Peren Mendahki Kalokolok
“Meid pai kumwail ma aramas akan pahn lahlahwei kumwail oh kalokei kumwail oh karaunkin kumwail soangen suwed oh likamw koaros pwehki ngehi.”—MADIU 5:11.
1. Dahme Sises kamehlelehiong sapwellime tohnpadahk kan me pid peren oh kalokolok?
NI AHNSOU me Sises kadarala sapwellime wahnpoaron kan en kalohkiseli Wehio, e kaweidkinirailla me re pahn lelong kalokolok. E mahsanih ong irail: “Aramas koaros pahn kailongkinkumwailla pwehki ngehi.” (Madiu 10:5-18, 22) Ni ekis mwowe, ni ahnsou me e wia sapwellime Kapahrek en Pohn Dohlo, e kin kamehlelehiong sapwellime wahnpoaron kan me kalokolok pwukat sohte kak kihsang rehrail ahr peren loal kan. Ni mehlel, Sises pil kawehwehda me irairen peren ong Kristian akan pahn pid kalokolok kan! Iaduwen kalokolok kak wahdohng aramas emen peren?
Ale Lokolok Pwehki Ke Wiahda Dahme Pwung
2. Nin duwen dahme Sises oh wahnpoaron Piter kawehwehda, soahngen lokolok dahieu kin wahdohng emen peren?
2 Meid pai kawaluh me Sises kawehwehda: “Meid pai irail me kin ale lokolok pwehki ke men wia dahme pwung; pwe iei arail wehi, Wehin Koht.” (Madiu 5:10, NW) Aramas sohte kin perenki oh kapinga emen me kin ale kalokolok de kamakam. Wahnpoaron Piter ntingihdi: “Pwe ma kumwail kin kanengamahiong kamakam me konehng amwail sapwung kan, ihs me pahn kapinga kumwail? Ahpw ma kumwail kin kanengamahiong kamakam ni amwail kin wiahda mehkot mwahu oh pwung, Koht uhdahn pahn kupwuramwahwihkin kumwail.” Mwuhr e kapataiong met: “Ma emen kumwail ale lokolok, kaidehn en lokolongki eh pahn kamaramas, de lipirap, de loallap suwed, de lidere en aramas teikan ar doadoahk kan. Ahpw ma kumwail lokolok pwehki amwail sapwellimen Krais, kumwail dehr namenengki, ahpw kapingahki Koht amwail iang mwarenki mwaren Krais.” (1 Piter 2:20; 4:15, 16) Eri, mahsen kan en Sises kin wehwehki me lokolok kin kahrehong emen en ahneki peren ma ah lokolok pwehki ah kin wia mehkot pwung.
3. (a) Ia wehwehn ale lokolok pwehki omw kin wia dahme pwung? (b) Dahme tepin Kristian akan kin wia ni ahnsou me irail lelong kalokolok?
3 Aramas me kin ahneki irairen pwung mehlel pahn kapwaiada kupwuren Koht oh sapwellime kosonned akan. Ale lokolok pwehki ke wiahda mehkot pwung kin wehwehki me ke kin lelohng lokolok pwehki ke kin pelianda kasongosong kan en kauwehla sapwellimen Koht kosonned akan. Irail wahnpoaron akan kin ale kalokolok sang rehn irail kaun en mehn Suhs akan pwehki irail sohte men uhdi ahr kin wia doadoahk en kalohk ni mwaren Sises. (Wiewia 4:18-20; 5:27-29, 40) Eri, met kin kihsang rehrail ahr peren de kauhdi irail en wia arail doadoahk en kalohk? Soh! “Eri, wahnpoaron ko ahpw mweselsang rehn Tohn Mwoalen Kopwung Lapalapo, re ahpw perenkihda kowahlap duwen Koht eh ketin kupwure re en warohng lokolongki saroh pwehki mwaren Sises. Eri, rahn koaros, nan Tehnpas Sarawio oh nan imwen aramas akan irail kin wonoweite ni padahk oh kawehwe Rongamwahu duwen Sises me iei Mesaia.” (Wiewia 5:41, 42) Kalokolok wet kin wahdohng irail peren oh pwurehng kakehlahda ahr ngoang en wia doadoahk en kalohk. Ni ahnsou mwuhr, tepin Kristian akan aleier lokolok sang rehn mehn Rom pwehki irail kin kahng kaudokiong emperor.
4. Ia ekei kahrepe kan me irail Kristian akan kin lelong kalokolok?
4 Nan atail ahnsou, Sounkadehdehn Siohwa kan kin ale kalokolok pwehki re kin kahng uhdi sang arail doadoahk en kalohkiseli “Rongamwahu en Wehio.” (Madiu 24:14) Ni ahnsou me koperment kan kin keinapwidi Kristian akan en tuhpene ong sarawi, irail Kristian akan kin pilada en lelong kalokolok sang ahr kin tokedihsang arail tiahk en pokonpene nin duwen Pwuhk Sarawi kin kaweidkinirail. (Ipru 10:24, 25) Irail kin lelong kalokolok pwehki ahr kin soupoupali nin duwen Kristian oh pil re kin liksang nta. (Sohn 17:14; Wiewia 15:28, 29) Pwehki irail kin utungada dahme pwung, met kin wahdohng sapwellimen Koht aramas akan popohl oh peren.—1 Piter 3:14.
Aramas kin Lahlahwe Irail Pwehki Krais
5. Ia kahrepe keieu me irail sapwellimen Siohwa aramas akan nan rahnwet kin ale kalokolok?
5 Keduau en meid pai me Sises kasalehda nan sapwellime Kapahrek en Pohn Dohlo kin pid oaralap en kalokolok. E mahsanih: “Meid pai kumwail ma aramas akan pahn lahlahwe kumwail oh kalokei kumwail oh karaunkin kumwail soangen suwed oh likamw koaros pwehki ngehi.” (Madiu 5:11) Kahrepe keieu me sapwellimen Siohwa aramas akan kin ale kalokolok iei pwehki irail sohte kin kisehn koasondi suwed wet. Sises padahkihong sapwellime tohnpadahk ko: “Ma kumwail kisehn sampah wet, eri, sampah wet pahn poakohng kumwail duwehte eh kin poakohng nah kan. A I pilkumwailda sang nin sampah; eri, kaidehn kumwail kisehn sampah. Iei kahrepen en sampah eh kin kailongkin kumwail.” (Sohn 15:19) Met kin duwehte dahme wahnpoaron Pohl mahsanih: “Eri, met ihme me rotorot akan pwuriamweikilahr amwail sohte kin patehng irail iang wia soangen mwoarong suwed oh kanamenek pwukat, re ahpw kin lahlahwe kumwail.”—1 Piter 4:4.
6. (a) Dahme kahrehda aramas akan kin lahlahwe oh kaloke pwihn en luhwen mekeidi kan oh iengarail kan? (b) Soangen lahlahwe pwukat kin kauwehla atail peren?
6 Kitail kilangehr me tepin Kristian akan ale lokolok pwehki irail sohte men kesehla ahr doadoahk en kalohk ni mwaren Sises. Krais kehkehlikiong sapwellime kan: “Kumwail ahpw pahn kadehde ie . . . oh lelohng ni irepen sampah.” (Wiewia 1:8) Irail lelepek akan me luwen rien Krais me keidi kan oh iangahki iengarail lelepek kan en “pokon kalaimwun,” kin ngoangki kapwaiada kehkehlik wet. (Kaudiahl 7:9) Ihme kahrehda, Sehdan kin mahweniong “luhwen kadaudok en liho [kadaudok en “liho,” iei kisehn sapwellimen Koht pwihn me kin mihmi nanleng], koaros me kin kapwaiada kosonned en Koht kan, oh me loalopwoatohng padahk me Sises ketin kadehdehier.” (Kaudiahl 12:9, 17) Nin duwen Sounkadehdehn Siohwa kan, kitail kin kadehde ong aramas teikan me Sises kin kakaun nin duwen Nanmwarki en Wehio, oh e pahn kasorehla wehin aramas akan me kin kakaun ahnsouwet mwohn sapwellimen Koht sampah kapw oh pwung pahn pweida. (Daniel 2:44; 2 Piter 3:13) Ih kahrepe aramas akan kin lahlahwe kitail oh kin kaloke kitail, ahpw kitail kin perenki lelong kalokolok pwehki mwaren Krais.—1 Piter 4:14.
7, 8. Dahme soun uhwong kan kin likamwkihda duwen tepin Kristian akan?
7 Sises mahsanih me sapwellime kan anahne en peren edetehn aramas akan kin “karaunkin kumwail soangen suwed oh likamw koaros” pwehki Sises. (Madiu 5:11) Met wiaiong irail tepin Kristian akan. Ni ahnsou me wahnpoaron Pohl selidi nan Rom, mpen pahr 59-61 C.E., kaun en pelien lamalam en mehn Suhs akan koasoiahki Kristian akan: “Ahpw se men rong duwen omwi lamalam, pwehki se ese me wasa koaros aramas akan kin sansarsuwediong pwihn wet me komwi towedahr.” (Wiewia 28:22) Mehn Suhs akan karaunlikamwe Pohl oh Sailas me ira kin “kapingadahr wasa koaros, oh kaukauwe en Sihsar kosonned akan.”—Wiewia 17:6, 7.
8 Soupoad K. S. Latourette koasoiahda duwen Kristian akan me kin momour ni ahnsoun mehn Rom: “Mie soangsoangen karaun likamw akan. Pwe irail kin kahng iang sarawi kan en pakan kan, aramas akan kin nda me Kristian akan sohte kin kamehlele Koht. Pwehki irail kin liksang pali laud en wiewia kan me aramas teikan kin wia—duwehte kamadipw en pakan kan, oh mehn kamweit akan . . . aramas akan kin kapailoke irail ndinda me Kristian akan kin kailongki aramas akan. . . . Oh irail kin kose me Kristian ohl oh lih kin kohpene ni pwong . . . oh irail kin wia dipen nenek. . . . Oh pil pwehki irail kin wia [Katamanpen Kamatalahn Krais] ihte nanpwungarail pwoson akan, aramas teikan tepida wiahda koasoi likamw me irail Kristian akan kin kaukaule meirongki seri men oh irail kin kang nta oh uduke.” Oh patehng met, pwehki tepin Kristian akan kin kahng kaudokiong emperor, aramas kin wia karaun likamw ieu me Kristian akan kin wiahla imwintihti en kaundahn wasao.
9. Dahme tepin Kristian akan nan keieun senturi wia ni ahnsou me aramas teikan kin karaunlikamwe irail, oh dahme kin wiawi nan atail ahnsou?
9 Karaun likamw pwukat sohte kin kauhdi tepin Kristian akan sang ahr kin kapwaiada arail pwukoa en kalohkihseli Rongamwahu en Wehio. Nan pahr 60-61 C.E., Pohl kin kalohkiseli “Rongamwahu” me kin “wahdo kapai kan, oh e kin lolohkseli wasa koaros nin sampah” oh “iei rongamwahu wet me padahkpe wiawihongehr aramas akan koaros nin sampah.” (Kolose 1:5, 6, 23) Met kin pil wiawi nan atail ahnsou. Aramas akan kin karaunlikamwe Sounkadehdehn Siohwa kan, duwehte tepin Kristian akan kin lelong. Ahpw, rahnwet, doadoahk en kalohkiseli Rongamwahu en Wehio kin pweida oh kin wahdohng aramas akan me kin iang wia doadoahk wet peren laud.
Meid Pai Irail Akan me Kin Ale Kalokolok Duwehte Soukohp Ako
10, 11. (a) Iaduwen Sises kaimwesekla ah padahk duwen keduau en meid pai? (b) Dahme kahrehda soukohp ako lelong kalokolok? Kihda karasaras kan.
10 Sises kaimwisekla ah kawehwehda duwen keduau en meid pai kan ni eh mahsanih: “Perenda . . . , pwe ih duwen ar kaloke soukohp ako me tiengehr mwohmwail.” (Madiu 5:12) Soukohp ako me Siohwa ketin kadaralahng wehin Israel salelepeko pwen kihong irail kaweid, kin kalap lelohng kalokolok sang irail. (Seremaia 7:25, 26) Wahnpoaron Pohl kadehdehier duwen met: “Dahme I en pil ndawohng kumwail? Sohte ei ahnsoun koasoiahda duwen . . . soukohp teikan, . . . aleier lokolok kaweikek oh wowoki, oh ekei selidiong nan imweteng.”—Ipru 11:32-38.
11 Nan erein kaunda en Nanmwarki suwedo, Eihap oh ah pwoud, Sesepel, sapwellimen Siohwa soukohp tohto kamakamkihla kedlaso. (1 Nanmwarki 18:4, 13; 19:10) Soukohp Seremaia selikihdi selmete oh mwuhr aramas kesehdiong ih nan pwoahr loal oh pwelmatak. (Seremaia 20:1, 2; 38:6) Soukohp Daniel lekidekiong nan peseng laion kan. (Daniel 6:16, 17) Soukohp pwukat koaros mwohn ahnsoun Kristian kin ale kalokolok pwehki re kin utungada kaudok min en Siohwa. Soukohp tohto kin ale kalokolok sang rehn kaun en pelien lamalam en mehn Suhs akan. Sises kadanekihla sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan “kisehn irail ko me kemelahr soukohp ako.”—Madiu 23:31.
12. Dahme kahrehda kitail Sounkadehdehn Siohwa kan kin ahneki madamadau ieu me pwais kaselel ieu ma kitail kin lelong kalokolok duwehte soukohp ako en mahs?
12 Rahnwet, kitail, Sounkadehdehn Siohwa kan kin kalap lelohng kalokolok pwehki kitail kin ngoangki kalohkiseli Rongamwahu en Wehio. Atail imwintihti kan kadipe kitail me kitail kin “idingkihong aramas en iangala atail pwoson,” ahpw kitail ese me sapwellimen Siohwa tohnkaudok lelepek kan en mahs kin pil lelohng soangen kadip kan. (Seremaia 11:21; 20:8, 11) Kitail kin ahneki madamadau ieu me pwais kaselel ieu, ma kahrepen kitail kin lelong kalokolok kin duwehte irail soukohp lelepek en mahs. Tohnpadahk Seims ntingihdi: “Riei ko, kumwail tamanda soukohp ako me mahsenier ni mwaren Kauno. Kumwail alasang arail kanengamah oh nannanti nan ar lokolok kan. Kitail kin kapaiahkin irail arail kanengamah nan arail lokolok.”—Seims 5:10, 11.
Kahrepe Katapan kan Kitail kin Peren
13. (a) Dahme kahrehda kalokolok sohte kin kihsang atail peren? (b) Dahme kin sewese kitail en kesinehnda kehlail, oh dahme met kin kadehde?
13 Kitail sohte kin mweidong kalokolok en kaluwetala kitail, ahpw kitail kin ale kangoang sang ni atail kin ese me kitail kin kahlemengih soukohp akan en mahs, irail tepin Kristian akan, oh Sises Krais. (1 Piter 2:21) Kitail kin ale sawas laud sang Pwuhk Sarawi, karasepe, mahsen pwukat en wahnpoaron Piter: “Kompoakepahi ko, kumwail dehr kin pwuriamweiki songosong kalok kan me kin lelohng kumwail, duwehte ma soahng wet sohte pahn kin lelohng kumwail. Meid pai kumwail ma aramas akan lahlahwei kumwail pwehki mwaren Krais; pwe met wehwehki me ngehn lingalingo, ngehnen Koht, ketidiongehr rehmwail.” (1 Piter 4:12, 14) Kitail ese sang dahme kitail lelongehr me kitail kak kesinenda teng mendahki kalokolok pwehki sapwellimen Siohwa ngehn sarawi kin ketidiongehr kitail oh kin kakehlahda kitail. Sawas en ngehn sarawi kin wia mehn kadehde me sapwellimen Siohwa kapai kan kin ketidiongehr rehtail, oh met kin kahrehong kitail en ahneki peren laud.—Melkahka 5:12; Pilipai 1:27-29.
14. Ia ekei kahrepe kan kitail kin peren mendahki kalokolok pwehki kitail wia dahme pwung?
14 Pil ehu kahrepe uhwong oh kalokolok pwehki kitail kin wia dahme pwung kin kahrehong kitail en peren, pwe met kin kadehdeh me kitail kin wiahla Kristian mehlel kan oh lelepek ong Koht. Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Aramas koaros me men ahneki mour mwahu oh lelepek ong Koht ni arail pahn miniminiong Krais Sises, re pahn ale kamakam.” (2 Timoty 3:12, NW) Kitail kin ahneki peren laud ni atail kin wehwehki me atail lelepek ong Koht mendahki kalokolok kin pil kihda pasepeng ong ahn Sehdan peidek me sapwellimen Siohwa kapikapikda kan koaros kin papah Koht pwehki noarok. (Sohp 1:9-11; 2:3, 4) Kitail kin inenen peren, edetehn atail pwais tikitik ni atail kin kalinganahda sapwellimen Siohwa kaunda pwung.—Lepin Padahk 27:11.
Perenkihda Katingo
15, 16. (a) Sises kihda kahrepe dahieu ong kitail en “nsenamwahu oh perenda”? (b) Kating dahieu kin nekidala nanleng ong irail Kristian mekeidi kan, oh kating dahieu pil pahn kohwong iengarail “sihpw teikan”?
15 Sises pil kihda kahrepe ieu en perenda mendahki kalokolok duwehte irail soukohp ako en mahs. Ni kaimweseklahn kaduau en meid pai, e mahsanih: “Kumwail nsenamwahu oh perenda, pwe ketingpamwail me laud kowahlap nanleng.” (Madiu 5:12) Wahnpoaron Pohl ntingihdi: Pwe pweinen dihp, iei mehla; ahpw sapwellimen Koht kisakis sapan, iei mour soutuk rehn Krais Sises atail Kaun.” (Rom 6:23) Ei, ‘kisakis sapan’ iei mour, oh kitail sohte kak pwainda met. Pwe met iei kisakis ieu. Sises mahsanih me katingo kin “mih nanleng” pwe e kin kohsang rehn Siohwa.
16 Irail me keidi kan kin ale “nihn en mour,” met kin wehwehki ong irail, mour soutuk rehn Krais nanleng. (Seims 1:12, 17) Irail pwihn en “sihpw teikan,” kin ahneki koapworopwor en mih nin sampah, kin kasikasik mour soutuk nan paradais nin sampah. (Sohn 10:16; Kaudiahl 21:3-5) Ong pwihn riau pwukat, “katingo” kaidehn mehkot me irail pahn pwain de doadoahk ong. Pwihn en me keidi kan oh pwihn en “sihpw teikan” kin ale arail kisakis pwehki sapwellimen Siohwa “kalahngan lapalap,” me kamwekidada wahnpoaron Pohl en nda: “Eri, kitail kapingkalahngankihong Koht sapwellime kisakis kesempwal wet.”—2 Korint 9:14, 15.
17. Dahme kahrehda kitail kak peren mendahki kalokolok oh ni karasaras “lusuluski peren”?
17 Wahnpoaron Pohl ntingihdihong Kristian akan me pahn kereniong lelohng kalokolok laud ieu sang rehn Emperor Nero: “Kitail pil suweiki atail apwal akan, pwe kitail ese me apwal kin kahrehiong kitail en nannanti ni kanengamah, oh nannanti ni kanengamah kin kahrehiong Koht en kin ketin kupwuramwahwih kitail, oh sapwellime kupwuramwahu wet kin kahrehiong kitail koapworopwor. Eri, koapworopwor wet sohte kin pitihkitaildi, pwe Koht ketin kapwiledohngehr nan mohngiongitail sapwellime limpoak sang rehn ngehn sarawi, me iei sapwellimen Koht kisakis ong kitail.” E pil nda: “Amwail koapworopwor en kaparankumwailda; kumwail kanengamahiong amwail apwal akan.” (Rom 5:3-5; 12:12) Sohte lipilipil ma atail koapworopwor iei en kohdala nanleng de mih nin sampah, katingpatail ong atail lelelpek mendahki kalokolok kin wia laudsang dahme kitail warong en alehdi. Sohte irepen atail peren ong atail koapworopwor en mour soutuk papah oh kapinga Samatail limpoak, Siohwa, pahnangin Nanmwarki Sises Krais. Ni karasaras, kitail kin “lusuluski peren.”
18. Ni kaimwiseklahn koasondi wet kerendohr, dahme kitail kak kasik wehi kan pahn wia, oh dahme Siohwa pahn ketin wia?
18 Nan ekei sahpw akan, Sounkadehdehn Siohwa kan kin lelong kalokolok sangete mahs lel met. Nan sapwellimen Sises kokohp duwen kaimwiseklahn koasoandi wet, e kaweidkin Kristian mehlel akan mahsen pwukat: “Tohn wehi koaros pahn kailongkin kumwail pwehki mwarei.” (Madiu 24:9, NW) Ni kaimwseklahn koasoandi wet kerendohr, Sehdan pahn kahrehong wehi kan en kasalehda ahr kailongkin sapwellimen Siohwa aramas akan. (Esekiel 38:10-12, 14-16) Met pahn kamwekid Siohwa en wia met. “Ih duwen met ei pahn kasalehiong wehi koaros me I me manaman oh sarawi. Irail pahn esehla me ngehi iei Siohwa.” (Esekiel 38:23, NW) Siohwa pahn kasarawihla mware lapalap oh doarehla sapwellime aramas akan sang kalokolok kan. Eri, “meid pai aramas me kin loalopwoatete nan apwal me kin kohieng.”—Seims 1:12.
19. Ni atail kin awiawih “Rahn en Siohwa,” dahme kitail anahne wia?
19 Nin duwen “Rahn en Siohwa” kerendohr, kitail perenda pwehki Koht “eh ketin kupwure kitail en warohng lokolongki saroh pwehki” mwaren Sises. (2 Piter 3:10-13; Wiewia 5:41) Duwehte tepin Kristian akan, kitail pil pahn pousehla “wonoweite ni padahk oh kawehwe Rongamwahu duwen Sises” oh sapwellime Wehi ni atail kin awiawih atail kating en mih nan sapwellimen Siohwa sampah pwung ieu.—Wiewia 5:42; Seims 5:11.
Kousapahl
• Ia wehwehn ale lokolok pwe ke kin wia dahme pwung?
• Dahme tepin Kristian akan kin wia ni ahnsou me irail kin lelong kalokolok?
• Dahme kahrehda kitail kak nda me irail Sounkadehdehn Siohwa kan kin ale kalokolok duwehte soukohp ako en mahs?
• Dahme kahrehda kitail kak “perenda oh lusuluski peren” ni ahnsou kitail kin lelong kalokolok?
[Kilel nan Pali 14]
“Meid pai kumwail ma aramas akan pahn lahlahwe kumwail oh kaloke kumwail”
[Kilel nan Pali 15]
Pwihn nan imweteng: Chicago Herald-American