Kristian Kan—en Perenkihda Amwail Wia Kristian Kei!
“Mehmen me men suweiki mehkot, a en suweiki wiepen nin limen Siohwa.” —1 KORINT 1:31, NW.
1. Soangen kekeirada dah me sansal ni madamadau en aramas akan ong pelien lamalam?
“SOHTE NSENOHKI.” Emen ohl me kin tetehk mwekid en sarawi kan doadoahngki lepin lokaia pwukat pwehn kawehwehda madamadau en aramas tohto ong arail pelien lamalam. E kawehwehda: “Keieun kekeirada me mie nan pelien lamalam kan en ahnsou wet kaidehn pelien lamalam—iei madamadau en ‘sohte nsenohki.’ ” E kawehwehda me aramas tohto “sohte nsenohki pein arail pelien lamalam.” E koasoia me aramas tohto “kin kamehlele Koht . . . ; ahpw irail sohte nsenohki Ih.”
2. (a) Dahme kahrehda e sohte kapwuriamwei en kilang aramas ahr sohla katapaniki de nsenohki arail pali ngehn? (b) Soangen keper dah me mie ohng Kristian mehlel akan ma irail pahn ahneki madamadau en solahr katapaniki de nsenohki pali ngehn?
2 Kekeiradahn sohte nsenohki Koht sohte wia mehkot kapwuriamwei ehu ong tohnsukuhl en Paipel kan. (Luk 18:8) Ahnsou kan me soahng kan kin pid pelien lamalam kan, kitail kasik me soangen madamadau en sohte perenki de nsenohki pahn mie. Pelien lamalam likamw kin pitihdi oh kansensuwedihala aramas erein ahnsou reirei. (Kaudiahl 17:15, 16) Ahpw, ong Kristian mehlel kan, soangen ngenin sohte perenki de sohte ngoangki wia mehkot keper ehu. Kitail pahn lelohng nan kahpwal ma kitail sohte pahn nsenohki atail pwoson oh ma kitail solahr pahn ngoangki atail papah Koht oh kamehlele padahk mehlel sang Paipel. Sises kasalehda dahme pahn wiawi ma atail pwoson pahn luwetala ni e kaweidki Kristian kan me mihmi nan Laodisia: “I ese omw wiewia kan; I ese me ke sohte karakar de ke pil sohte lemwulemwur.”—Kaudiahl 3:15-18.
Wehwehki Ihs Kitail
3. Soangen kahrepe dah kan me Kristian akan en perenki duwen ihs irail?
3 Pwehn peiong madamadau en sohte nsenohki atail pali ngehn, Kristian kan anahne wehwehki duwen pein irail, oh perenki duwen ihs irail. Ni atail wia ladu en Siohwa kei oh tohnpadahk en Krais kei, kitail kak diar nan Paipel duwen kawehwehpen ihs kitail. Kitail wia “sounkadehdehn” Siohwa kei oh “sapwellimen Koht tohndoadoahk kan,” ni atail kin iang wia doadoahk en ehukihong meteikan “Rongamwahu.” (Aiseia 43:10; 1 Korint 3:9; Madiu 24:14) Kitail wia aramas ekei me kin “limpoakpene nanpwungatail.” (Sohn 13:34) Kristian mehlel kan wia aramas ekei me kin “kaiahnehda arail kehlen kasawihada mwahu dahme mwahu oh dahme suwed.” (Ipru 5:14) Kitail pil kin “linalingki marain nan sampah wet.” (Pilipai 2:15) Kitail kin nantihong “kasalehda tiahk mwahu nanpwungen wehi kan.”—1 Piter 2:12, NW; 2 Piter 3:11, 14.
4. Iaduwen emen tohnkaudok en Siohwa kak kilangada soahng kan me e sohte pidada?
4 Tohnkaudok mehlel kan en Siohwa pil kin pohnese dahme irail sohte iang kiseh. “Irail sohte kin wia kisehn sampah,” duwehte arail Kaun, Sises Krais, sohte kin wia kisehn sampah. (Sohn 17:16) Irail kin tohrohrweisang “wehi kan,” me “ahr lamalam mih nan rotorot, oh re sohte iang ahneki mour me kin sang rehn Koht.” (Episos 4:17, 18) Pwehki met, irail akan me kin idawehn Sises “kesehla mouren seupwoson Koht oh ineng suwed en sampah oh . . . momourki mour pwung oh sarawi nin sampah wet.”—Taitus 2:12.
5. Ia wehwehn iren kangoang me pid “en suweiki wiepen nin limen Siohwa”?
5 Ni atail wehwehki mwahu duwen ihs kitail oh atail nanpwung mwahu rehn Kaun Lapalahpie en lahng oh sampah, met kin kamwekid kitail en “suweiki wiepen nin limen Siohwa.” (1 Korint 1:31, NW) Soangen suwei dah met? Nin duwen Kristian mehlel kei, kitail kin perenki me Siohwa wia atail Koht. Kitail men idawehn pahngok wet: “Ma emen men suweiki mehkot, a en suweiki me e ese oh dehdehkin ie, pwehki ei limpoak me poatopoat, oh I kin wia dahme pwung oh mehlel. Ih mehpwukat me I kin kupwurperenki. Ngehi, Kauno [“Siohwa,” NW] me mahmahsen.” (Seremaia 9:24) Kitail kin “suweiki” kapaipen atail ese Koht oh E kin ketin doadoahngkin kitail pwehn sewese meteikan.
Kahpwalpen Kolokol Madamadau Pwung
6. Dahme kahrehda e kin apwal ong ekei en kolokol kanahieng arail wia Kristian mehlel kei?
6 Mehlel, e sohte kin mengei en ahnsou koaros tamataman duwen ihs kitail nin duwen Kristian kei. Emen ohl pwulopwul me tikida nin duwen Kristian men koasoiada me mie ahnsou kis me e pehm ah inenen luwet ni pali ngehn: “Ekei pak, I kin pehm I sohte ese ia kahrepen ei wia emen Sounkadehdehn Siohwa. I kin iang padahk mehlel sangete ni ahi wia seri pwelel men. Ekei pak I kin pepehm me met pil wiahte pil ehu pelien lamalam me kokouda.” Ekei kin mweidala mehn kamweit kan en sampah, rohng kan me kin kapeiwei ong wehi pokon, oh soangen mour me sohte pahrekiong koasoandi en Koht en kasalehda ihs irail. (Episos 2:2, 3) Ekei Kristian kan ele kin peikasalki padahk mehlel oh irail kin pil ehu kasawih duwen kesempwalpen irail oh arail mehn akadei kan.
7. (a) Soangen mwomwen keseupen pein kowe dah me konehng sapwellimen Koht ladu kan en wia? (b) Iawasa keper kan kin kalapw pwarada ie?
7 E sapwung kitail en kin kasawih pein kitail ekei pak? Soh. Ma ke pahn tamanla, wahnpoaron Pohl kin kangoange Kristian kan en kasawih pein irail: “Kumwail kalelapak oh wia keseupen pein kumwail ma kumwail weweidki pwoson.” (2 Korint 13:5) Wasaht, wahnpoaron Pohl kangoange Kristian kan en kin kasawih pein irail pwehn kilangada ma mie atail luwet en pali ngehn pwehn wia soahng koaros pwehn kak kapwungala. Ni en Kristian emen kin kasawih ma e mih nan pwoson, e anahne kasawih ma ah lokaia oh wiewia kan pahrekiong dahme e kin koasoia me e kamehlele. Ahpw, ma atail madamadau me sapwung, atail kasawih pein kitail pahn imwikihla atail en rapahki ma “ihs kitail” oh rapahki pasapengpen atail peidek kan me sohte dokedoke atail nanpwung mwahu rehn Siohwa de mwomwohdiso en Kristian me pahn sohte katepe oh kak keper ong atail pali ngehn.a Kitail sohte men ‘kesehla atail pwoson.’—1 Timoty 1:19.
Kristian kan Kakete Lelohng Kahpwal
8, 9. (a) Iaduwen Moses kin kasalehda eh peikasalki pein ih? (b) Iaduwen Siohwa mwekidki en Moses pepehm en soh-itar? (c) Iaduwen sapwellimen Siohwa mahsen en kakehl kin kamwekid uhk?
8 E konehng Kristian kan me kin peikasalki pein irail en pehm me irail sohte pweida? Soh! Irail kak ale kamweit ni ahr pahn ese me soangen pepehm pwukat sohte wia mehkot kapw ehu. Irail sapwellimen Koht sounkadehde lelepek ko en mahs pil kin ahneki soangen pepehm pwukat. Ehu karasepe iei Moses me inenen kasalehda pwoson, lelepek oh poadidi. Ni ahnsou me pwukoa ehu me mwomwen apwal mehlel kohwong ih en wia, Moses peikasalki pein ih oh idek: “Ihs ngehi?” (Eksodus 3:11) E sansal me pasapengpen ah peideko me Moses medemedewe iei ‘I sohte kesempwal!’ de ‘I sohkoahiek!’ Mwein irair kan me Moses tikida loale ele kahrehiong ih en kehn me e sohte warohng pwukoa laud: E kohsang nan wehi ehu me wia lidu kei. Mehn Israel kan sohte pwungki ih. E sohte koahiek en koasoi. (Eksodus 1:13, 14; 2:11-14; 4:10) E kin wia sounsilipen sihpw men, doadoahk ehu me mehn Isip kan kin kilangdihong. (Senesis 46:34) Ihme kahrehda, e sohte kapwuriamwei en Moses eh pehm me e sohte warohng en wia pwukoahn kapitala sapwellimen Koht aramas akan me wialahr lidu kan!
9 Siohwa inoukihong Moses me e pahn sewese ih ni eh ketin wiahda inou riau: “I pahn kin ieiang uhk; oh iet kadehdepen me ngehi me kadaruhkewei: ni ahmw pahn kahluwahsang nei aramas akan nan Isip, ke pahn kaudokiong ie pohn nahna wet.” (Eksodus 3:12) Koht mahmahsanih ong sapwellime ladu peikasalo me e pahn ahnsou koaros ieiang ih. Pil patehng met, Siohwa kasalehda me E pahn ketin kapitala sapwellime aramas akan. Sangete mahs kohkohdo, Koht kin ketin wiahda soangen inou kan oh ketikihda soangen sawas. Karasepe, E ketin doadoahngki Moses en padahkiong wehin Israel ni ahr kerkerenlahng Sapwen Inou: “Kumwail nan kapehd kehlail oh kommwad. . . . Siohwa, amwail Koht, pahn ketin ieiang kumwail, e sohte pahn ketin keseikumwailla de likidmelieikumwailla.” (Deuderonomi 31:6, NW) Siohwa pil mahsanih ong Sosua: “Sohte me pahn kak kaloweiukedi erein omw mour. . . . I pahn ieiang uhk duwehte ei kin ieiang Moses. I sohte pahn keseiukala.” (Sosua 1:5) Oh Siohwa pil kin inoukihong Kristian kan met: “I sohte pahn mweisang uhk; I sohte pahn keseiukala.” (Ipru 13:5) Ni atail ale soangen mehn sawas kehlail pwukat, e konehng kitail en perenki atail wia Kristian kei!
10, 11. Iaduwen sawas kohwong mehn Lipai, Asap, pwehn kolokol madamadau pwung ohng kesempwalpen ah papah Siohwa?
10 Mpen sounpahr 500 mwurin Moses, emen mehn Lipai lelepek me adaneki Asap ntingihdi ni mehlel me ekei pak e kin peikasalki ma mie katepen e kin nannantiheng wia me pwung. Ni ahnsou me e kin nannantiheng papah Koht mendahki kahpwal kan oh kasongosong kan, Asap kilang me ekei irail ko me kin wie kemenkouruhrki Koht ahr kin lapalapala oh kepwehpwehla. Ia en Asap madamadau ni e kilang soahng wet? E wehkada: “Kereniengehr ei koapworopwor pahn sohla; oh ei pwoson tikitiklahr pwehki ei peiriniong me aklapalap akan ni ei kilang duwen me suwed akan ar kepwehpwe.” E tepidahr peikasalki katepen en wia tohnkaudok en Siohwa. Asap medewe: “Eri dah, sohte pahn katepen ei mour mwakelekel oh sohte wiahda dihp? Maing Koht, komw kin ketin kaloke ie rahn ehu pwon.”—Melkahka 73:2, 3, 13, 14.
11 Dahme Asap kin wia ni eh kin ahneki soangen madamadau pwukat me kin kerempwa ih? E kin kahmahmki me e ahneki soangen madamadau pwukat? Soh. E kin kasalehda mehpwukat nan ah kapakap ong Koht, nin duwen me kitail kin kilang nan Melkahka irelaud 73. Asap wekidala ah madamadau ni ahnsou me e pwarala ni Tehnpas Sarawio. Ni ah mih mwo, e diarada me papah Siohwa oh lelepek ong Ih me elen mour me keieu mwahu. Ni ah pwurehng kilangada kesempwalpen papah Siohwa, e wehwehkihdahr me Siohwa kin ketin kalahdeki me suwed akan oh, ni ahnsou keren, irail me suwed akan pahn ale kalokepahr. (Melkahka 73:17-19) Ni ah kapwungalahr ah madamadau, Asap uhdahn kamehlelehla me e wia kapai mehlel ehu en wia ladu en Siohwa men. E patohwanong Koht: “I pahn patopatohte rehmwi, oh komwi kin ketin kolokolete pehiet. Komw kin ketin kahluwahkin ie sapwellimomwi kaweid, oh ni imwihla komw pahn ketin kasamwo ie nan sapwellimomwi lingan.” (Melkahka 73:23, 24) Asap pil pwurehng perenkihla papah Koht.—Melkahka 34:2.
Irail Pohnese Mehlel Ihs Irail
12, 13. Kihda ekei karasepen irail akan me kin perenki ahr nanpwung mwahu rehn Koht.
12 Ehu elen kakehlehda duwen kilelepen atail wia Kristian mehlel kei iei en kilang oh kahlemengih pwoson en irail tohnkaudok lelepek kan me kin perenki ahr nanpwung mwahu rehn Koht mendahki kahpwal kan. Medewehla Sosep, nein Seikop pwutak. Ni ahnsou me e netila nin duwen lidu men oh wisikla Isip, e uhd mihmi mwail epwiki kei dohweisang eh pahpa me kin lahn Koht oh wasa ehu me dohweisang limpoak oh ehupenehn tohn imwe. Ahnsou me e mihmi nan Isip, sohte aramas me Sosep kak kilangwohng pwehn alehda kaweid duwen papah Koht, oh e kin lelohng nan irair apwal akan me kin kasonge ah irair en mwakelekel oh likilik ong Koht. Mendahki met, e koasoanehdi nan kapehde me e pahn kolokolete ah nanpwung mwahu rehn Koht oh wia ladu en Koht emen, oh e poadidiongete wiewia soahng kan me e ese me pwung. Ong ih, e wia kapai ehu en wia tohnkaudok en Siohwa men mendahki e mih wasa ehu diren tiahk lemei, oh e sohte kin ekihla ah pepehm.—Senesis 39:7-10.
13 Sounpahr 800 kei mwuri, emen serepein me poarpoardi oh wiahla ladu emen ohng kaunen Siria, Nahman, sohte kin manokehla me e wia emen tohnkaudok en Siohwa. Ni ahnsou me ahnsou mwahu kohwong ih, e eimah oh kalohki duwen Siohwa ni ah kasalehda me Elisa wia soukohp emen en Koht mehlelo. (2 Nanmwarki 5:1-19) Sounpahr kei mwuri, nanmwarki pwulopwul Sosaia, mendahki e mih wasa ehu me diren mwersuwed oh tiahk suwed, e pil ehu kakausapahlihada kaudok mehlel, onehda sapahl Tehnpas Sarawio, oh kapwurehlahng wehio rehn Siohwa. E kin perenki ah pwoson oh kaudok. (2 Kronikel, irelaud 34 oh 35) Daniel oh ienge mehn Ipru silimeno nan Papilon sohte manokehla me irail ladu kei en Siohwa, mendahki ma irail mih nan irair en kapwunod oh kasongosong, irail kolokolete arail lelepek ong Siohwa. E sansal me re perenki ahr wia ladu kei en Siohwa.—Daniel 1:8-20.
Kitail en Perenki me Kitail Wia Kristian Mehlel kei
14, 15. Dahme pidada atail suweiki de perenki atail wia Kristian mehlel kei?
14 Sapwellimen Koht ladu pwukat kin pweida pwehki ahr kin kakairada ahr perenki mehlel duwen ahr irair mwohn Koht. Iaduwen kitail nan rahnpwukat? Soahng dah kan me pidada atail perenki atail wia Kristian mehlel kei?
15 Keieu, met pidada kalahnganki mehlel atail wia emen me wa mwaren Siohwa, oh kalahnganki mehlel atail ale sapwellime kapai oh kupwur. Koht mwahngih ihs irail akan me wia sapwellime aramas. Wahnpoaron Pohl, me kin mih ni ahnsou me diren ire kapwonopwon me pid duwen sarawi kan, e ntingihdi: “Siohwa kin ketin mwahngih irail kan me sapwellime.” (2 Timoty 2:19, NW; Nempe 16:5) Siohwa kin perenki irail akan “me wia sapwellime.” E mahsanih: “Ih me kin doake kumwail kin rasehng e kin sair sapwellimei edin peren ko (pwoaren silangin Siohwa).” (Sekaraia 2:8, NW) E sansal me Siohwa kin poakohng kitail. Pwehn kasapalikihong ih sapwellime limpoak, atail nanpwung mwahu rehn Koht anahne poahsoankihda atail limpoak mehlel ohng ih. Pohl ntingihdi: “Me kin limpoak ong Koht, iei ih me Koht kin ketin mwahngih.”—1 Korint 8:3.
16, 17. Dahme kahrehda Kristian kan, me pwulopwul oh me mah kan, kak perenki arail sohsohn pali ngehn?
16 Irail me pwulopwul kan me tikida nin duwen Sounkadehdehn Siohwa kan anahne tehk sapahlih pein irail ma ahr wia Kristian mehlel kei kin kekehlailla pwehki ahr nanpwung mwahu rehn Koht. Re sohte kak kehlikihte pwoson en ahr pahpa oh nohno. Me pid duwen emen emen ladu en Koht, Pohl ntingihdi: “En liduwohte eh soumaste me pahn kupwukupwure ma e pahn pweida de soh.” Ihme Pohl pil pousehla: “Eri, emen emen kitail uhdahn pahn wehkohng Koht duwen pein ih.” (Rom 14:4, 12) E sansal me ma ke sohte pahn kihong mohngiongomw unsek ohng en ahmw pahpa oh nohno kaudok ong Siohwa, ke pahn sohte kak kolokol ahmw nanpwung mwahu rehn Siohwa.
17 Erein poadoapoad en aramas, sangete mahs kohkohdo, mie irail me tohtohie me wia Sounkadehdehn Siohwa kan. E tepisang ohl lelepek Eipel—me memour mpen sounpahr 6,000 samwalahro—leledohng irail “pokon kalaimwun” en Sounkadehde kan ahnsou wet oh pahn pil lel irail pokon en tohnkaudok en Siohwa kan me pahn mour kohkohlahte. (Kaudiahl 7:9; Ipru 11:4) Kitail kin wia pwihn en mwuhrie nan irekidi en irail tohnkaudok lelepek kan. Kitail uhdahn ahneki sohsohn pali ngehn me inenen kaselel!
18. Iaduwen soahng kan me kitail kin kesempwaliki oh koasoandi kan nan atail mour kin weksang sampah?
18 Kilelepen atail wia Kristian mehlel kin pil pidada dahme kitail kesempwaliki, atail irair akan, koasoandi nan atail mour, oh mwomwatail kan me kin kasalehda me kitail Kristian mehlel kei. Met iei “Ahlo,” ihte ahl me kitail pahn kak pweikihda nan atail mour oh me pahn kak kaperenda Koht. (Wiewia 9:2; Episos 4:22-24) Kristian akan kin “kasawih mehkoaros” oh “kolokol me mwahu kan”! (1 Deselonika 5:21) Kitail ahnekiher wehwe sansal duwen wekpeseng en pwihn en Kristian mehlel oh sampah me kin katohrekitailweisang rehn Koht. Siohwa ketin kasalehiong kitail ni sansal wekpeseng en kaudok me mehlel oh kaudok me likamw. Ki sapwellime soukohp Malakai, e mahsanih: “Kumwail eri pahn pwurehng kilang wekpeseng en aramas pwung kan oh aramas suwed kan, me kin papah ie oh me sohte kin papah ie.”—Malakai 3:18.
19. Dahme Kristian mehlel akan sohte kak wiahla?
19 Pwehki atail kapinga Siohwa kin inenen kesempwal nan sampah liseliping wet, dahme kak sewese kitail en kak kolokol atail perenki atail kaudok ong Koht oh wia Kristian mehlel kei? Iren sawas kan pahn dierek nan artikel en mwurin met. Ni ahmw pahn medemedewe mehpwukat, ke kak uhdahn koapworopworki met: Kristian mehlel akan sohte pahn kak “sohte nsenohki.”
[Nting tikitik me mi pahs]
a Wasaht kin dokedoke duwen ihs kitail ni pali ngehn. Ong ekei aramas me kin ahneki soumwahu en nan moange, e mwein pahn konehng en ale sawas sang rehn toahkte.
Ke Tamatamante?
• Iaduwen Kristian kan kak “suweiki wiepen nin limen Siohwa”?
• Dahme ke sukuhliki sang Moses oh Asap?
• Ihs irail me Paipel kin kasalehda me irail kin perenki arail papah Koht?
• Dahme pidada atail perenki atail wia Kristian mehlel kei?
[Kilel nan Pali 12]
Ehu ahnsou, Moses kin ahneki pepehm en peikasalki pein ih
[Kilel nan Pali 13]
Sapwellimen Siohwa ladu en mahs tohto kin perenki arail wia Kristian mehlel kei