Ia Uwen Laud En Omwi Kin Poakohng Mahsen En Koht?
“Ia uwen ei poakohng sapwellimomwi kosonned! I kin medemedewe sang nimenseng lel ni nipwong.”—MELKAHKA 119:97.
1. Ia ehu ahl me irail akan me kin lemmwiki Koht kin kasansalehda ahr limpoak ong sapwellimen Koht Mahsen?
OHL oh lih rar kei kin naineki pein neirail Pwuhk Sarawi. Ahpw, mie wekpeseng en naineki Pwuhk Sarawi oh poakohng sapwellimen Koht Mahsen. Emen kak nda me e kin poakohng sapwellimen Koht Mahsen ma e kin wadek ekei pak te? Uhdahn soh! Weksang met, ekei aramas me sohte kin nsenohki wadek neirail Pwuhk Sarawi mahs, ahpw met re kin wadek neirail Pwuhk Sarawi rahn koaros. Re sukuhlikier en poakohng Mahsen en Koht, oh duwehte sounmelkahkao, re kin medemedewe oh nsenohki Mahsen en Koht “sang nimenseng lel nipwong.”—Melkahka 119:97.
2. Iaduwen pwoson en emen Sounkadehdehn Siohwa kan sewese ih en dadaur pahn irair apwal akan?
2 Emen me sukuhlikier en poakohng Mahsen en Koht iei Nasho Dori. Ih oh ienge me pwoson akan kin dadaurete erein sounpar tohto, papah Siohwa nan sahpw me e tikada ie me adaneki Albania. Pali laud en ahnsowo, wehin Albania kin keinapwidi pelien lamalam en Sounkadehdehn Siohwa kan en dehr wia ahr kaudok, oh ihme kahrehda, Kristian lelepek pwukat kin kak ale pwuhk (sawaspen Pwuhk Sarawi) malaulau. Ahpw, pwoson en Brother Dori kin kekehlailte. Iaduwen e kak wia met? E koasoia, “Ai mehn akadei iei en wadek Paipel keieu mwotomwot awa ehu ni ehu ehu rahn, ihme I wia erein sounpar 60, mwohn mese kat luwetala.” Ahnsowo, Pwuhk Sarawi ni lokaiahn Albania saikinte unsek, eri, Brother Dori kin wadek Pwuhk Sarawi ni lokaiahn Krihk pwe e sukuhliki lokaiahn Krihk ni ahnsou me e pwulopwul. Wadawad en Paipel me kin kakehle Brother Dori en dadaurete pahn kasongosong akan, oh e pil kak sewese kitail rahnwet.
“Ngoangkihte” Mahsen en Koht
3. Soahngen madamadau dahieu me Kristian akan anahne ahneki ong Mahsen en Koht?
3 Wahnpoaron Pohl ntingihdi, “Kumwail duwehla seri pwelel kan, me kin ngoangkihte kang pilen dihdi mehlel en pali ngehn pwe kumwail en keirda oh mourkihla.” (1 Piter 2:2) Duwehte seri pwelel men kin ngoangkihte kang pilen dihdi en eh nohno, Kristian akan me kin nsenohki duwen ahr pali ngehn pahn pil perenkihda wadewadek Mahsen en Koht. Ke pil ahneki soangen ineng wet? Ma soh, ke dehr nsensuwed. Ke pil kak kakairada soangen ngoang wet ong Mahsen en Koht.
4. Dahme kitail anahne wia pwehn sewese kitail en wia atail wadawad en Paipel ni rahn koaros?
4 Pwe ken kak wia met, keieu, ke anahne pein nanti en wiahkihla wadek Paipel en wiahla ahnepomw ni ehu ehu rahn ma kak. (Wiewia 17:11) Ele mwein ke sohte pahn kak wia omw wadawad en Paipel awa ehu ni ehu ehu rahn duwehte me Nasho Dori kin wia, ahpw ke kak koasoanehdi ekis ahnsou ehu ehu rahn en wadek Mahsen en Koht. Kristian tohto kin pirada minit kei mwadang ni menseng kan pwe ren kak doudouloale dahme re kin wadek nan Pwuhk Sarawi. Met soh kin wia koasoandi mwahu ehu en tepkihda ehu ehu rahn? Ekei kin perenki koasoanehdi arail ahnsou en wadek neirail Paipel mwohnte re kin meirla. Ekei kin wadek neirail Paipel ni ahnsou me mwahu ong irail. Ahpw, dahme keieu kesempwal: ken kaukaule wadek noumw Pwuhk Sarawi. Mwurin mwo, ni minit kei, doudouloale dahme ke wadek. Kitail en tehk duwen ekei mehn kahlemeng kan en irail akan me paiekihda sang ahr kin wadewadek oh doudouloale Mahsen en Koht.
Sounmelkahka Men me kin Poakohng Sapwellimen Koht Kosonnedo
5, 6. Mendahki kitail sohte ese eden sounmelkahka menet, dahme kitail kak sukuhliki duwen soun nting en Melkahka 119 sang ni atail pahn wadewadek oh doudouloale dahme e ntingihdi?
5 Soun nting en Melkahka 119 kin uhdahn kalahnganki Mahsen en Koht. Ihs me ntingihdi melkahka wet? Paipel sohte kin kasalehda ihs ih. Ahpw, sang irelaudo pwon, kitail kin sukuhliki ekei irair akan me sounmelkahka menet kin ahneki, oh kitail pil sukuhliki me e kin lelohng kahpwal akan. Ekei aramas akan me sounmelkahka menet kin ese, kin kaudokiong Siohwa, ahpw re sohte kin poakohng kaweid en Paipel kan duwehte sounmelkahka menet. Ahpw, sounmelkahka menet sohte kin mweidong arail madamadau kan en irehdi ih sang wia dahme pwung. (Melkahka 119:23) Ma ke pahn kin kousoan de doadoahk rehn emen me sohte kin wauneki koasoandi en Paipel kan, ke kak wehwehki irair me sounmelkahka menet mihmi loale.
6 Mendahki sounmelkahka menet kin poadidi ong Koht, e sohte kin aklapalap. E kin, ni mehlel, wehkada pein ah sapwung kan. (Melkahka 119:5, 6, 67) Ahpw e sohte mweidong dihp en powehdi ih. E wia peidek wet, “Ia duwen mwahnakapw men eh kak dadaur eh mour mwakelekel?” E uhd sapengki ah peidek: “Eh pahn kin kapwaiada sapwellimomwi kosonned kan.” (Melkahka 119:9) Sounmelkahka menet pil kapataiong met, ni e men kasansalehda ia uwen kehlail Mahsen en Koht: “I kin kolokol sapwellimomwi kosonned nan mohngiongi pwe I en dehr wia dihp ong komwi.” (Melkahka 119:11) Ma mie mehkot me kak sewese kitail en dehr wia dihp ong Koht—met kin wia kehl inenen roson ehu!
7. Dahme kahrehda me pwulopwul kan anahne en nsenohkin arail wadek Paipel ni ehu ehu rahn?
7 E pahn mwahu ma Kristian pwulopwul kan pahn tehk oh medemedewe duwen mahsen kan en sounmelkahka menet. Kristian pwulopwul kan kin lelohng kahpwal tohto nan rahnpwukat. Sehdan me Tepil men kaluwetala dih kapw wet en sapwellimen Siohwa tohnkaudok akan. Ahn Sehdan mehn akadei iei en kasonge Kristian pwulopwul pwukat en lohdi pahn ineng suwed akan oh kauwehla sapwellimen Koht kosonned akan. Pali laud en ahnsou, kasdo kan oh prokram en TV kan kin kasalehda madamadau en Tepil. Irail aramas ndand kan nan program pwukat me mesamwahu oh aramas tohto kin perenki irail; oh dipen nenek kan me irail kin wia nan kasdo pwukat kin likamwete mehkot me uhdahn konehng wiawi. Dahme re kin songosong en kihong nan medemedewehn aramas? ‘E mwahu ma aramas sohte pwopwoud kan en wendipene ma ira poakpoake emen emen.’ E kin kapahtou en ese me ni ehu ehu pahr, ekei Kristian pwulopwul kan kin lohdi pahn soangen madamadau wet. Pwoson en ekei irail kin, ni karasaras, seradahng pohn takai kan. Eri, kasongosong kan nan rahnpwukat kin inenen laud! Ahpw, kasongosong pwukat me nohn laud ong kumwail me pwulopwul kan en powehdi? Uhdahn soh! Siohwa kin ketikihda ahl en sewese Kristian pwulopwul kan en powehdi arail ineng suwed akan. Ma re kin ‘kapwaiada Mahsen en Koht, oh kolokol sapwellime mahsen kan nan kapehdarail,’ re sohte pahn lohdi pahn kasongosong kan en Sehdan me Tepil. Eri, ia uwen laud en ahnsou me ke kin kihong pwe ken wia pein omw wadawad en Paipel oh doudouloale?
8. Iaduwen ekei kosonned akan me ntingihdi nan parakrap wet sewese iuk en kalahnganki Kosonned en Moses?
8 Soun nting en Melkahka 119 koasoia met: “Ia uwen ei poakohng sapwellimomwi kosonnedo!” (Melkahka 119:97) Mehnia kosonned me sounmelkahka menet koasoia? Sapwellimen Siohwa Mahsen, iangahki Kosonned en Moses. Mwein ekei pahn mwadangete medemedewe me Kosonnedo sohlahr konehng atail ahnsou oh iaduwen emen kak poakohng kosonned wet. Ahpw, ni ahnsou me kitail pahn doudouloale duwen irair akan en Kosonned en Moses, nin duwen me sounmelkahka menet wia, kitail pahn kak wehwehkihla oh kalahnganki erpit en Kosonned wet. Likin kokohp kan me pid Kosonnedo, kosonned tohto me kin pid mwakelekel oh soangen mwenge kan me Koht keinapwidi aramas en kang, oh met kin sewese irail en mwakelekel oh ahniki roson mwahu. (Lipai 7:23, 24, 26; 11:2-8) Kosonnedo kin kangoange aramas en mehlel nan arail pisnes kan oh e pil kin kangoange mehn Israel kan en kadek ong iengarail tohnkaudok akan me anahne sawas. (Eksodus 22:26, 27; 23:6; Lipai 19:35, 36; Deuderonomi 24:17-21) Oh pil, re anahne wia kopwung ni soh poupali. (Deuderonomi 16:19; 19:15) Nin doken soun nting en Melkahka 119 kin koahiekla nan eh mour oh kilang aramas akan me kin kapwaiada Mahsen en Koht kin kahrehda soahng koaros kin pweida mwahu ong irail, eh limpoak ong Kosonnedo kin kehlailla. Duwehte nan rahnpwukat, ni ahnsou me Kristian akan kin pweida mwahu pwehki ahr kin kapwaiada kaweid kan en Paipel, ahr limpoak oh kalahnganki sapwellimen Koht Mahsen kin kehlailla.
Soupeidi Eimah men me Weksang Meteikan
9. Soangen madamadau dahieu me Nanmwarki Esekaia ahneki me kin pid Mahsen en Koht?
9 Audepen irelaud 119 en pwuhken Melkahka kin pwungiong dahme kitail ese duwen mour en Esekaia ni ahnsou me e wiahla soupeidi pwulopwul men. Eri, ekei me samanih Paipel kin lemeleme me Esekaia me ntingihdi Melkahka 119. Mendahki atail sohte nok wehwehki ma iei met me mehlel, ahpw kitail ese me Esekaia kin wauneki laud Mahsen en Koht. Sang eh wiewia kan, e kasalehda me e kin pwungki mahsen kan en Melkahka 119:97. Paipel mahsanih met duwen Esekaia: “E kin loalopwoatong Kauno [“Siohwa,” New World Translation] oh sohte mwahn kin sapeikiong, e kin kanahieng kapwaiada koasoandi koaros me Kauno [“Siohwa,” NW] ketikihong Moses.”—2 Nanmwarki 18:6.
10. Mehn kangoang dah me mehn kahlemeng en Esekaia kak wiaiong irail Kristian akan me sohte tikada nan peneinei ehu me arail pahpa oh nohno kin kamehlele Koht?
10 Esekaia sohte tikada nan peneinei ehu me kin papah Koht. Eh pahpa, Nanmwarki Ahas, sohte pwoson Koht ahpw e kin kaudokiong dikedik en eni kan, oh ale emen nah pwutak kan—rien Esekaia—de mwein pil tohto sang oh meirongkihong dikedik en eni kan ni ahnsou me re momourte! (2 Nanmwarki 16:3) Mendahki mehn kahlemeng suwed wet, Esekaia kin “kamwakelehsang nan eh elen mour” kaweid en mehn liki kan ni ah kin perenki wadek Mahsen en Koht.—2 Kronikel 29:2, NW.
11. Nin duwen Esekaia pein kilang wiewia kan en eh pahpa, dahme wiaiong eh pahpa me sohte lelepek ong Koht?
11 Ni ahnsou me Esekaia kekeirada, e pein kilangada iaduwen eh pahpa kin kaunda ah wehi. Imwintihti kan me kapilpene Suda. Nanmwarki en Siria, Resin, iangala Nanmwarki en Israel, Peka, oh ira mahweniong Serusalem. (2 Nanmwarki 16:5, 6) Mehn Edom oh mehn Pilisdia kin pweida ni ahr mahweniong Suda oh pil kalowehdi ekei kahnimw kan nan wehin Suda. (2 Kronikel 28:16-19) Dahme Ahas wia ni ahnsou me e lelohng soangen apwal pwukat? E sohte peki sawas sang rehn Siohwa en sewese irail sang wehin Siria, ahpw Ahas sohpeiong Nanmwarki en Asiria, nahtiheki ih ni ah kihong kohl oh silper, iangahki kohl kan sang Tehnpas Sarawio. Ahpw met sohte kin wahdohng wehin Suda popohl.—2 Nanmwarki 16:6, 8.
12. Dahme Esekaia kin wia pwehn sewese ih en dehr wiahda sapwung kan duwehte eh pahpao?
12 Kedekedeo, Ahas mehla oh Esekaia uhd wiahla nanmwarki ni ahnsou me e sounpar 25. (2 Kronikel 29:1) Mendahki e pwulopwul ahnsowo, met sohte irehdi ih sang en wiahla nanmwarki men me pweida mwahu. E sohte alasang wiewia salelepek kan en eh pahpa, e kin kapwaiada sapwellimen Siohwa Kosonned. E pil kapwaiada kosonned tohrohr ehu me kin kohwong nanmwarki kan: “Ni eh pahn nanmwarkihla e pahn sapwellimanki ehu pwuhken pelien kosonned akan en Koht oh padahk kan me e pahn pein ntingihasang nan keieun pwuhk me wie nekinek rehn samworo mehn Lipai kan. E pahn kin nekinekid pwuhk wet reh oh kin wadewadek erein eh mour, pwe en kin padahngki duwen lemmwin Siohwa oh kapwaiada ni loalopwoat mehkoaros me audedahr pwuhk wet.” (Deuderonomi 17:18, 19, NW) Pwehki Esekaia kin wadek sapwellimen Koht Mahsen rahn koaros, met kin sewese ih en sukuhliki duwen lemmwiki Siohwa oh liksang tiahk suwed akan me eh pahpa wiahdahr.
13. Iaduwen Kristian men pahn kak kamehlele me soahng koaros me kin pid ah pali ngehn me e pahn wia pahn pweida?
13 Kaidehn nanmwarki en Israel kante me ale kangoang en medemedewe duwen Mahsen en Koht ahnsou koaros, ahpw pil irail mehn Israel akan koaros me kin lemmwiki Koht anahne wia met. Nan Melkahka irelaud 1, e kin kawehwehda duwen aramas emen me inenen peren pwe e kin “perenki peikiong Kosonned en Siohwa, oh e kin wadewadek ni mwenginingin nin rahn oh nipwong.” (Melkahka 1:1, 2, NW) Sounmelkahka menet koasoiada duwen soangen aramas pwukat: “Re kin pweida mwahu ni soahng koaros me re kin wia.” (Melkahka 1:3) Ni pali teio, emen me sohte kin pwoson Siohwa Koht, Paipel mahsanih: “Soangen aramas menet sohte kak koasoanehdi eh lamalam, oh pil aramas kohwei kohdo ni eh mwekid koaros.” (Seims 1:8) Kitail koaros men nsenamwahu oh pweida mwahu. Ma kitail pahn kaukaule wadek neitail Pwuhk Sarawi ni ahl me katepe, met pahn kak wahdohng kitail nsenamwahu oh peren mehlel.
Sapwellimen Koht Mahsen kin Kakehlail Sises
14. Iaduwen Sises kasalehda limpoak ong sapwellimen Koht Mahsen?
14 Ehu ahnsou, ahn Sises pahpa oh nohno diarada ih mwomwohd nanpwungen irail sounpadahk kan nan Tehnpas Sarawio nan Serusalem. Ohl pwukat me samanih sapwellimen Koht Kosonned “inenen pwuriamweikihla sapwellime kupwurokong me pwarada ni sapwellime pasapeng kan”! (Luk 2:46, 47) Met wiawi ni ahnsou me Sises mahki sounpar 12. Ei, ni ahnsou me e wia pwulopwulte, e kin inenen perenki wadek Mahsen en Koht. Ehu ahnsou mwuri, Sises doadoahngki iren Paipel kan en lipoare Tepilo, mahsanih: “Kaidehkin pilawahte me aramas kak mourki, pwe mahsen koaros me kin pwilipwilsang nin doauesen Koht.” (Madiu 4:3-10) Mwurin ahnsowo, Sises doadoahngki iren Paipel kan pwehn kalohk ong aramas akan me kin mih nan wasa me e tikada ie, Nasered.—Luk 4:16-21.
15. Mehn kahlemeng mwahu dahieu me Sises wia ni ahnsou e kin kalohk ong meteikan?
15 Sises kin kalapw doadoahngki iren Pwuhk Sarawi pwehn utungada sapwellime padahk kan. Aramas akan me kin rong sapwellime padahk kan kin “pwuriamweikihla kowahlap duwen mwomwen eh kin ketikihwei sapwellime padahk.” (Madiu 7:28) Ahpw, e sohte wia mehkot kapwuriamwei en Sises padahk kan pwe en Sises padahk kan kin pwilsang pein Siohwa Koht! Sises mahsanih: “Kaidehn pein ei padahk me I kin kihda, ahpw sapwellimen Koht me ketin kadariehdo. Aramas emen me koasoakoasoia duwen pein ih kin songosong en ale wauwi. A mehmen me anahne wauneki me kadarodo ih, iei ih me mehlel oh pil sohte likamw kis mi reh.”—Sohn 7:16, 18.
16. Ia uwen laud Sises kin kasalehda eh limpoak ong Mahsen en Koht?
16 Sises me weksang sounnting en Melkahka 119, pwehki “sohte likamw kis mi” rehn Sises. E wia sapwellimen Koht Ohl unsek oh “e ketin mpahi, oh e ketin weid nan elen peik lao lel mehla.” (Pilipai 2:8; Ipru 7:26) Ahpw, edetehn Sises emen me unsek, e kin nantihong onop oh peikiong sapwellimen Koht Kosonnedo. Met kahrehda e kak kolokolte eh lelepek. Ni ahnsou me Piter doadoahngki kedlahs ehu pwehn song en perehla eh Soumas, Sises mahsanih ong wahnpoaron menet oh idek reh: “Dah? Ke lemeleme me I sohte kak peki sawas sang rehn Semei, e ahpw pahn mwadang ketikidohng ie karis en tohnleng tohtohsang karis eisek riau? A ia duwen eh pahn pweida mahsen en Pwuhk Sarawi me mahsanih me ih duwen met me pahn wiawi?” (Madiu 26:53, 54) Ei, Sises kin kesempwaliki pweidahn kokohp kan en Pwuhk Sarawi laudsang e pahn pitsang kalokolok oh mehla ni ahl kanamenek ehu. Ia uwen laud eh limpoak ong Mahsen en Koht!
Aramas akan me kin Kahlemengih Krais
17. Ia uwen kesempwal Mahsen en Koht ong wahnpoaron Pohl?
17 Wahnpoaron Pohl ntingihwohng ienge Kristian akan: “Eri, kumwail kahlemengih ie, duwehte ei kin kahlemengi Krais.” (1 Korint 11:1) Duwehte eh Soumas, Pohl kin kaiahneda pein ih en perenkihda wadek Mahsen en Koht. E wehkada: “Nan kapehdi kin perenkihda kosonned en Koht.” (Rom 7:22, The Jerusalem Bible) Pohl kin kalapw kapwurehiong ire kan nan Mahsen en Koht. (Wiewia 13:32-41; 17:2, 3; 28:23) Ni ahnsou me e kihda kaimwisekpen kaweid kan ong Timoty, me wia ienge soun papah kompoak men, Pohl kin kawehwehda duwen ia uwen kesempwal Mahsen en Koht en sair mour en aramas koaros “me kin papah Koht” ni ehu ehu rahn.—2 Timoty 3:15-17.
18. Kihda ehu mehn kalemeng mwahu nan atail ahnsou duwen emen me kin wauneki Mahsen en Koht.
18 Sapwellimen Siohwa sounpapah lelepek tohto nan atail ahnsou kin kahlemengih Sises ni eh kin kasalehda eh limpoak ong Mahsen en Koht. Nan tepin senturi wet, ohl pwulopwul men alehdi Pwuhk Sarawi sang kompoakepah. E kawehwehda duwen kisakis kesempwal wet: “I pein koasoanehdi ong pein ngehi, me I anahne en wadek ekei iren Paipel kan ni ehu ehu rahn.” Ohl pwulopwul menet iei Frederick Franz, oh ah poakong Paipel kin kahrehong ih en perenki papah Siohwa ni erein ahnsou reirei oh ah doadoahk ong Siohwa kin pweida mwahu. Aramas tohto kin tamatamanki ih pwehki ah kin kak sohte kilang ahpw wadekada audepen irelaud pwon tohto en Paipel.
19. Iaduwen ekei kin koasoanehdi arail ahnsou en wia arail wadawad en Paipel ni ehu ehu wihk ong Theocratic Ministry Sukuhl?
19 Sounkadehdehn Siohwa kan kin kesempwaliki arail koasoandi en kaukaule wadek Pwuhk Sarawi. Ni ehu ehu wihk, re kin wadek ekei irelaud kan nan Paipel, pwehn kaunopada ong mihding en Kristian ehu, Theocratic Ministry Sukuhl. Re pahn karonge ire kesempwal kan me kohsang wasa me irail kin wadek erein wihko, ni ahnsou re kin iang mihding en Theocratic Ministry Sukuhl. Ekei Sounkadehde kan kin katohrohrpeseng wadawad en Paipel ong wihko ni wasa tikitik isuh oh re kin wadek ehu ehu wasa ni ehu ehu rahn. Ni ahnsou me re kin wadek neirail Paipel, re kin doudouloale dahme re kin wadek. Ni ahnsou me re kak, re kin doadoahngki sawaspen Paipel kan pwehn kalaudehla arail wehwehki iren Paipel kan me re kin wadek erein wihko.
20. Dahme kitail anahne wia pwehn mie atail ahnsou en wia atail wadawad en Paipel ahnsou koaros?
20 Ele mwein ke pahn anahne ‘isaneki ahnsou mwahu koaros’ sang ahmw wiewia teikan pwehn sewese iuk en wadek noumw Paipel ahnsou koaros. (Episos 5:16) Ahpw, kapai kan me ke pahn ale pahn tohto sang tohnmetei kan me ke pahn wia. Nin duwen ke pahn ahnla wia omw wadawad en Paipel ni ehu ehu rahn, omw limpoak ong Mahsen en Koht pahn kehlailla. Oh ni ahnsou keren, ke pahn kak koasoiada met, duwehte sounmelkahka menet: “Ia uwen ei poakohng sapwellimomwi kosonnedo! I kin medemedewe sang nimenseng lel nipwong.” (Melkahka 119:97) Soangen madamadau wet pahn kak wahdong kitail kapai laud kan ni ahnsouwet oh pil ni ansou kohkohdo, nin duwen artikel en mwuhr pahn kasalehda.
Komw Tamanda?
◻ Iaduwen soun nting en Melkahka 119 kasalehda eh limpoak loal ong Mahsen en Koht?
◻ Ia ekei iren mehn kasukuhl kan me kitail kak sukuhliki sang rehn Sises oh Pohl?
◻ Ia duwen pein kitail kak kakairada pein atail limpoak ong Mahsen en Koht?
[Kilel kan nan Pali 20]
Nanmwarki lelepek kan anahne wadek Mahsen en Koht ahnsou koaros. Komw pil kin wia met?
[Kilel nan Pali 22]
Sangete ahnsou me Sises wia kisin pwutak men, e kin poakohng Mahsen en Koht