Likih Sapwellimen Siohwa Mahsen
“I koapworopworki sapwellimomwi mahsen.”—MELKAHKA 119:42.
1. Dahme kitail kin ese duwen ihs me ntingihdi Melkahka 119 oh pil irairen sounmelkahka menet?
SOUNMELKAHKA en Melkahka 119 kin kesempwaliki sapwellimen Siohwa mahsen. Mwein sounmelkahka menet iei Soupeidi emen me adaneki Esekaia. Melkahka wet kin kasansalehda irair akan me kin pahrekiong irairen Esekaia, me kin “loalopwoatohng Siohwa” ni ah kin papah nin duwen nanmwarki en Suda. (2 Nanmwarki 18:3-7) Ahpw kitail esehla met: Sounmelkahka menet kin kesempwaliki ah anahn akan en pali ngehn.—Madiu 5:3.
2. Ia oaralap en Melkahka 119, oh ia koasondi en koul wet?
2 Ehu ire kesempwal me pwuhken Melkahka 119 kin kasalehda iei kesempwalpen sapwellimen Koht mahsen.a Soun nting menet wiahda koul wet nin duwen soandi en alphabet kan, mwein pwen wia mehn kataman ieu. Iretikitik 176 kin poahsonda pohn irereklahn lepin nting kan en alphabet en lokaiahn Ipru. Ni lokaiahn Ipru, koul wet kin audaudkihda stanza 22 oh lain 8 kin tepikihda ehu lepin nting ohte. Melkahka wet kin koasoiada duwen sapwellimen Koht mahsen, kosonnedo, mehn kataman kan, koasondi kan. Ni atail pahn koasoaiada pwuhken Melkahka 119, kitail pahn doadoahngki kawehwehn Pwuhk Sarawi pwung ieu ni lokaiahn Ipru nan artikel wet oh nan artikel en mwurin met. Ni atail kin doudouloale duwen dahme sapwellimen Siohwa aramas akan kin lelong sangete mahs oh pil leledo ahnsouwet, met pahn kak kalaudehla atail wehwehki duwen koul wet me sang Koht oh kalaudehla atail kalahnganki sapwellimen Koht Mahsen iei Pwuhk Sarawi.
Kitail Pahn Nsenamwahu Ma Kitail Pahn Peikiong Sapwellimen Koht Mahsen
3. Kawehwehda oh kihda karasaras ieu pwen kasansalehda wehwehn aramas emen me sohte kin wia sapwung.
3 Kitail pahn ahneki peren mehlel ma kitail pahn peikiong sapwellimen Koht kosonnedo. (Melkahka 119:1-8) Ma kitail kin peikiong sapwellimen Koht kosonnedo, Siohwa pahn wiahkin kitail nin duwen aramas me ‘sohte kin wia sapwung.’ (Melkahka 119:1, NW) Wiahla aramas me sohte kin wia sapwung sohte kin wehwehki me kitail wiahla aramas unsek kei, ahpw e kin wehwehki me kitail kin nantiong en kapwaiada kupwuren Siohwa Koht. Noha “wiahla emen ohl me sohte wia sapwung edetehn aramas teikan koaros suwed” oh e kin poadidiong Koht.” Sahm lelepek menet oh eh peneinei me pitsang Nohliko pwehki e kin kapwaiada dahme Siohwa kupwureki ih en wia. (Senesis 6:9; 1 Piter 3:20) Duwehte kitail, ma kitail men pitsang imwin sampah wet, kitail anahne ‘peikiong ni loalopwoat sapwellimen Koht kosonned akan.’—Melkahka 119:4.
4. Atail peren oh pweida mwahu kin poahsonda pohn dah?
4 Siohwa sohte pahn kesehla kitail ma kitail kin ‘kapinga Ih ki mohngiong mwakelekel oh kapwaiada sapwellime kosonned akan.’ (Melkahka 119:7, 8) Koht sohte kesehla Sosua, kaun en mehn Israel akan, pwe e kin kapwaiada kaweid wet, ‘wadek pwuhk en kosonnedo ni rahn oh ni pwong oh kanahieng soahng koaros me ntingdier loale.’ Met kin sewese ih en pweida mwahu oh ahneki erpit. (Sosua 1:8) Ni ahnsou me mour en Sosua pahn kereniong imwisekla, e sohte kin uhdi sang ah kin kapinga Koht oh katamanda mehn Israel akan: “Emenemen kumwail patohwan ese nan mohngiongimwail oh amwail mour unsek me Siohwa amwail Koht ketikihong kumwail soahng mwahu koaros me e ketin inoukidahr. E ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda, sohte ehu me sapwungala.” (Sosua 23:14) Duwehte Sosua oh soun nting en Melkahka 119, kitail kak perenda oh pweida mwahu ni atail kin kapinga Siohwa oh likih sapwellime mahsen.
Sapwellimen Siohwa Mahsen Sewese Kitail en Mwakelekel
5. (a) Kawehweda iaduwen kitail kak en mwakelekel ni pali ngehn. (b) Sawas dah mie ong aramas pwulopwul men me wiahda dihp laud?
5 Kitail kak mwakelekel ni pali ngehn ma kitail pahn mwasamwasahn ni atail kin kapwaiada Mahsen en Koht. (Melkahka 119:9-16) Kitail kak wia met, mendahki atail pahpa oh nohno kan sohte kin wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail. Edetehn ahn Esekaia pahpa kin pwongih dikedik en eni kan, Esekaia ‘kamwakelehda pein ah mour,’ mwein kasongosong kan en irail me kin kaudokiong koht likamw akan. Ahpw iaduwen ma emen pwulopwul me kin papah Koht, ahpw pahn pwupwudi oh wia dihp laud. Koluhla, kapakap, sawas sang ah pahpa oh nohno, oh sawas ni limpoak sang rehn Kristian elder kan pahn kak sewese ih en duwehte Esekaia oh ‘kamwakelehda pein ah mour oh mwasamwasahn.’—Seims 5:13-15.
6. Mehnia lih akan kin ‘kamwakelehda pein ara mour oh alehda mehn perepe sang Mahsen en Koht’?
6 Edetehn Reap oh Rud kin momour mwohn Melkahka 119 wiawihda, ira kin ‘kamwakelehda pein ara mour.’ Reap lihen Kenan men me kin netiki paliwere, ahpw e uhd wiahla emen me kin pwoson oh kaudokiong Siohwa. (Ipru 11:30, 31) Rud, lihen Mohap men me kesehla ah koht akan oh uhd papah Siohwa, kin kapwaiada sapwellime Kosonned me kohwong mehn Israel akan. (Rud 1:14-17; 4:9-13) Lih pwukat kaidehn mehn Israel akan ahpw ira kin ‘mwasamwasahn ni ara kin kapwaiada sapwellimen Koht mahsen’ oh ira ahneki pwais kaselel en wiahla nohno kahlap en Sises Krais.—Madiu 1:1, 4-6.
7. Iaduwen Daniel oh mehn Ipru pwulopwul silimeno kin wia mehn kahlemeng mwahu ong kolokolete mwakelekel ni pali ngehn?
7 “Sang ni aramas tikitik ar lamalam akan kin uhwongete ni me suwed,” ahpw pwulopwul kan kak kekeid nan ahl mwakelekel, edetehn sampah suwed wet kin mih pahn manaman en Sehdan. (Senesis 8:21; 1 Sohn 5:19) Nin duwen aramas kalipilipla kan nan Papilon, Daniel oh ienge mehn Ipru pwulopwul silimen kin ‘mwasamwasahn ni arail kin kapwaiada sapwellimen Koht mahsen.’ Karasepe, irail sohte kin kasaminehkihla paliwarail kan “kisin tungoal kan me kin kohda sang rehn nanmwarki.” (Daniel 1:6-10) Mehn Papilon kan kin tungoale mahn samin kan, oh Kosonned en Moses kin keinapwidi mehn Suhs akan en kang. (Lipai 11:1-31; 20:24-26) Irail pil sohte kin ahnsou koaros kihsang nta sang mahn akan me re kin kemehla, oh arail kin kang uduk me mie nta kin kauwehla sapwellimen Koht kosonned me kin pid nta. (Senesis 9:3, 4) E sohte kapwuriamwei me irail mehn Ipru pahmeno sohte iang kang sapwellimen nanmwarkio kisin tungoal kan! Irail pwulopwul pwukat me kin pwoson Koht kin kolokolete ahr mwakelekel ni pali ngehn oh wia mehn kahlemeng mwahu ong kitail.
Sapwellimen Koht Mahsen Kin Sewese Kitail en Kolokol Lelepek
8. Soahngen madamadau oh loalokong dah kitail anahne ahneki ma kitail pahn kak wehwehki oh kapwaiada sapwellimen Koht kosonned?
8 Limpoak ong sapwellimen Koht mahsen iei irair kesempwal ieu ong sewese kitail en kolokolte atail lelepek ong Siohwa. (Melkahka 119:17-24) Ma kitail kin duwehte sounmelkahka menet, kitail pahn pil inengieng en wehwehki duwen “soahng kapwuriamwei kan” nan sapwellimen Koht kosonned. Kitail pahn ahnsou koaros ‘kasikasik sapwellimen Siohwa kaweid kan’ oh ‘poakpoake sapwellime mehn kataman kan.’ (Melkahka 119:18, 20, 24) Edetehn kitail ahpwtehn wiahda atail inou ong Siohwa, kitail anahne ‘ngoangkihte kang pilen dihdi mehlel en pali ngehn pwe kumwail en keirda oh mourkihla’? (1 Piter 2:1, 2) Kitail anahne wehwehki padahk kesempwal kan en Pwuhk Sarawi pwe kitail en kak wehwehki oh kapwaiada sapwellimen Koht kosonned.
9. Dahme kitail pahn wia ni ahnsou me aramas akan kin idingkihong kitail en uhwong sapwellimen Koht kosonned akan?
9 Ele mwein kitail kin limpoak ong sapwellimen Koht mehn kataman kan, ahpw dahme kitail pahn wia ma “irail me lapalap akan” kin ehupene oh wia ar koasoandi kan pwehn uhwong kitail? (Melkahka 119:23, 24) Rahnwet, aramas akan me kin ahneki manaman kin song en idingkihong kitail en kesempwaliki kosonned en aramas akan laudsang sapwellimen Koht kosonned kan. Ni ahnsou uhpene kin wiawi nanpwungen koasoandi en aramas oh kupwuren Koht, dahme kitail pahn wia? Atail limpoak ong mahsen en Koht pahn sewese kitail en kolokol atail lelepek ong Siohwa. Duwehte sapwellimen Sises Krais wahnpoaron kan me kin lelong kalokolok, kitail pil pahn nda met: “Se uhdahn pahn peikiong Koht, a kaidehn aramas.”—Wiewia 5:29.
10, 11. Kawehwehda iaduwen kitail kak kolokolte atail lelepek ong Siohwa mendahki kitail pahn lelong kasongosong apwal akan.
10 Kitail kak kolokol atail lelepek ong Siohwa edetehn kitail kin lelong kasongosong laud kan. (Melkahka 119:25-32) Ma kitail men pweida ni atail kasalehda lelepek ong Koht, kitail anahne perenki sukuhliki sang Koht oh kapakapki sapwellime kaweid kan. Kitail pil anahne pilada “elen lelepek.”—Melkahka 119:26, 30.
11 Esekaia ele mwein ntingihdi pwuhken Melkahka 119, oh e pilada “elen lelepek.” E kin wia met mendahki tohnkaudok likamw akan kin kapilpene ih oh mwein irail aramas lapalap akan kin kapailoke ih. Pwehki e kin lelong soangen irair pwukat, e sansal me e kin ‘toutoukilahr nsensuwed’. (Melkahka 119:28) Ahpw Esekaia nanmwarki mwahu men me kin likih Koht, oh e kin wia “dahme Kauno kin ketin kupwurperenki.” (2 Nanmwarki 18:1-5) Ma kitail pil pahn likih Koht, kitail pil kak dadaurete mendahki kalokolok kan.—Seims 1:5-8.
Mahsen en Siohwa kin Ketikihong Kitail Eimah
12. Iaduwen kitail kak pein kapwaiada Melkahka 119:36, 37?
12 Pwehki kitail kin kapwaiada kaweid kan me kin kohsang Mahsen en Koht, e kin ketikihong kitail eimah pwen powehdi kasongosong kan. (Melkahka 119:33-40) Kitail kin ni lamalam aktikitik rapahki sapwellimen Siohwa kaweid kan pwen sewese kitail en kapwaiada sapwellime kosonned kan “ni mohngiongitail unsek.” (Melkahka 119:33, 34) Duwehte sounmelkahkao, kitail kin peki rehn Koht: “Komw ketikihong ie ineng en kapwaiada sapwellimomwi kosonned kan, a kaidehk I en kepwehpwehla,”de “wihn ni ahl sapwung.” (Melkahka 119:36) Duwehte wahnpoaron Pohl, kitail kin “men wia dahme pwung ahnsou koaros.” (Ipru 13:18) Ma emen kaun en doadoahk ndaiong kitail en wia doadoahk sapwung ehu, kitail anahne ni eimah en kolokolte sapwellimen Koht kaweid kan—oh Siohwa kin ahnsou koaros kapaiada aramas akan me kin wia met. Ni mehlel, e kin sewese kitail en powehdi atail ineng suwed kan. E konehng kitail en kapakapki: “Komw kupwure ie, pwe I en dehr ngoangki dipwisou mwahla akan; komw kupwure ie, nin duwen me komwi ketin inoukidahr.” (Melkahka 119:37) Kitail en dehr inengieng soahng kan me Koht kin kalahdeki. (Melkahka 97:10) Kapakap wet pil pahn kak sewese kitail en liksang kilel suwed kan (pornography) oh wunahni.—1 Korint 6:9, 10; Kaudiahl 21:8.
13. Iaduwen sapwellimen Sises tohnpadahk kan me lelong kalokolok kalohkiseli ni eimah?
13 Loalokong pwung en mahsen en Koht kin sewese kitail en eimah kalohk ong mehteikan. (Melkahka 119:41-48) Oh kitail anahne ahneki eimah pwen ‘kak sapeng irail kan me kin kauwe kitail.’(Melkahka 119:42) Ekei ahnsou, kitail mwein kin duwehte sapwellimen Sises tohnpadahk kan me kin lelong kalokolok kan oh kapakap ong Koht: “Siohwa, . . . komw ketin kupwurehiong kiht, sapwellimomwi ladu pwukat, se en koasoia sapwellimomwi mahsen ni eimah.” Dahme wiawi mwurin arail kapakap kan? “Irail koaros ahpw direkihla ngehn sarawi. Re ahpw tapiahda padapadahngkiseli mahsen en Koht ni eimah mehlel.” Kaun menet pil pahn sewese kitail kalohkiseli sapwellime mahsen ni eimah.—Wiewia 4:24-31.
14. Dahme kin sewese kitail en kadehdehong mehteikan ni eimah, duwehte Pohl kin wia?
14 Kitail pahn ni eimah kalohk ong aramas teikan oh sohte namenengki ma kitail kin kesempwaliki “padahk mehlel” oh ‘kapwaiada sapwellimen Koht kosonned ahnsou koaros.’ (Melkahka 119:43, 44) Nantihong en wia onop en sapwellimen Koht Mahsen kin sewese kitail en ‘lohkihda sapwellimen Koht mehn kataman kan mwohn nanmwarki kan.’ (Melkahka 119:46) Kapakap oh sapwellimen Siohwa ngehn sarawi pahn sewese kitail en koasoia mehkot ni ahl me pwung oh konehng. (Madiu 10:16-20; Kolose 4:6) Pohl ni eimah kin lohkihseli sapwellimen Koht mehn kataman kan mwohn kaun akan en nan keieun senturi. Karasepe, e kadehde ong mehn Rom Kepina Piliks, me “karonge eh koasoakoasoia duwen pwoson en Sises Krais.” (Wiewia 24:24, 25) Pohl pil kin kalohk ong Kepina Pestus oh Nanmwarki Akripa. (Wiewia 25:22–26:32) Ki sapwellimen Siohwa sawas, kitail pil kak wiahla sounkadehde eimah kan, me sohte kin “namenengki rongamwahu.”—Rom 1:16.
Mahsen en Koht kin Ketikihda Kamweit
15. Iaduwen Mahsen en Koht kak kamweitkitailla edetehn aramas teikan kin mwamwahleki kitail?
15 Sapwellimen Siohwa Mahsen kin ketikihda kamweit likilik kan. (Melkahka 119:49-56) Mie ahnsou kei nan atail mour, me kitail anahne kamweit. Mendahki kitail kin ni eimah kalohk nin duwen Sounkadehdehn Siohwa kan, mie irail “aklapalap akan”—me kin aklapalap ong Koht—kin ekei ahnsou ‘mwamwahlikin kitail.’ (Melkahka 119:51) Ni ahnsou kitail kin kapakap, mwein kitail kin tamanda padahk kan nan Mahsen en Koht me kin ‘kansenamwahuwiahla kitail.’ (Melkahka 119:52) Ni atail kin peki sawas, mwein kitail pahn tamanda iren Pwuhk Sarawi ehu de kaweid ieu me pahn kamweitkitailla oh sewese kitail en ni eimah powehdi atail pwunod akan.
16. Dahme sapwellimen Koht aramas akan sohte wia edetehn irail kin lelong kalokolok kan?
16 Me aklapalap akan me kin mwamwahleki sounmelkahka menet iei mehn Israel akan—towe kan en wehi ieu me inoukihda ahr mour ong Koht. Inenen kanamenek douluhl! Weksang irail, kitail men nantiong en dehr sohpeisang sapwellimen Koht kosonned akan. (Melkahka 119:51) Ni ahnsou me sapwellimen Koht aramas kid kei kin lelong kalokolok sang rehn Nazi oh soangen kalokolok duwehte met ni erein sounpar tohto, irail kin kahng en sohpeisang kosonned akan oh mour en kaweid kan me mih nan Mahsen en Koht. (Sohn 15:18-21) E sohte kin wia katoutou ieu en peikiong Siohwa, pwe sapwellime kosonned akan kin duwehte melkahka kan me kin kamweit kitailla.—Melkahka 119:54; 1 Sohn 5:3.
Kalahnganki Mahsen en Siohwa
17. Dahme atail kalahnganki Mahsen en Koht kin kamwekid kitail en wia?
17 Kitail kin kasalehda atail kalahnganki Mahsen en Koht ni atail kin kapwaiada. (Melkahka 119:57-64) Sounmelkahkao ‘inoukihda me e pahn peikiong sapwellimen Siohwa mahsen kan,’ oh e pil ‘kin pwourda nin lukopen pwong pwe e kin kapingahkin Koht oh sapwellime kadeik pwung kan.’ Ma kitail pahn pwourda ni pwong kan, e pahn wia ahnsou mwahu ieu en kasalehda atail kalahngan ong Koht! (Melkahka 119:57, 62) Atail kin kesempwaliki Mahsen en Koht kin kamwekid kitail en rapahki sapwellime padahk kan oh kitail kin ni peren ‘iang irail koaros me kin lemwiki Siohwa’—irail aramas akan me kin wauneki Koht. (Melkaka 119:63, 64) Ihs me pahn kak diarada werek kan me pahn mwahu sang pwihn wet nin sampah?
18. Iaduwen Siohwa kin sapengki atail kapakap kan ni ahnsou me ‘aramas suwed akan wiadahr arail mehn lidipih kitail’?
18 Ni ahnsou me kitail kin kapakap sang nan mohngiongatail unsek oh ni lamalam aktikitik peki rehn Siohwa en ketin padahki kitail, kitail kin wia pwehn ‘alehdi sapwellime kupwurmwahu.’ Kitail anahne en kapakapki ni ahnsou ‘aramas suwed akan wiadahr arail mehn lidipih kitail.’ (Melkahka 119:58, 61) Siohwa kak kauhdi aramas suwed akan oh kasaledek kitailla pwe kitail kak pousehla wia doadoahk en kalohki Wehio oh katohnpadahk. (Madiu 24:14; 28:19, 20) Sawas sang rehn Koht ni ahl wet kin kalapw wiawi nan sahpw akan me koperment kan kin keinapwihsang irail en wia doadoahk en kalohk.
Pwoson Mahsen en Koht
19, 20. Ia wehwehn e kin mwahu en lelong kalokolok kan?
19 Pwoson Koht oh sapwellime mahsen kin kak sewese kitail en dadaurete mendahki kalokolok oh sewese kitail en kapwaiada kupwure. (Melkahka 119:65-72) Mendahki irail aramas aklapalap kan kin ‘wiadahr likamw ekei duwen ih,’ sounmelkahka menet, koulki met: “Ei lokolok kan me mwahu ong ie.” (Melkahka 119:66, 69, 71) Iaduwen lokolok kan pahn kak wia mehkot mwahu ong sapwellimen Siohwa aramas akan?
20 Ni ahnsou me kitail kin lelong kalokolok, kitail kin ngidingidki kapakap ong Siohwa, oh met kin kahrehong kitail en karanih Ih. Oh mwein kitail pahn kalaudehla atail ahnsoun onopki Mahsen en Koht oh nantiong en kapwaiada. Met kin kahrehong atail mour en nsenamwahu. Ahpw dahme kitail pahn kak wia ma irair suwed kei kin pwarada rehtail duwehte aklapalap oh sohte kanengamah ni ahnsou me kitail kin lelong kahpwal akan? Ma kitail pahn poadidi kapakap oh sawas sang Mahsen en Koht oh ngehn sarawi, kitail kak powehdi soangen irair suwed pwukat oh ‘pwuhriongehr nan likoun mour kapw en aramas kapw.’ (Kolose 3:9-14) Oh pil, atail pwoson kin kehlailkihda atail kin kanengamah mendahki kalokolok kan. (1 Piter 1:6, 7) Pohl kin paiehkihda kalokolok kan me e kin lelong pwehki met kin sewese ih en likih Siohwa. (2 Korint 1:8-10) Kitail kin mweidong kalokolok en kakehle kitail?
Ahnsou Koaros Likih Siohwa
21. Dahme pahn wiawi ni ahnsou me Koht pahn ketin kanamenekihala irail aramas aklapalap kan?
21 Mahsen en Koht kin wiahda poahsoan kehlail ieu pwehn kahrehong kitail en likih Siohwa. (Melkahka 119:73-80) Ma kitail kin ni mehlel likih Sounkapikpatail, kitail sohte pahn namenekla. Ahpw, pwehki aramas teikan kin uhwong kitail, kitail anahne kamweit oh mwein kin men kapakapki: “Me aklapalap akan en namenekla.” (Melkahka 119:76-78) Ni ahnsou me Siohwa pahn kanamenekiala soangen aramas pwukat, met kin wehwehki me e pahn ketin kasansalehda ahr wiewia suwed akan oh kawahuwihala mware sarawi. Kitail kak likih me irail aramas akan me kin kaloke sapwellimen Koht aramas akan sohte pahn pweida. Karasepe, irail sohte wia mahs—oh sohte pahn—kasohrehla Sounkadehdehn Siohwa kan, me kin likih Koht sang nan mohngiongarail unsek.—Lepin Padahk 3:5, 6.
22. Ia wehwehn sounmelkahkao kin “rasehngehr ehd kilin mahn nan ediniei”?
22 Mahsen en Koht kin kakehlailiahla atail kin likih Ih ni ahnsou me kitail kin lelong kalokolok kan. (Melkahka 119:81-88) Pwehki aramas aklapalap kan kin kaloke sounmelkakao, e pehm me e “rasehng ehd kilin mahn mering nan ediniei.” (Melkahka 119:83, 86) Ni mwehin Pwuhk Sarawi, aramas kin audehkihda ehd me wiawihsang ni kilin mahn soahng pwukat: pihl, wain, oh soahng teikan. Ahpw, ni ahnsou me ehd pwukat sohte kin doadoahk, ahpw karanih kisiniei nan pere ieu me kin direkihla ediniei, ehd pwukat kin nurpene. Eri, kahpwal akan de kalokolok kan kin kahrehong uhk en ahneki pepehm me ke rasehngehr “ehd kilin mahn nan ediniei”? Ma iei ahmw pepehm, likih Siohwa, oh kapakapki: “Komw ketin kupwurehkin ie sapwellimomwi limpoak poatopoat, pwe I en kapwaiada sapwellimomwi kosonned kan.”—Melkahka 119:88.
23. Dahme kitail sukuhlikier sang Melkahka 119:1-88, oh mehnia peidek kitail kak wia ong pein kitail mwohn kitail pahn onopki Melkahka 119:89-176?
23 Dahme kitail sukuhlikier nan Melkahka 119:1-88 kin kawehwehda me Siohwa kin kasalehda limpoak-kadek ong sapwellime aramas akan pwe irail kin likih sapwellime mahsen oh poakong sapwellime kosonned kan, mehn kataman kan, oh kaweid kan. (Melkahka 119:16, 47, 64, 70, 77, 88) E kin kupwurperenki me irail akan me kin lelepek kin mwasamwasahn ni ahr kin kapwaiada sapwellime mahsen. (Melkahka 119:9, 17, 41, 42) Ni ahmw kin kasikasik en kanokehla onopki iretikitik teikan en melkahka kaselel wet, ke kak wia peidek ong pein kowe, ‘I kin mweidong sapwellimen Siohwa Mahsen en wia mehn serepei oh kamarainpen elei kan?’
[Nting tikitik me mi pahs]
a Met kin pid sapwellimen Siohwa pakair, kaidehn Pwuhk Sarawi pwon—Mahsen en Koht.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Peren mehlel kin poahsonda pohn dah?
• Iaduwen sapwellimen Siohwa mahsen kin sewese kitail en mwakelekel ni pali ngehn?
• Ni ahl dah kei sapwellimen Koht mahsen kin sewese kitail en eimah oh ketikihong kitail kamweit?
• Dahme kahrehda kitail anahne pwoson Siohwa oh sapwellime mahsen?
[Kilel nan Pali 22]
Ruhd, Rehap, oh mehn Ipru pwulopwul kalipilipala kan ong Papilon kin ‘mwasamwasahn ni ahr kin kapwaiada mahsen en Koht’
[Kilel nan Pali 23]
Pohl kin ni eimah ‘lohkihda sapwellimen Koht koasondi kan mwohn nanmwarki kan’