Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w05 11/1 pp. 4-7
  • Padahk Mehlel akan Me Kin Kaperenda Koht

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Padahk Mehlel akan Me Kin Kaperenda Koht
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2005
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Ia Uwen Werei en Paipel?
  • Iaduwen Paipel ah kin Kairekdi?
  • Ke Kak Kamehlele Paipel?
  • Dahme Paipel Padahkiong Kitail?
  • Dahme Ke Pahn Wia?
  • Pwuhk Sarawi Iei Pwuhk Me Kin Kasalehda Loalokong Me Pid Duwen Koht
    Loalokong Me Pahn Kahluwalahng Mour Soutuk (kl)
  • Paipel—Pwuhk Ehu Sang Rehn Koht
    Dahme Paipel Kak Padahkihong Kitail?
  • Rohng Mwahu Uhdahn Kohsang Rehn Koht?
    Rohng Mwahu Sang Rehn Koht!
  • Mie Kaweid Likilik ong Mour Mwahu ni Ahnsou Kohkohdo?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Wehipokon)—2021
Kilang Pil Ekei
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2005
w05 11/1 pp. 4-7

Padahk Mehlel akan Me Kin Kaperenda Koht

PWE TOHNSAMPAH kan en kak ese mehnia padahk kan me mehlel oh kin kapahrekiong kupwuren Koht, E uhdahn pahn ketin kasalehiong aramas sapwellime kupwur akan. E uhdahn pahn kahrehiong kasalehda wet en kak lelohng aramas koaros. Oh pil, iaduwen tohnsampah arail kak ese dahme Koht kupwurki ni mehkan me pid padahk, kaudok oh wiewia pwung kan? Koht ketikihdahr kaweid ong soahng pwukat? Ma iei, ni soangen mwohmw dah?

Aramas me arail mour reireiki pahr keite pahn kak lelohng aramas koaros, oh wia mehn kadokepen mahsen sang rehn Koht? Soh. Ahpw, mie mehkot me ntingihdihte me kak wia kadokepen Mahsen en Koht ong aramas koaros. Kahrehda, e sansal me Koht pahn kasalehda soahng koaros aramas anahne ese nan pwuhk ehu. Ehu pwuhk me miehier sangete kawao pwilisang rehn Koht iei Paipel. Emen soun nting en Paipel koasoia, “Audepen Pwuhk Sarawi unsek pwilisang rehn Koht, oh e mwahu ong atail doadoahk en padahkihong aramas akan me mehlelo, ong atail peneu ong tiahk sapwung, ong atail kapwungala wiewia sapwung kan, oh pil ong atail padahk duwen mour lelepek.” (2 Timoty 3:16) Kitail en kasawih ni keneinei audepen Pwuhk Sarawi oh kilang ma padahk kan me mehlel.

Ia Uwen Werei en Paipel?

Nanpwungen pwuhk wadawad akan en pelien lamalam, Paipel iei ehu pwuhk me keieu mah. Tepin Paipel ntingihda mpen pahr 3,500 samwalahr oko. Pwuhk wet kaneknekla nan pahr 98 C.E..a Edetehn mpen ohl 40 me ntingihda ki erein sounpahr 1,600, Paipel kin wia nting padahk kan me sohte kin uhpene. Met pwehki Ih me kamwekidada ntingpen pwuhk wet iei Koht.

Paipel iei pwuhk ehu me keieu tohto me kawehwehdi oh keieu kohpeseng laud nan sampah, nan poadoapoad. Ehu ehu pahr, kopy million 60 en Paipel pwon de pil sohte unsek kin kohpeseng nan wasa kan. Paipel unsek de ekei wasa nan Paipel kin kawehwehdi ni lokaia daulih 2,300. Tohto sang persent 90 en peneinei kan kin kak diar Paipel, ni pein arail lokaia. Pwuhk wet kin powehdi irepen sahpw akan, nehnehpeseng en soangen aramas, oh irepen me katohre keinek kan.

Iaduwen Paipel ah kin Kairekdi?

Ma mie noumw Paipel, dahme ke soh pahkpeseng oh tehk iaduwen ah kairekidi?b Keieu, pahkalahng wasa me eden pwuhk kan ntingihdi ie. Pali laud en Paipel kin mie met ni tepin Paipel, oh e kin kairekidi eden ehu ehu pwuhk oh pali me e dierek ie. Ke pahn tehk me Paipel iei kapatapatpene en ehu ehu kisin pwuhk kan, ehu ehu mie ahd tohrohr. Pwuhk me keieu tapihada Paipel iei Senesis, oh me kaimwisekala iei Kaudiahl, de Apocalypse. Pwuhk kan kin wia pwihn riau. Keieu en pali wiawihkihda pwuhk 39 oh adaneki Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Ipru, pwehki pali laud ntingihdi ni lokaiahn Ipru. Pali keriau wiawihkihda pwuhk tikitik 27 oh ntingda ni lokaiahn Krihk oh adaneki Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Krihk. Ekei kin kahdaneki pali riau pwukat Kadehde Mering oh Kadehde Kapw.

Kisin pwuhk kan nan Paipel kin mie irelaud kan oh iretikitik kan pwe en mengei en diar. Ni iren Paipel kan arail pahn kin doadoahk nan makisihn wet, mwurin eden pwuhk en Paipel tepin nempe kin kasalehda irelaud en pwuhko oh nempe en mwurio kin kasalehda iretikitik. Karasepe, “2 Timoty 3:16” kin wehwehki keriau en pwuhken Timoty, irelaud 3, oh iretikitik 16. Kilang ma ke kak diar ire wet nan Paipel.

Ke soh kamehlele me iei ahl me keieu mwahu ken esehla Paipel iei en kaukaule wadek? Ekei aramas diarada me e pahn sawas en wadek Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Krihk mahs, tepikihda pwuhken Madiu. Ni ahmw pahn wadekala irelaud siluh lel limau nan ehu rahn ke kak kanokehla Paipel pwon nan erein sounpahr ehu. Ahpw, iaduwen ahmw kak uhdahn ese me dahme ke wadek nan Paipel iei uhdahn pwilisang rehn Koht?

Ke Kak Kamehlele Paipel?

E soh pahn mehlel ma pwuhk ehu me sarawi oh pwilisang rehn Koht ong aramas koaros, e pahn audaudki kaweid ong mour me sohte pahn wekiwekseli? Paipel kin ketikihda kaweid me kasalehda me Koht kin wehwehki mwahu mwekimwekid en aramas, oh kaweid me mihmi loale kin mwahu ong dih en aramas koaros, oh kaweid pwukat kin doadoahk nan atail ahnsou duwehte a kin doadoahk nin tepio. Met kin sansal sang ni padahk ndand me Sises Krais ketikihda, pwe iei ih me tepihada Kristianity. Met ntingdi nan pwuhken Madiu irelaud 5 lel 7. Padahk wet kin adaneki Kapahrek en Pohn Dohl, me kin kasalehiong kitail kaidehnte iaduwen atail pahn diar peren mehlel ahpw pil iaduwen kamwahuwihala kahpwal akan, iaduwen kapakap, iaduwen atail madamadau ong anahn en dipwisou, oh pil soahng tohto. Nan Kapahreko, oh pil nan wasa teikan, Paipel kin kasalehiong kitail dahme kitail en wia oh dahme kitail en dehr wia pwe kitail en kaperenda Koht oh kamwahuwihala atail mour.

Pil ehu kahrepen ken kak likih Paipel iei pwehki ni ahnsou me e kin koasoi duwen sains, dahme pwuhken kawa wet kin koasoia kin pwung. Karasepe, ni ahnsou me pali moron en aramas kamehlele me sampah patapat, ahpw Paipel mahsanih duwen “pwonopwon en sampah.”c (Aiseia 40:22) Oh pohnangin pahr 3,000 mwohn saintis wadawad me ede Sir Isaac Newton kawehwehda me sampah gravity kin wie kolokol nan wehwe, ahpw Paipel kasalehda me “Koht ketin katehlapahla pahnlahng en paliepeng oh tenekihda sampah en langalang nan wehwe.” (Sohp 26:7) Pil Paipel kasalehda duwen pidepidek en pihl nan sampah, oh met sansal nan nting me wiawi mpen pahr 3,000 samwalahro ko: “Pillap koaros kin pwilipwillahng nan madau, ahpw sehd saikinte dirala. Pihl kan kin pwurodohng wasa me pillap kin tepisang ie oh pwurehng pwilipwilwei.” (Eklesiasdes 1:7) Ei, Ih me kapikada lahng oh sampah iei Ih me ntingihda Paipel.

Pwung en poadoapoad nan Paipel kin pahrekiong mehn kadehde me e pwilisang rehn Koht. Mwekid akan me Paipel kin kasalehda me kaidehk soai kei. Irail kin pwarada ni ahnsou en wadawad en calendar dehde kei, kadehde eden aramas oh eden wasa kan. Karasepe, Luk 3:1, ni sansal mahsanih duwen “Ni kaeisek limaun sounpahr en mwehin Sihsar Daipirius, nin dokon Pontius Pailet kepinahn Sudia, a Erod kaunen Kalili.”

Edetehn soupoad en kawa ko kin kalap ripohtki pweida kante oh mwahu en kaun akan, soun nting en Paipel kin mehlel, kin kadehdehda pein arail sapwung kan. Karasepe, Nanmwarki Depit en Israel wehkada: “I wiahdahr dihp lapalap ehu ni ire wet. Maing, komw kupwur mahk ohng ie. Pwe I sapwungalahr wiahdahr doadoahk en aramas pweipwei men.” (2 Samuel 24:10) Oh pil, Moses me iang ntingihda Paipel, pein ih ntingihdi wasa kan me e sohte kin kasalehda kehliki Koht mehlelo.​—Nempe kan 20:12.

Paipel pil kin kadehdehda duwen kehl en ngehn sarawi. Kadehde wet kin kohsang ni pweidahn kokohp akan me koasoiaparail kin wiawihier ahnsou reirei mwowe ahpw mwuhr pweida. Ekei kokohp pwukat kin pid duwen Sises Krais. Karasepe, pohnangin pahr 700 mwohn ipwidi en Sises, Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Ipru kohpada ni pisetik me serio me Inoupe Menet pahn ipwidi “nan Pedleem en Suda.”​—Madiu 2:1-6; Maika 5:2.

Pil tehk ehu karasepe. Nan 2 Timoty 3:1-5, Paipel mahsanih: “Eri, tamataman mepwukat. Uhdahn pahn mie ahnsou apwal ekei ni imwin rahn akan. Aramas pahn roporop ong pein irail, mehwo, aksuwei oh pohnmwahso; re pahn kamwakara, re sohte pahn peikiong ar pahpa oh nohno kan, oh re sohte pahn kin kasapahlkalahnganki mehkot. Re sohte pahn poadidi ong pelien lamalam; irail pahn sempoak, soh mahk, karaun likamw oh pehmara, lemei, oh re pahn kailongki me mwahu; re pahn pangala iangarail kan, re pahn loaumwohmw oh kalahwasa, oh re pahn inengieng pein arail peren laudsang kupwur en Koht. Re pahn kin liksansalamwahuki mwomwen atail pelien lamalam, ahpw re kin kahmahmki katepe. Kalekeiukasang aramas pwukat.” Met sohte kin kawehwehda mwahu madamadau oh mwekid en aramas nan rahnwet? Mahsen pwukat ntingdier nan pahr 65 C.E., pohnangin sounpahr 1,900 samwalahr oko!

Dahme Paipel Padahkiong Kitail?

Ni ahnsou ke pahn wadek Paipelo, ke pahn kakehr kilang me Paipel poahsoan sang rehn utupen erpit me pohnangin aramas. E kin ketikihda pasapeng me kin kaitar madamadau ong soangen peidek kan me duwehte: Ihs Koht? Uhdahn Tepil mie? Ihs Sises Krais? Dahme lokolok mihmihkihte rehtail? Dahme kin wiawi ong kitail ni ahnsou me kitail kin mehla? Pasapeng kan me ele ke pahn rongasang aramas teikan kin wekiwekid ni arail pahn kawehwe mepwukat pwehki arail tiahk oh dahme re kamehlele kan kin wekpeseng. Ahpw Paipel kin kasalehda padahk mehlel akan duwen ire pwukat oh pil soahng oaralap teikan. Likin met, me pid wiewia oh madamadau en aramas ong tohn sampah teikan oh irail me lapalap akan, sohte kaweid me mwahusang kaweid en Paipel.d

Dahme Paipel ketin mahsanih duwen sapwellimen Koht koasoandi ong sampah oh towe kan? E ketin inoukihda: ““Ahnsou keren aramas suwed kan pahn sohrala; ke pahn rapahkin irail, ke ahpw sohte pahn diar irail; a me aktikitik kan pahn sapwenikihla sahpwo oh re pahn paiamwahu oh popohl.” (Melkahka 37:10, 11) “Pein Koht pahn kin ketiket rehrail oh e pahn wiahla ar Koht. E pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek. Soahng mering kan sohralahr.”” (Kaudiahl 21:3, 4) “Me pwung kan pahn koukousoan nan sahpwo oh re pahn sapwenikihla kohkohlahte.”​—Melkahka 37:29.

Paipel pil kohpada me mahwen, mwersuwed, lemei, oh tiahk suwed pahn mwadangete uhdi. Soumwahu, mahla, oh mehla pahn solahr. Mour soutuk nan paradais sampah pahn pweida. Ia uwen kaperen! Oh ia uwen mepwukat a wia kasalepen sapwellimen Koht irair en loalloale aramas akan!

Dahme Ke Pahn Wia?

Paipel wia kisakis kaselel ieu sang rehn Sounkapikpatail. E konehng ken mwekidki audepen pwuhk wet. Ohl emen me tikida nan sarawi en Hindu kamehlele me pwe kaweid sarawi ieu sang rehn Koht en kak wia kamwahu ong tohn sampah, e anahne mie sangete tepin marain en aramas ah tepida. Ni ah diarada me ekei pwuhk kan nan Paipel ki mah sang nting kan en nein Hindu pwuhk sarawi me ede Vedas, ohl menet medewehda en wadek Paipel oh tehk kanahieng audepe kan.e Emen sounpadahk nan sukuhl laud nan United States pil diarada me e anahne en wadek pwuhk wet, me kohpeseng tohto nan sampah, mwohn emen a pein wiahda a madamadau ohng pwuhk wet.

Wadek Paipel oh doadoahngki dahme ke wadek pahn wahdo kapai laud akan. Paipel mahsanih: “Meid pai aramas akan me kin soikala kaweid en aramas suwed kan, me sohte kin men kahlemengih me dipan akan, de patehng irail akan me sohte kin wauneki Koht; ahpw re kin perenki peikiong Kosonned en Kauno, oh medemedewe nan kapehdihr nin rahn oh ni pwong. Re rasehng tuhke kan limwahn pihl akan, me kin materek nan rahk koaros, oh tehrail kan sohte kin mengila. Re kin pweida mwahu ni soahng koaros me re kin wia.”f (Melkahka 1:1-3) Onop Paipel kin katakataman audepe kan pahn wahdohng uhk peren pwehki ahmw anahn en pali ngehn pahn kaitarala. (Madiu 5:3) Paipel kin kasalehiong uhk iaduwen ahmw mour en mie katepe oh iaduwen ke kak powehdi ahmw kahpwal akan. Ei, “Sapwellimomwi mahsen kan kin kamarainih sapwellimomwi ladu menet; I kin ale katingpen ei kin peikiong sapwellimomwi mahsen kan.” (Melkahka 19:11) Laud sang met, ma ke pahn likih sapwellimen Koht inou kan, met pahn wahdohng uhk kapai kan nan ahnsouwet oh pahn kihong uhk koapworopwor kaselel ong ahnsou kohkohdo.

Paipel kin kangoange kitail: ““Kumwail duwehla seri pwelel kan, me kin ngoangkihte kang pilen dihdi mehlel en pali ngehn pwe kumwail en keirda oh mourkihla.” (1 Piter 2:2) Mour en seri pwelel emen kin poasoanda pohn mwenge oh kin nantiong pwehn alehdi ah anahn met. Pil duwehte, kitail pil kin kehliki kupwurokong sang rehn Koht. “Kaiahnehda poakohng” de inengieng laud sapwellime Mahsen. Paipel pwuhk ehu me audaudki padahk mehlel akan sang rehn Koht. Wiahkihla ahmw mehn akadei en onop Paipel ahnsou koaros. Sounkadehdehn Siohwa kan nan ahmw wasahn kousoan pahn perenki sewese iuk en onop Paipel oh met pahn inenen katapan ong uhk. De ke pil kak ntinglahng wasa me kin wiahda makisihn wet.

[Nting tikitik me mi pahs]

a C.E. kin wehwehki “Common Era,” oh pil A.D. me kin wehwehki Anno Domini, “pahr en atail Kaun” B.C.E. kin wehwehki “before our Common Era.”

b Ma ke sohte naineki pein noumw Paipel, Sounkadehdehn Siohwa kan pahn perenki kihong uhk Paipel ehu.

c Lepin lokaia wet “pwonopwon” nan pwuhken Aiseia 40:22 ni lokaiahn mahs kin pil wehwehki “mpwei.” Ekei kawehwehn Paipel kan kin doadoahngki lepin lokaia pwukat, “mpwei en sampah” (Douay Version) oh “pwonopwon en sampah.”​—Moffatt.

d Oaralap pwukat kin mih nan pwuhken Loalokong Me Pahn Kahluwalahng Mour Soutuk, wiawihda sang rehn Sounkadehdehn Siohwa kan.

e Aramas lemeleme me tepin koul kan en Vedas wiawihda mpen sounpahr 3,000 samwalahro oko ahpw irail sohte kin ntingihdi audepe kan. “Ihte nan senturi eisek pahieu A.D. me aramas ntingihdi Veda,” P. K. Saratkumar koasoia nan nah pwuhk me oaralap koasoia A History of India.

f Siohwa iei mwaren Koht nan Paipel. Nan kawehwe Paipel tohto, mwar wet kak dierek nan Melkahka 83:18.

[Kilel nan Pali 5]

NASA photo

[Kilel nan Pali 7]

“Kaiahnehda poakohng” de inengieng laud sapwellimen Koht Mahsen. Onop Paipel kaukaule

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share