Ke Men Momour Kohkohlahte?
“E MEN lih mah nan Japan koasoia: “I sohte masak mehla, ahpw e kapahtouiong ie me I pahn mweselweisang wahnrohs pwukat.” Kristian lihen kalohk emen mwemweitla ni imwen liho oh ih eri wehwehkihda dahme liho ahnekihki pepehm wet pwehki mie ahn liho mweten rohs lingan ieu. Aramas tohto me nda me irail sohte masak mehla kin inenen perenki kepikipik kapwuriamwei kan oh ele kin uhdahn mentehno ahneki mour soutuk.
Mour soutuk? Aramas tohto pahn kahng ahneki madamadau wet. Ekei kakete nda me irail sohte men wie momour kohkohlahte. Dahme pahn kahrehiong aramas emen en ahneki soangen madamadau wet?
Mour Soutuk—E Pahn Kapwang?
Ekei aramas kin medewe me met mehkot kapwang en momour kohkohlahte. Irail kak nda duwen mour kasangat ong aramas akan me retairla oh sohte me re pahn wia, ihte mwomwohdseli oh kilikilang TV. Ma iei duwen omw pepehm, eri medewe dahme soun sukuhliki pahnlahng emen, Robert Jastrow, koasoia ahnsou me aramas emen idek reh ma mour soutuk pahn wia kapai ieu de keria ieu. Jastrow sapengki: “E pahn wia kapai ieu ong irail akan me ahneki madamadau en men ese soahng kan oh irail me sohte kak pwangahkihda sukuhliki mehkan me kapw. Ahr esehda me irail ahneki ahnsou soh imwi pahn alehda loalokong kan pahn wia madamadau kansenamwahu ieu ong irail. Ahpw ong irail teikan me pepehm me irail sukuhlikihier soahng koaros me aramas emen kak sukuhliki, oh me arail madamadau kan ritidier, mour soutuk pahn wia keria ieu ong irail. Sohte me re pahn kak audehkihda arail ahnsou.”
E sohte lipilipil me ke pahn wiahki mour soutuk mehkot kapwang de soh, e kin pali laud poahsoandahsang ahmw madamadau ong ireo. Ma ke ahneki ‘madamadau en men ese duwen mehkan oh ahneki ineng en sukuhliki mehkan,’ song medewehla dahme ke kak wiahda nan palien kasukuhl en mahlen, koul, mahlenihada ihmw ape, wia mwetuwel, de soahng sohte lipilipil akan me ke perenki wia. Mour soutuk pohn sampah pahn kihong uhk ahnsou mwahu en kalaudehla omw koahiek en wia nan soangsoangen wiepen doadoahk tohto me ke kin perenki wia.
Pwehki kitail kak kasalehda limpoak kohkohlahte pahn wiahda mour soutuk en kaperen mehlel. Kitail kepikipikda en ahneki kehl en kasalehda limpoak, oh kitail kin keirada mwahu ni ahnsou me kitail kin ale limpoak. Ehukipene limpoak mehlel kin wahdo nsenamwahu loal me sohte kak sarasang mehnda ma ahnsou werei dower powe. Mour kohkohlahte pahn kihong kitail ahnsou mwahu en kanaiada limpoak kaidehn ongete iengatail aramas akante ahpw mehlel pil ong Koht. Wahnpoaron Pohl mahsanih, “Mehmen me kin poakong Koht, Koht kin ketin mwahngih ih.” (1 Korint 8:3) Ia uwen ah pahn wia ahnsou mwahu ehu—en ese Kaun Lapalap en lahng oh sampah! Laudsang met, sohte imwin sukusukuhliki duwen Sounkapikpatail limpoako. Eri, iaduwen—mour soutuk e pahn kak kapwang oh sohte katepe?
Mour Kohkohlahte—Kapai Kaperen Ieu
Ma ke pahn kak diarada peren oh loal nsenamwahu nan ahnsou wet mendahki soangen kahpwal koaros me mie nin sampah wet, ke pahn uhdahn kak perenki mour soutuk nan paradais nin sampah. Ni ahnsou me lih Sounkadehdehn Siohwa men kasalehda soangen kapai kan me mour soutuk pahn wahdo, emen lih nda: “I sohte men mour poatopoat. Mour wet me reireiki pahr 70 de 80 itar ong ie.” Elder Kristian emen me iang mih wasao eri idek reh: “Mie pak ke kin medemedewe duwen noumw seri kan arail pepehm ma ke mehla?” Pilen mese eri keredi ni kilin meseo ahnsou me e tamanda duwen seri kan arail pahn pahtoukihla arail nohno ah pahn mehsang irailo. Liho eri wehkohng ih, “Ehdin ai diarada wen ai kin medemedewehte pein ngehi kelepw, oh I kakehr kilang me mour soutuk kaidehn madamadau en roporop, ahpw e kin piadada momour iong aramas teikan.”
Ekei aramas kakete ahneki pepehm me dene aramas teikan sohte kin nsenohki me irail momour de ma re mehla. Ahpw e wia mehkot laud ong ih me ketkihong kitail mour, Ih me ketin mahsanih: “Nin duwen ai kin ketin ieias, . . . I kin sohte kupwurperenki mehlahn aramas suwed emen, ahpw aramas suwed emen en wekweisang ah ahl oh ih eri momour.” (Esekiel 33:11) Pwehki Koht kin ketin kupwur laudki irail akan me kin poakohng ih, pwehki sapwellime limpoak oh kupwurki aramas, Siohwa ketkihdahng kitail elen mour soutuk oh elen wiahla kompoakepah kohkohlahte. (Seims 2:23) Met soh pahn kahrehiong kitail en alehdi kisakis kaselel pwukat sang nan atail kapehd peren?