin wia dipen nenek kan. Imwila suwed pwukat kin kak mihmi erein sounpar tohto, oh pil mwein kak mihmi erein ahmw mour. (2 Samuel 12:9-12) Ahpw ni uwen me ke kak, nantiong en kolokolte ahmw wiewia mwakelekel sang ni ahmw pahn pere mongiongomw. Kilangwong ahmw wiewia mwakelekel me iei kisakis kesempwal ieu mwohn Siohwa oh kolokolte dehr kesehla!
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Ia wehwehn wiewia mwakelekel, oh dahme kahrehda met kin kesempwal?
• Iaduwen kitail kak pere mohngiongatail?
• Dahme kin pidada tangasang nenek?
• Dahme kahrehda kitail en liksang kakahre aramas?
[Kilel nan Pali 6]
Sidohsa kak wia mehkot keper ma ke kahluwa ni ahl sapwung
[Kilel nan Pali 7]
Dahme kak wiawi ma kitail pohnsehse kaweid kan?
[Kilel nan Pali 8]
Ma aramas me inoun pwopwoud kin kolokolete wiewia mwakelekel, re kak ahneki peren oh wauneki Koht